Zon op het schooldak 8 Artikel "Scholen hebben vaak mooie daken, geschikt voor zonne-energie", zegt Arjan Klopstra, procesmanager energie-educatie van NME. "Daar- naast willen veel scholen hun energierekening omlaag brengen. Door zon op het dak kan er bovendien een verbinding worden gemaakt met het onderwijs, waardoor de panelen extra betekenis krijgen. Ondanks financi?le en wettelijke beperkingen lukt het op veel plaatsen om derge- lijke initiatieven van de grond te krijgen. Wanneer de school de panelen ook een plaats geeft in het onderwijs, wint het project aan kracht. Zon- ne-energie op je eigen school is een uitstekende manier om in de lessen aandacht te besteden aan techniek en energiethema's." Burgerinitiatief Het burgerinitiatief `Zon op Landelijk Noord' in Amsterdam is een van die geslaagde projecten. Eric de Lange, een van de initiatiefnemers, wilde graag met panelen zijn eigen energie opwekken. De ligging van zijn huis vormde echter een belemmering. De Lange: "Toen dacht ik: hier in de buurt staat een basisschool met een groot plat dak. Waarom zou ik daar samen met andere ge?nteresseerde buurtbewoners geen panelen kunnen plaatsen?" Het schoolbestuur bleek enthousiast, net als het stadsdeel Amsterdam Noord en ook onder de buurtbewoners was er veel animo. Dat heeft erin geresulteerd dat 21 huishoudens ge- zamenlijk 70 zonnepanelen op het dak van de schoolgymzaal exploite- ren. Inmiddels hebben de initiatiefnemers de co?peratie `Zon op Neder- Zon op het schooldak Veel grote geschikte daken ? waaronder ook schooldaken ? blijven, mede als gevolg van de huidige wet- en regelgeving, onbenut voor het opwekken van zonne-energie. Dat is een van de conclusies van het rapport `Inventarisatie van nieuwe organisatievormen en financieringsconstructies in de Nederlandse zonnestroommarkt', dat in opdracht van Agentschap NL is geschreven. Toch gebeurt het al wel. Enig speurwerk laat zelfs zien dat er sprake is van een trend: in toenemende mate werken scholen, buurtbewoners en bedrijven samen om de zon `op het schooldak' te krijgen. Het programma Natuur en Milieu Educatie (NME) van Agentschap NL zorgt voor kansen voor dergelijke initiatieven. Zeker wanneer een link gelegd kan worden met het onderwijs. fOTO'SLOMbOxNET Zon op het schooldak 9 Artikel Wilbert Leistra hebben gekregen van schoolbesturen en de gemeente Utrecht, om te kij- ken of we deze aanpak op een tiental andere scholen kunnen herhalen." Educatief Zowel De Lange als berg geven aan dat een school natuurlijk een prachtige plek is om de zon in huis te halen. "Op de Parkschool in Utrecht is mede in samenwerking met Universiteit Utrecht een heel educatief programma opge- zet", vertelt berg. "Daarnaast heeft de gemeente Utrecht een bijdrage gele- verd aan een informatiepaneel waarop de opbrengsten zichtbaar zijn. Kinde- ren kunnen er direct iets mee." "Scholen willen dit graag vanuit het oogpunt van energiebesparing en duurzaamheid", zegt De Lange. "Op `onze' school in Amsterdam willen we vanaf het voorjaar starten met het in het lespro- gramma verankeren van de zonne-energie van eigen dak. Duurzame energie is een van de belangrijkste transities die op dit moment plaatsvindt in de wereld. De generatie die nu op school zit, gaat daarvan alles meemaken. Daarom is er met het project een direct educatief en onderwijskundig belang gemoeid. Een school moet er wel wat mee. Veel deelnemers aan het project hebben hun kinderen hier op school zitten. Zij zien de investering in zonnepa- nelen als een investering in de toekomst van hun kinderen." Zeeuwse Zonnefabriek Investeren in de toekomst, dat is ook waar het bij het Zeeuwse project `De Zeeuwse Zonnefabriek' om draait. "Wij zijn vooral een educatieproject", zegt Pascal Elegeert van mede-initiator Centrum voor Internationale Sa- menwerking Zeeland. "Het gaat ons in eerste instantie niet om de hoeveel- heid opgewekte zonnestroom; panelen op het schooldak zijn voor ons veel meer een sleutel tot communicatie." De basis voor De Zeeuwse Zonnefabriek is gelegd in 2003 ? toen nog onder de naam `Zon op School' ? door basisscholen uit te nodigen om zonnepanelen op het dak te plaatsen. "De scholen kregen ook een aflees- venster dat voor leerlingen en ouders die de school bezoeken duidelijk zichtbaar is. Dat prikkelt de discussie over duurzame energie. Tegelijkertijd is voor het basisonderwijs een lespakket ontwikkeld voor de groepen 1 tot land' opgericht om burgers met dezelfde wensen en ambities te ondersteunen met hun ervaringen. Financiering "Zelflevering is helaas wettelijk niet mogelijk", zegt De Lange. "Als dat wel het geval zou zijn, zouden we vanuit Zon op Nederland nog veel meer ini- tiatieven kunnen opstarten. Dit schoolproject konden we financieren door vooral groot in te kopen. Daarnaast maken we gebruik van SDE-subsidie. Dat maakt het extra aantrekkelijk." Een ander project van Zon op Noord ? waar Zon op Landelijk Noord onderdeel van is ? met panelen op een boer- derijschuur doet het helemaal zonder subsidie. "Dat project is financieel alleen rond te krijgen omdat het gaat om een relatief eenvoudige locatie, in combinatie met een grote hoeveelheid panelen. Dat drukt de prijs", legt De Lange uit. "Daar komen we op terugverdientijden tussen de 12 tot 14 jaar. Voor heel veel locaties is het met terugverdientijden van 18 tot 20 jaar ge- woon te duur om zonder subsidie of mogelijkheden voor zelflevering te investeren. Dat is wel een behoorlijke hobbel bij het realiseren van derge- lijke projecten. Gelukkig zijn er vooralsnog voldoende locaties waar we terugverdientijden van circa 12 tot 14 jaar kunnen realiseren." Zonnecentrale Robin berg, initiatiefnemer van de zonnecentrale op het dak van de Park- school in de Utrechtse wijk Lombok, kan over dergelijke hobbels meepra- ten. "In 2008 hebben we op het dak van de Parkschool de eerste zonnecen- trale gerealiseerd met 24 panelen. Doel was de school tegen een goedkope prijs stroom te leveren. Naar aanleiding van die installatie was iedereen zo enthousiast dat het idee was om met meer scholen aan de slag te gaan. Een SDE-aanvraag voor acht scholen bleek echter een vrij kansloze onderne- ming. Toen hebben we besloten om het op eigen kracht te gaan doen. Het ironische is dat de subsidi?ring van zonne-energie in andere landen ? Duits- land voorop ? tot een doorbraak heeft geleid op de wereldmarkt voor zon- nepanelen. Die panelen zijn daardoor een stuk goedkoper geworden en brengen veel meer op. Daar hebben wij de vruchten van kunnen plukken." Lokale gebruikers "We hebben in 2011 dankzij die goedkopere panelen een nieuwe installa- tie kunnen realiseren", vervolgt berg. Een deel van de stroom gaat naar de school, maar de belangrijkste afnemers zijn lokale gebruikers in de omge- ving van de school. "Dat zijn overigens geen bewoners, want zelflevering is wettelijk niet mogelijk. De stroom wordt daarom deels afgenomen door mijn eigen bedrijf ? Lombox, een lokale internetprovider ? dat ook mede investeert in de zonnecentrale. Een ander groot deel van de stroom gaat naar een oplaadpunt voor elektrische auto's in de wijk. Op die manier heb- ben we een constructie gevonden waarbij het project wel rendabel is. Het enthousiasme voor dit project is zo groot dat we inmiddels een opdracht Motie De Tweede Kamer heeft op 13 december 2011 de motie `Van der Werf en Wieg- man-van Meppelen Scheppink' aangenomen. Met deze motie wordt de regering verzocht te onderzoeken hoe kleingebruikers die decentraal energie willen produce- ren, hiertoe in staat kunnen worden gesteld. Dit kan bijvoorbeeld door het aanpas- sen van de huidige wet- en regelgeving binnen voor het Rijk verantwoorde financi?le kaders. In de motie wordt de regering gevraagd om de Tweede Kamer hierover voor 1 april 2012 te informeren. Zon op het schooldak 10 Artikel en met 8. Dat project is uitgegroeid tot De Zeeuwse Zonnefabriek, waar nu 120 scholen aan deelnemen", aldus Elegeert. Huurmodel Om het project, dat nog steeds kan rekenen op nieuwe aanmeldingen van basisscholen, te financieren, stelt de provincie via het energiebedrijf Delta geld beschikbaar. "Delta heeft de opdracht gekregen de scholen een aan- bod te doen voor het plaatsen van panelen", vertelt Elegeert. "Er is voor gekozen geen gebruik te maken van de SDE-regeling, maar de panelen via een huurmodel te exploiteren. Delta biedt de school aan drie panelen te in- stalleren met omvormer, inclusief installatiekosten en garantie. De maande- lijkse huurprijs van het geheel komt uit op een bedrag dat even hoog is als het bedrag dat de school bespaart door de eigen energieopwekking. Netto kost het de school niets gedurende de 15 jaar dat het huurcontract loopt." De Zeeuwse Zonnefabriek is zeker nog niet uitgegroeid, maakt Elegeert duidelijk. "We willen niet alleen doorgroeien in het basisonderwijs, maar ook het voortgezet onderwijs erbij betrekken. We kunnen daar heel goed een koppeling maken met techniek, en techniekonderwijs kan voor het bedrijfsleven weer heel interessant zijn. Daarom willen we hen ook graag binnenboord halen. Door het binden van ondernemers aan deze Zeeuwse Zonnefabriek denken we op basis van een slimme samenwerking in staat te zijn om de zonnefabriek verder te laten groeien. Voor ons betekent dat bovendien dat we wat minder afhankelijk worden van subsidies." Draagvlak "Hele mooie initiatieven", zo beoordeelt Klopstra van NME de projecten. "Het zullen er alleen maar meer worden in het geval zelflevering wettelijk wordt toegestaan. Want aan draagvlak voor dit soort initiatieven ontbreekt het niet. En juist door de combinatie met het onderwijs cre?er je draagvlak voor de toekomst. De koppeling met educatie zorgt bovendien voor bete- kenisvol leren, gericht op competenties voor een groene economie. Daar- naast kan de koppeling met techniek de keus stimuleren voor technische vakken", besluit hij. Het KopStaart-Praktijkboek behandelt de KopStaart-aanpak, een methode van het Lente-akkoord waarmee woningontwikkelaars de kwaliteit van nieuwbouwhuizen bewaken. Het boek bevat twintig praktische aandachtspunten om de kwaliteit van gezonde, energiezuinige woningen van het begin tot het einde van het bouwproces te borgen. In het KopStaart-Praktijkboek maakt u kennis met ontwikkelaars, bouwers en hun partners die op innovatieve wijze kwaliteitsborging hebben ge?ntegreerd in hun bouwproces. Deze voorbeelden, rechtstreeks uit de dagelijkse bouwpraktijk, laten zien hoe u als professioneel opdrachtgever de verantwoordelijkheid kunt nemen voor uw eindproduct: comfortabele, gezonde energiezuinige woningen die aansluiten bij de wensen van de klant. Hierdoor raakt u vast ge?nspireerd om de KopStaart-aanpak ook in de praktijk te brengen. Verschijning: januari 2012 Auteurs: Christine Algera, Anne Elsen en Henk Bouwmeester Aantal pagina's: 52 Formaat: 210 x 297 mm ISBN: 978-90-9026508-7 Verkoopprijs: !14,95 KopStaart Praktijkboek Meer informatie of direct bestellen? www.aeneas.nl/KopStaart Nu verkrijgbaar bij Uitgeverij ?neas: Voor een gezonde kwaliteitsslag in de energiezuinige nieuwbouw van woningen