nr 2 2011 opinie26 opinie zichtbaarheid via viersporenbeleid De urbanisatie van Helmond begon in de negentiende eeuw met de opkomst van de textiel- en metaalnijverheid. Deze verstedelijking zette in de twintigste eeuw door met onder meer de bouw van de arbeiders- wijken Helmond West en Binnenstad Oost; de eerste uitbreidingswij- ken, gelegen tegen het historische centrum. Problemen In de jaren 80 en 90 kwamen voor het eerst problemen in Binnenstad Oost aan het licht. Deze vooroorlogse wijk ? gebouwd in de jaren 20 en 30 volgens de toen geldende stedenbouw en architectuur ? begon slijta- geplekken te vertonen. Woningen konden de tand des tijds niet meer doorstaan, de openbare ruimte bleek te klein voor het toegenomen auto- bezit en het voorzieningenniveau holde achteruit. Degenen die het zich konden permitteren trokken weg en hun plek werd merendeels ingeno- men door mensen op de onderste treden van de sociaal-economische ladder: werklozen, laagopgeleiden, eenoudergezinnen en allochtonen. Na flink wat voorbereidend werk werd in Binnenstad Oost in 2002 gestart met het eerste herstructureringsprogramma binnen de Helmondse gemeentegrenzen. Dit programma bestond ? en bestaat ? uit de drie spo- ren, die rechtstreeks uit het grote stedenbeleid komen: Ruimtelijk-Fysiek: het verbeteren van openbare ruimte en bouwen van nieuwe huizen. Sociaal-Maatschappelijk: ontplooiing van de bewoners zodat zij meer kansen krijgen in de maatschappij. Economisch: bevorderen van werkgelegenheid in de wijk en bevorderen van de kansen van de bewoners op de arbeidsmarkt. Helmond in Zuidoost-noord- brabant telt 88.500 inwo- ners. De stad afficheert zich als centrum van De Peel, met als speerpunten het opwaarderen van het centrum, automotive, food en wonen. op dat laatste punt geniet de stad enige bekendheid, met name om haar architectonische projecten en vernieuwende stedenbouw. Denk aan de realisatie van de paalwonin- gen en het kubustheater `t Speelhuis van Piet blom in de jaren 70, en de bouw van de historiserende uitleg- wijken Dierdonk en brande- voort in de laatste twee decennia. buiten deze nieuwe ontwikkelingen is Helmond ook bezig met de herstructurering van twee binnenstedelijke wijken, Helmond West en binnen- stad oost. tekst jeroen koonings Senior communicatieadviseur gemeente Helmond. nr 2 2011opinie 27 Omdat het veel tijd kost voordat deze drie sporen resultaat opleveren, heeft Helmond daar een vierde aan toegevoegd, Beheer en Veiligheid: het voorkomen van grote rommel in de sloop- en bouwfase en aandacht voor de leefbaarheid en veiligheid. Op die manier kunnen bewoners ervaren dat gemeente en woningcorporatie echt iets voor de wijk willen betekenen. Spoor 4 is in feite een zogenaamde quick win in de herstructurering, want tijd is ? vanuit de gedachte eerst zien, dan gelo- ven ? de grootste vijand bij herstructureringsprojecten. HelmonD WeSt Zo'n tien jaar na Binnenstad Oost bleek dat ook Helmond West aan vernieuwing toe was. Gewapend met de ervaringen (zowel positieve als negatieve) uit Binnenstad Oost, werd in 2008 gestart met het wijkont- wikkelingsprogramma (WOP). Ook hier staan de vier Helmondse sporen in, maar in Helmond West is er meer aandacht voor de `zachte' sporen: Sociaal-Maatschappelijk, Economisch en Beheer en Veiligheid. Reden hiervoor is, dat Helmond West wat betreft woningbouw gediffe- rentieerder is dan Binnenstad Oost. Er zijn woningen, klein en groot, gebouwd vanaf de jaren 30 tot aan heden. Hierdoor hoeft veel minder nieuwbouw gerealiseerd te worden. Wel zijn er dezelfde sociale proble- men als in de andere wijk, vandaar de grotere aandacht voor de zach- tere sporen en de openbare ruimte. Een ander belangrijk verschil is de structurele aandacht voor duurzaamheid in alle plannen voor Helmond West. Samen met provincie Noord-Brabant en het Waterschap Aa en Maas is er een duurzame deken over de wijk gelegd. Dit blijkt uit de plannen voor een ecologische verbindingszone annex wijkpark, een klimaatneutrale Wijkhuis Brede School, het hergebruik van materialen zoals straatstenen, en de aandacht voor de bestaande groenstructuren. 2011 In Helmond zijn er in 2011 twee grote herstructureringsprojecten gaande. E?n bevindt zich in de afrondende fase en voor de ander is recentelijk begonnen met de uitvoering van de plannen. In Binnenstad Oost is inmiddels tweederde van de nieuwbouwwoningen opgeleverd en moet in zijn geheel klaar zijn in 2017. In Helmond West wordt nu begonnen met de bouw van de eerste duurzame proefwoningen. Dit kleinere herstructureringsprogramma zou in 2020 gereed moeten zijn. Rond die tijd is er ? gezien de wijkopbouw van de stad ? vast weer een nieuwe wijk aan de beurt, bijvoorbeeld Helmond Oost. Zo blijft herstruc- turering voor de gemeente Helmond de komende tijd een continu proces. maatregelen Binnenstad Oost Zonnekwartier: 260 woningen gesloopt, 305 nieuwe wonin- gen gebouwd. Openbare ruimte wordt volledig heringe- richt. Vossenberg: 143 woningen gerenoveerd, 330 woningen gesloopt. 410 nieuwe wonin- gen, waarvan op dit moment 304 woningen zijn opgeleverd. Openbare ruimte wordt volle- dig heringericht. Weverspoort: 400 woningen te slopen waarvan er op dit moment 300 gesloopt zijn. 400 nieuwe woningen waarvan op dit moment 12 woningen opgeleverd. Openbare ruimte wordt volledig heringericht inclusief buurtpark plus. Heistraat: 80 woningen/ panden gesloopt, 225 nieuwe woningen, waarvan op dit moment 47 woningen opgele- verd. Circa 3500 m2 bvo winkeloppervlakte in het nieuwe winkelplein. Herinrich- ting openbare inrichting grotendeels klaar. Realisatie gezondheidscen- trum in rijksmonument de Leonarduskerk (gereed) Wijkhuis Brede School de Fonkel (gereed) Jongerencentrum Het Badhuis (gereed) Stadshobbywerkplaats Het Baken (gereed) Realisatie bedrijvencentrum (gereed) Project Helmond Actief (in uitvoering) Helmond West Wijkhuis Brede School wordt in het hart van de wijk gereali- seerd (start als eerste, in 2011). Het wijkwinkelcentrum wordt opnieuw ingericht. Aan de rand van de wijk wordt een nieuwe verkeers- weg aangelegd. Het Goorloopgebied wordt uitgebreid met een wijkpark. Ongeveer 220 woningen en appartementen worden gesloopt. Zo'n 110 woningen en (zorg)appartementen worden teruggebouwd. 13 huurwoningen zijn al opgele- verd. Ook zijn er twee woon- projecten in ontwikkeling. Straten en pleinen worden opgeknapt. Do'S en Don'tS De Helmondse praktijk heeft een aantal do's en don'ts opgeleverd. Begin allereerst met de belang- rijkste voorziening, zoals Wijk- huis Brede School. Start op de makkelijkste plek- ken, zo is er snel resultaat en wordt vertrouwen gekweekt. Wees actief op meerdere plekken tegelijk, ook bij tegenslag wordt zo de continu?teit gewaarborgd. Werk als gemeente en corpora- tie zo min mogelijk met inhuur, maar werk vooral met eigen mensen. Internen zitten langer in het proces en zijn gemakkelijk toegankelijk voor bewoners en ontwikkelpartners. Benoem als gemeente integrale programmamanagers met het juiste mandaat en doorpakkings- macht. Dit is belangrijk omdat een herstructurering een multi- disciplinair programma is dat zich uitstrekt over verschillende gemeentelijke afdelingen. Neem als gemeente duidelijk de regie in handen. Er moet ??n kapitein op het schip zijn. Heb meteen vanaf de start van de herstructurering aandacht voor beheer en veiligheid. Betrek de bewoners. Consulteer de bewoners over tactische zaken via een getrapt model van meedenkgroepen. Vraag recht- streeks advies van de bewoners over sommige kleine operatio- nele zaken, zoals de inrichting van een speelplek. Zorg dat je naast deze interactie de bewo- ners constant informeert over de voortgang. Een continue infor- matievoorziening is de doorlo- pende onderstroom tijdens de herstructurering.