1 Zelf investeren in wijkverbetering 30-8-2012 Energiebedrijven, woningcorporaties, gemeentes, bedrijven en ook burgers proberen oplossingen te bedenken om hele gebieden en wijken energieneutraal te maken. Het terugploegprincipe zou daarbij leidend moeten zijn, volgens onderzoek van Ecorys. Dat betekent dat wie profiteert van de maatregelen, zelf ook moet investeren. Tekst Marijke Manshanden, Ecorys Voor het project Gebieden Energie Neutraal (GEN), dat wordt gefinancierd door het Rijk en verschillende bedrijven, wordt een decentrale aanpak ontwikkeld waarmee zowel bestaande als nieuwe wijken energieneutraal te maken zijn. Bram Poeth, directeur van Eneco Shared Energy Solutions, heeft veel vertrouwen in de aanpak: "In de pilotprojecten werken wij samen met woningcorporaties en gemeentes. Een voorbeeld is de wijk Kerschoten in Apeldoorn. Met elkaar willen we aantonen dat het mogelijk en betaalbaar is om een bestaande wijk energieneutraal te maken." 2 Heijplaat Een ander voorbeeld van een lokaal duurzaam initiatief is de Rotterdamse wijk Heijplaat. In deze wijk worden 700 huizen op een energiezuinige manier gerenoveerd. Daarnaast komt er duurzame nieuwbouw. Naast Eneco participeren het Wereld Natuur Fonds (WNF), de gemeente Rotterdam, woningcorporatie Woonbron, het Rotterdamse Havenbedrijf en Stedin in het project. Eneco heeft samen met de woningcorporatie voor alle huizen onderzocht hoe ze op een energiezuinige manier aangepast kunnen worden. De bewoners ontvangen een slimme meter en krijgen adviezen over hun energieverbruik. Verder is het de bedoeling dat Heijplaat een energieproducerende wijk wordt. Op de scheepsbouwloods op het RDM-terrein kunnen zonnepanelen worden gelegd die energie leveren aan ongeveer 40 woningen. Ook zijn er plannen voor een windturbine die het grootste deel van de energie kan opwekken. Bij het project in Heijplaat is de participatie van bewoners essentieel. Om die reden is De Huiskamer geopend. Dit is een ontmoetingsplek waar bewoners naast een kopje koffie ook informatie over duurzaamheid, energiebesparing en de nieuwbouw krijgen. "We bereiken bewoners niet met dure voorlichtingscampagnes, dus gaan we zelf de wijk in. Want het project slaagt alleen als bewoners meedoen. Voorlopig is het voor ons vooral investeren in kennisontwikkeling, in nieuwe partnerships et cetera. Winst wordt het als we bewoners als klant aan ons weten te binden", zegt Poeth. Zelf energie opwekken Ook Greenchoice stimuleert bewoners en organisaties om zelf hun energie op te wekken. De energiemaatschappij heeft voordelige regelingen voor particulieren en kleine bedrijven voor plaatsing van bijvoorbeeld zonnepanelen en windmolens. Grootschaliger is het initiatief in Utrecht. Samen met woningcorporatie Mitros plaatste Greenchoice in de Rivierenwijk 1500 m2 aan zonnepanelen. Ook is het energiebedrijf betrokken bij de ontwikkeling van Energy Service Company's (ESCo's). "Wanneer een groot bedrijf windmolens plaatst en er wordt zoveel energie geproduceerd dat ook bedrijven of woningen in de omgeving ervan kunnen profiteren, organiseren wij dat", zegt marketingmanager Jurjen Algra van Greenchoice. "Wij regelen bijvoorbeeld de administratie rondom de afname, verdeling en betaling van de duurzame energie." Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties juicht deze ontwikkelingen toe. Ze helpen Nederland de Europese doelstellingen op het gebied van CO2-reductie en duurzame energieopwekking te verwezenlijken. Daarnaast sluiten ze aan bij de visie van het ministerie op stedelijke vernieuwing, waarbij het initiatief tot verbeteren van wijken en buurten meer moet liggen bij partijen die er het meest van profiteren. Gedacht wordt aan woningcorporaties, zorgverzekeraars, onderwijsorganisaties, makelaars, energiemaatschappijen en niet in de laatste plaats aan burgers zelf. In dit kader heeft het ministerie van BZK adviesbureau Ecorys gevraagd een onderzoek te doen naar voorbeelden waar deze vorm van investeren in stedelijke vernieuwing al praktijk is. Kansrijk daarbinnen zijn lokale initiatieven om woningen of een hele wijk te verduurzamen met investeringen in schone stroom. 3 Rol energiebedrijven Eneco en Greenchoice zien daarbinnen een duidelijke rol voor zichzelf weggelegd. "Behalve het leveren van groene stroom, adviseren en faciliteren we bij dit soort projecten. We investeren ook graag, maar willen wel de zekerheid dat we de investering ook terugverdienen", stelt Algra. "Daarom investeert Greenchoice nu vooral in lokale particuliere initiatieven. Bij grote projecten met meerdere partijen wordt het complexer. Eenduidige investerings- en financieringsconstructies zijn er nog niet. De onduidelijke regelgeving, bijvoorbeeld wat betreft de subsidies op zonnepanelen en de energiebelasting, maakt het extra lastig. Tel daar de relatief lange en vaak niet eenduidig te berekenen terugverdientijd bij op. Zo wordt het bij grote projecten minder aantrekkelijk om voor schone energie te kiezen. Dat is jammer, want interesse is er ook bij grote organisaties. Zowel overheden als bedrijven hebben er belang bij niet langer afhankelijk te zijn van fossiele energie die steeds schaarser en duurder wordt." Voor Eneco draagt de deelname aan stedelijke vernieuwingsprojecten, zoals binnen GEN, bij aan zijn belangrijkste doelstelling: duurzame energie voor iedereen. "De fossiele brandstoffen raken in hoog tempo op en zijn een belangrijke oorzaak van klimaatvervuiling. Op de oude voet doorgaan kan niet en hoeft ook niet. Duurzame energie is de toekomst. Dat geldt voor ons, voor onze klanten en voor iedereen. Er moet nog heel veel worden uitgezocht, zowel op technisch en financieel gebied als wat regelgeving betreft. Maar als we willen dat duurzame energie voor iedereen toegankelijk en rendabel wordt, moeten we dit echt samen oppakken met overheden, woningcorporaties, kennisbureaus en vooral de energieverbruikers zelf, bedrijven en bewoners dus", besluit Poeth. Onderzoek stedelijke vernieuwing Ecorys Nederland heeft in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties onderzoek gedaan naar nieuwe manieren van investeren in stedelijke vernieuwing. Zorgverzekeraars, onderwijsorganisaties, makelaars, energiemaatschappijen, maar ook burgers zelf, zouden moeten investeren in een betere buurt of wijk. Dit werkt volgens het terugploegprincipe: wie profiteert moet investeren en wie investeert kan daarvan profiteren. Onder stedelijk vernieuwing wordt hierbij niet alleen de renovatie of nieuwbouw van woningen verstaan, maar alle initiatieven die leiden tot een kwalitatieve en maatschappelijke verbetering van een stad, wijk of buurt. Als onderdeel van het onderzoek heeft Ecorys verschillende voorbeelden van terugploegen op zowel fysiek, sociaal als economisch gebied beschreven. Op fysiek gebied worden lokale duurzaamheidsprojecten genoemd. Hierbij hebben gemeentes, woningcorporaties en burgers zelf het initiatief genomen woningen energiezuinig of energieneutraal te maken door energiebesparende maatregelen te nemen of zelf energie op te wekken. Deze initiatieven kunnen sneller van de grond komen als energiemaatschappijen besluiten mee te investeren.