1 Wonen in een energieneutraal dorp 14-6-2012 Concept House Village in de wijk Heijplaat in Rotterdam, wordt een experimenteel en energieneutraal dorp, waar pioniers innovatief en duurzaam kunnen bouwen en wonen. Het is een initiatief van woningcorporatie Woonbron, de TU Delft en Hogeschool Rotterdam. De woningen zijn prototypen die uitgebreid worden getest en onderzocht. Het eerste huis is begin 2012 opgeleverd: het Concept House `Prototype I' van faculteit Bouwkunde van de TU Delft en een consortium van meewerkende bedrijven. Gedurende het eerste jaar vinden hier onderzoeken plaats naar comfort en gebruiksgemak. Er zijn rondleidingen voor relaties, onderzoekers en bewoners van Heijplaat. Daarna volgt nog vier jaar onderzoek naar dit appartement bij langdurige bewoning. Tekst Suzanne Ketterings, foto's Frank van der Zwan "Hoe kunnen we energieneutrale of zelfs energieleverende gestapelde woningen realiseren? Dat was de achterliggende vraag bij de ontwikkeling van Prototype I", vertelt Jaap van Kemenade, onderzoeker aan de faculteit Bouwkunde en projectleider van Concept House Prototype. Het project bouwt voort op onderzoek naar duurzame bouwconcepten, met als aandachtspunten de productiesystematiek, flexibiliteit in toepassing en kostenoptimalisatie 2 om dergelijke innovatieve gedachten praktisch toepasbaar te maken. "Het prototype is een appartement dat laat zien dat door functie-integratie van geprefabriceerde bouwcomponenten, snel en effici?nt gestapelde energieneutrale woningen zijn te realiseren", volgens de onderzoeker. Prefab componenten "We hebben een waanzinnige planning gehaald", zegt Van Kemenade. "Dit eerste prototype is opgebouwd uit prefab componenten die veel verder zijn uitgewerkt dan in de traditionele bouw. Zo zijn alle kabelsleuven en -goten geprefabriceerd, zowel in de vloeren en gevels als in de binnenwanden. Unica had het leidingwerk en de apparatuur al zo ver als mogelijk aangesloten, zodat dit in een middag kon worden gekoppeld. In de natte ruimte zijn alle sanitaire voorzieningen al aanwezig, evenals de aansluitingen voor de keuken. De dakbedekking en de zonnepanelen op het dak zijn met de dakelementen meegeleverd. De prefabricage van het prototype duurde anderhalve maand, maar de feitelijke assemblage, de plug & play, aan de Corydastraat in Heijplaat, kostte minder dan twee dagen. En de afbouw en het installatietechnisch werk waren in minder dan twee weken gereed", somt hij op. De bouwrouting was goed georganiseerd. Er liepen zo'n twintig mannen rond op de relatief kleine locatie tijdens de bouw. "We hebben de beschikbare informatie uitgetekend en gecontroleerd. Toch zijn er vlak voor en tijdens de bouw nog aspecten veranderd. We leren veel van deze ervaring, dat is praktijkonderwijs", vertelt de onderzoeker. "We hebben gemerkt dat een gezamenlijk 3D-model van alle componenten essentieel is om een goed simulatiemodel te maken. De communicatie tussen de verschillende partijen over de input die nodig is, kan nog veel beter. Met behulp van gebouwontwerpsoftware Autodesk Revit kan de grote complexiteit van tevoren goed worden uitgewerkt, maar de optimale toepassing is voor ons nog experimenteel. Bij dit prototype gaan we nu achterwaarts doorrekenen, zodat wij bij volgende projecten direct met een perfect 3D-model kunnen werken." Samenwerking Vooral de samenwerking tussen de diverse ketenpartners, het gezamenlijk zoeken naar oplossingen voor bouwvraagstukken, ?n de vertaling van idee?n naar praktijk spreken Van Kemenade aan. "Wij zijn erg tevreden over de brancheoverstijgende samenwerking. Dat is bijzonder, maar zo hard nodig om effici?nt te kunnen werken. Hierdoor sluiten de diverse disciplines beter op elkaar aan." Duurzaamheid en recyclebaarheid zijn onderscheidende aspecten voor het prototype. "Het cradle-to-cradle-principe komt in de natte cel duidelijk terug; de gekozen materialen zijn na Rondleiding Rondleidingen voor Concept House Prototype I zijn te boeken via het informatiecentrum Heijplaat. Tevens is in de Heijse Blick een expositie over Concept House Village. Bezoeken kan alleen op afspraak, 010 794 4853. Meer informatie over Concept House Village vindt u op www.rdmcampus.nl/chv. 3 hun technische levensduur zo veel mogelijk opnieuw te gebruiken of te recyclen. Daarnaast heeft de natte cel bijvoorbeeld een drievoudig riool, waarbij grijs water, urine en ontlasting verschillende wegen gaan. De uitdaging van de integratie van complexe installatietechniek ? prefab in een zeer beperkte ruimte in de natte cel ? is geslaagd", vindt Van Kemenade. Luxe uitstraling Bijzonder is ook de vloer van het appartement, waarbij integraal in de geprefabriceerde vloerelementen een lagetemperatuurvloerverwarming is aangebracht. "De leverancier van de warmtepomp was ervan overtuigd dat het lang zou duren eer de woning op temperatuur zou zijn, omdat dergelijke verwarming langzaam haar warmte afgeeft. Het prototype blijkt echter zo geconstrueerd te zijn, dat het appartement, vertrekkend van de buitentemperatuur in december, binnen een dag een comfortabele temperatuur heeft", volgens de projectleider van Concept House Prototype. "Dit appartement heeft een luxe uitstraling', vervolgt hij. "En hiermee laten we zien dat duurzaamheid niet ten koste gaat van uitstraling en gemak. Er is veel aandacht besteed aan de architectonische vormgeving van het prototype. Kijk bijvoorbeeld naar de elektrisch bedienbare zonwering. Ook de grote buitenruimte, die met een hoogisolerende vouwwand tussen de woonkamer en de buitenruimte de woonkamer verlengt, vergroot het gevoel van luxe. Deze woning is licht en heeft veel glas, maar is toch erg comfortabel." "Op basis van het prototype ontwikkelen we samen met woningcorporatie de Woonplaats een nulserie: een kleinschalig appartementengebouw met tien tot twaalf appartementen. Het 4 product zal zich gaandeweg verder ontwikkelen, mede door de toepassing van de onderzoeks- en ervaringsresultaten. Na de nulserie willen we een innovatief concept op de woningmarkt introduceren", besluit Van Kemenade. Verder onderzoek naar comfort en gebruiksgemak Nu Prototype I gereed is, volgt komend jaar onderzoek naar comfort en gebruiksgemak. Freek den Dulk zet deze onderzoeken in gang. Hij is lector Duurzame Energie en Energieconcepten bij Kenniscentrum Sustainable Solutions RDM van Hogeschool Rotterdam. "Veel minimum energieconcepten doen een vergaand beroep op aanpassing van bewonersgedrag. Denk bijvoorbeeld aan slapen met het raam open in de winter; dat is vaak niet mogelijk vanwege de afkoeling van het appartement. In de zomer is er een risico van oververhitting, zelfs met zonwering. Lagetemperatuursystemen leiden er ook vaak toe dat bewoners de binnentemperatuur een paar graden hoger instellen dan waar vanuit is gegaan, en in veel minimum energieconcepten schiet de capaciteit van de installatie voor verwarming en warmtapwaterbereiding voor bepaalde bewoners tekort. Daarom is onderzoek naar comfort, gebruikersgedrag en levensstijlen erg belangrijk. In de woningen in Concept House Village gaan we dergelijk onderzoek in gang zetten, onder andere met behulp van monitoring en feedback vanuit ons Niko Home Control systeem. Zo weten we meer over hoe we deze woningen in de toekomst optimaal kunnen afstemmen op de specifieke situaties van verschillende bewoners."