Leidingen zijn in de `traditionele' bouw sterk vervlochten met de bouwkun- dige delen. Vaak worden ze ingestort of uitgefreesd. Door deze vervlech- ting moet de installateur gedurende het hele bouwproces meedraaien en steeds kan hij maar een onderdeel van zijn werk doen. Doordat de verschil- lende bouwdisciplines van elkaar afhankelijk zijn moeten ze telkens op el- kaar wachten. Het gevolg: improvisatie en een grotere kans op faalkosten. De verknoping van de installaties met de ruwbouw heeft ook grote gevol- gen voor de flexibiliteit van een gebouw. Doordat de leidingen in de ge- bruiksfase niet te bereiken zijn, is het erg lastig de functie van het gebouw in een later stadium te wijzigen. Gebouwen worden na 20 of 30 jaar ge- sloopt enkel en alleen omdat de indeling niet meer aan onze veranderde vraag voldoet. Van der Zanden: "Kijk naar de kantorenmarkt: daar staan miljoenen vierkante meters leeg. Als er destijds flexibiliteit in die kantoor- panden was ingebouwd, hadden we ze nu eenvoudig kunnen ombouwen naar woningen." Flexibiliteit Met het idee gebouwen te kunnen maken met zoveel mogelijk flexibiliteit tij- dens de bouw ?n in de gebruiksfase ontwikkelde het bureau A+ in 1996 het Infra+ vloersysteem. Een jaar later werd het systeem voor het eerst toe- gepast in het eigen kantoorgebouw in het Limburgse Kelpen Oler en is het bedrijf Prefab Limburg opgericht om het vloersysteem te vermarkten. Het bedrijf is verantwoordelijk voor het ontwerp, de productbegeleiding en de verkoop van de vloeren. Het vloersysteem bestaat uit een betonnen onderschil waarin stalen liggers zijn opgenomen. De leidingen en installaties kunnen tussen de ribben en door de sparingen in de ribben worden aangebracht. Vervolgens wordt de vloer afgewerkt met een topvloer naar keuze. Door de combinatie van de relatief dunne betonschil en de staalprofielen hoeft de vloer niet te worden afgestort, waardoor onderstempeling tijdens de bouw niet nodig is en er een aanzienlijke gewichtsbesparing kan wor- den gerealiseerd. Door de droge montage is bovendien een aanzienlijke verkorting van de bouwtijd mogelijk. Het vloersysteem biedt naast de genoemde flexibiliteit tijdens de bouw- en de gebruiksfase meer voordelen. Zo kunnen verlaagde plafonds (waarin normaliter leidingen worden opgenomen bij kantoorgebouwen) achterwe- ge gelaten worden; de leidingen zijn immers al in de vloer verwerkt. Dit leidt tot een beperking van de verdiepingshoogte, waardoor kosten worden be- spaard en in bepaalde gevallen zelfs een extra verdieping gerealiseerd kan worden. Het weglaten van het verlaagde plafond geeft ook de mogelijkheid om de vloer in te zetten als koelplafond. In dat geval wordt de betonnen schil voorzien van slangen. Een luxe en weinig prijsverhogende oplossing. Brand en geluid Na de ontwikkeling van het vloersysteem volgde de testfase. Bij de brand- test toonde TNO aan dat de vloer met ingestorte stalen liggers in combina- tie met de betonschil pas na 145 minuten bezweek. Met de 30 mm beton- dekking op staal bleek in de praktijk dat de maximale eis uit het Bouw- besluit van minimaal 120 minuten werd bereikt. Ook de geluidisolatietesten werden met vlag en wimpel doorstaan. Van der Zanden: "Het idee leeft dat voldoende geluidwering alleen te bereiken is door zware vloeren toe te passen, maar lichte vloeren kunnen net zo geluidwerend zijn; als je maar een dubbelschalige constructie toepast." Hij laat enkele vloerdetails zien uit een TNO boekje over constructies uit 1945. "Hierin staan dubbelschalige vloerconstructies zoals ze eind jaren dertig gerealiseerd werden. Dubbel- schalige vloeren bestaan dus al lang; het was vroeger de normale manier van bouwen. Er werden toen al geluidsisolatiewaarden gehaald die tegen- woordig niet zouden misstaan. Na de tweede wereldoorlog, door de be- perkte voorraad materialen en de vraag naar veel woningen, zijn de zware betonvloeren opgekomen. Veel mensen denken nu dat alleen met die zwa- 2Waarom nog een normale vloer? R&D R&D: Prefab Limburg Waarom nog een normale vloer? Flexibele leidingvloeren maken wijzigingen van het leidingverloop tijdens en na de bouw mogelijk. Het gevolg: een effici?nter bouw- proces, een kortere bouwtijd en een kleinere kans op faalkosten. Toepassing van de Infra+ vloer levert bovendien een flexibel gebouw op. Met al deze voordelen rijst de vraag waarom er ?ber- haupt nog `normale' vloeren worden toegepast? BouwIQ vraagt het Ger van der Zanden, directeur van Prefab Limburg, het bedrijf achter het Infra+ vloersysteem. Hier wordt de vloer toegepast in de geprefabriceerde A+-woningen in Etten-Leur. BRON:PREFABLIMBURG 3Waarom nog een normale vloer? R&D re betonvloeren voldoende geluidwerendheid te bereiken is, maar bij geluid is de vloer slechts een onderdeel van het geheel, het gaat om de totale constructie. Alles moet op elkaar worden afgestemd. Dit pleit voor een in- tegraal ontwerpproces." Integrale benadering De vloer is dus aangetoond veilig en door een goede detaillering en de keu- ze van de topvloer zijn zeer hoge geluidisolaties mogelijk. Het product heeft zich ondertussen al in meerdere projecten bewezen en in de praktijk wor- den de voordelen zichtbaar. Ook economisch is de vloer interessant. Van der Zanden: "De kosten van de vloer zijn iets hoger dan een `normale' vloer, ongeveer 10%, maar dit wordt terugverdiend door besparingen (bij- voorbeeld het plafond), het effici?ntere bouwproces en de verlaging van de faalkosten. De bouwtijd kan zelfs halveren. Kostenstudies tonen aan dat de (integrale) gebouwkosten gemiddeld wel 10 procent lager kunnen komen te liggen bij de keuze voor deze vloer." Met al deze voordelen dringt zich de vraag op: waarom worden er ?ber- haupt nog `normale' vloeren toegepast? "Dat heeft verschillende oorzaken, waaronder onwetendheid en angst buiten de gebaande paden te treden, maar het heeft vooral te maken met de organisatie van de bouwkolom en de manier van aanbesteden. Opdrachtgevers zijn vooral betrokken bij de fi- nanci?le kant van het traject, de aanbestedingen en dergelijke, maar niet zozeer bij het ontwerp en zeker niet bij de techniek. Een gebouw wordt op- gedeeld in stukjes en van elk onderdeel wordt er gekeken hoe dit zo goed- koop mogelijk uitgevoerd kan worden. Maar soms kan een extra uitgave op een onderdeel juist leiden tot besparingen op het geheel. Een integrale benadering is hier weer de boodschap." "De ontwerpers op hun beurt worden slechts betaald om een gebouw te ontwerpen, niet om integraal naar het hele bouwproces te kijken. Ze wor- den dus niet geprikkeld om dingen slimmer aan te pakken. De techniek is er, maar er wordt onvoldoende gebruik gemaakt van de kennis die in de markt aanwezig is." En als de architect wel enthousiast is, is er vaak een adviseur die ook op prijs is gekozen en geen ruimte voor analyses heeft. Hoe valt dit op te lossen? Van der Zanden: "Het beste kunnen de op- drachtgever en de architect eerst een quickscan maken en de mogelijkhe- den in kaart brengen. Ga eens vrijblijvend met een `Slimbouwen-specialist' praten. Belangrijk is dat er eerst een globaal plan gemaakt wordt met be- trekking tot het programma van eisen waarbij rekening gehouden wordt met exploitatiekosten en eventuele toekomstige aanpassingen. Door dit eerst te inventariseren en dan pas een definitief ontwerp te maken, wor- den overbodige ontwerpkosten vermeden!" 1 2 3 4 5 Ontwikkeling van het Infra+ vloersysteem: van een staal (ISB) concept naar een `materiaal onafhankelijk' vloersysteem met een logische locatie voor de leidingen. BRON:PREFABLIMBURG De vloer valt met verschillende topvloeren af te werken. In dit geval is voor een computervloer gekozen. BRON:PREFABLIMBURG