nr 1 2011 opinie26 opinie vertrouwen via herstructurering tekst nieske ketelaar en paul lansen Ketelaar is onder andere wethouder ruimte en wonen van de gemeente Drachten|Smallingerland. Lansen is hoofd communicatie van de gemeente Drachten|Smallingerland. Drachten telt ongeveer 45.000 inwoners en is daar- mee na Leeuwarden de tweede stedelijke kern in Friesland. De stad kende een sterke groei, nadat Philips eind 1950 besloot hier de bekende scheerapparaten te gaan produceren. Tussen 1950 en 1974 groeide de bevolking van ongeveer 10.000 naar ruim 35.000 inwoners. Al die mensen moesten gehuisvest worden en zo ontstond een aantal typische na-oorlogse arbei- derswijken: voornamelijk rijtjeswoningen en driehoog flatjes zonder lift, redelijk ruim opgezet, maar vriende- lijk gezegd nogal sober qua architectuur. De wijken Noordoost en De Bouwen zijn twee goede voorbeelden. nr 1 2011opinie 27 Lange tijd was het goed wonen in dit soort wijken. Ze kenden vaak een bloeiend verenigingsleven en mede daardoor een sterke sociale cohe- sie, maar ook een nogal eenzijdige sociaal economische structuur. Zo lang er sprake is van een sterke onderlinge band tussen de bewoners hoeft dat geen probleem te zijn. Maar wanneer die losser wordt, is stevig ingrijpen in woningen en publieke ruimte nodig om meer diversi- teit te krijgen en de kwaliteit van de woningvoorraad op hedendaags niveau te brengen. VerPAuPeriNg Noordoost is een stadswijk aan de noordoostkant van het centrum van Drachten. De randen van de wijk stammen van v??r 1945, maar tussen circa 1950 en 1960 werd de wijk volgebouwd met hoofdzakelijk huur- woningen. Vanaf 1980 werd duidelijk dat de wijk in de problemen begon te komen. Een deel van de oorspronkelijke bewoners was vertrokken naar andere nieuwbouwwijken. Vanwege het woningaanbod in de wijk ? goedkope oudere huurwoningen ? werd hun plek veelal ingenomen door mensen met een laag inkomen1) . Geleidelijk aan verpauperden verschillende delen van de wijk en zij kregen last van typische grote stedenproblematiek met drugsoverlast en verloedering. Eind vorige eeuw besloot de gemeente tot een grootschalige herstruc- turering van Noordoost. De gemeente stelde in 2000 een wijkvisie op en communiceerde die uitvoerig met de bewoners. Vervolgens was het aan de beide corporaties die in de wijk bezit hebben om de wijkvisie met concrete deelplannen in te vullen. De onderhandelingen die daar- mee gepaard gingen duurden lang, erg lang. Pas in 2005 kon de eerste overeenkomst met de corporaties worden afgesloten. Die periode van stilstand had een funest effect op het toch al niet florissante sociale klimaat in delen van de wijk. Panden kwamen leeg te staan of werden gebruikt als `doorgangsstation' voor moeilijk te plaatsen woningzoeken- den. Het onderhoud aan zowel woningen als openbare ruimte werd beperkt tot het minimaal noodzakelijke. Er zou immers binnenkort gere- construeerd gaan worden. WijkAcTiViTeiTeN Geen wonder dus, dat het ? aanvankelijk grote ? draagvlak onder de bevolking behoorlijk afkalfde. In 2006 nam de gemeente daarom het initiatief om parallel aan de bouwplanontwikkeling iets te gaan doen aan het verstevigen van de sociale structuur in de wijk. Er werd samenwer- king gezocht en gevonden met de wijkraad, het welzijnswerk en de corporaties bij het opstellen en uitvoeren van een sociaal programma. Dat leidde tot allerlei extra wijkactiviteiten door en met bewoners. Zo maakten ze onder professionele begeleiding en met financi?le steun van de gemeente een theaterstuk over hun wijk, dat met veel succes werd opgevoerd. Ook werd een aantal vrijwilligers opgeleid tot buurtbe- middelaar en werd de zogenaamde achterpadenproblematiek aange- pakt. Daardoor en ook doordat de eerste sloop- en bouwactiviteiten zichtbaar werden, keerde het vertrouwen terug. Er kon worden gecon- cludeerd dat het wijkvernieuwingsproces eindelijk op stoom kwam. Sinds begin 2007 zijn acht deelprojecten gestart of in ontwikkeling genomen. Niet alleen de woningen worden aangepakt, maar de hele woonomgeving. Bij de herinrichting van de openbare ruimte worden riolering, groen en spelen meegenomen, wat steeds weer gebeurt in samenspraak met de wijkraad en betrokken bewoners. Er zijn nog plan- nen of afspraken tot 2015. In totaal investeert de gemeente in de peri- ode 2007-2015 zo'n 16 miljoen euro, en de corporaties circa 60 miljoen euro. De BouWeN Grote delen van de wijk De Bouwen werden gebouwd tussen 1955 en 1970. Wat betreft woningtype en ruimtelijke structuur lijkt De Bouwen daarmee op Noordoost, maar er zijn ook grote verschillen. Opvallend is bijvoorbeeld de sterke vergrijzing in De Bouwen2) . Van grote stedenpro- blematiek is in deze wijk (nog) geen sprake. Maar veel woningen hebben een lage kwaliteit en sluiten niet meer aan bij de eisen van deze tijd. Daardoor dreigt leegstand. Door nu te herstructureren kunnen toekomstige problemen worden voorkomen. Anders dan in Noordoost zaten bij de start van het herstructurerings- proces in deze wijk direct alle betrokkenen om tafel. In nauwe samen- spraak met corporaties en bewoners werd een wijkvisie opgesteld. Gemeente en corporaties startten samen met wijkvertegenwoordigers een intensief communicatietraject. Direct nadat de raad de wijkvisie had vastgesteld in 2006, werden diverse werkgroepen in het leven geroe- pen voor de uitwerking van deelprojecten. In alle werkgroepen zijn bewoners en wijkraad vertegenwoordigd. Belangrijk voordeel ten opzichte van Noordoost was, dat de ingrepen in de openbare ruimte niet hoefden te wachten op de uitwerking van deel- projecten in de woningbouwsfeer. Daardoor werd van meet af aan zicht- baar dat er echt iets zou gaan gebeuren. Inmiddels zijn twee deelprojec- ten nagenoeg afgerond, te weten de reconstructie van het Reidingpark en de aanleg van een waterloop dwars door de wijk. In 2011 zullen drie deelprojecten starten: nieuwbouw op een voormalig garageterrein, renovatie van woningen aan de Klaverweide en nieuwbouw van een wijkschool. Na 2011 volgen nog diverse renovatie- en nieuwbouwpro- jecten, waarbij steeds ook de openbare ruimte wordt aangepakt. De gemeente investeert in totaal circa 8 miljoen euro, de corporaties in totaal rond de 23 miljoen euro. eFFecTeN In 2008 kon voor het eerst gemeten worden wat de effecten van de ingrepen zijn op de bewoners. Die waren op dat moment het grootst in Noordoost; 32 procent van de bewoners daar vindt dat de wijk duidelijk vooruit gaat en 41 procent van de bewoners verwacht een verdere verbetering in de komende jaren. Dat zijn buiten de nieuwbouwwijken de hoogste percentages in Drachten. In De Bouwen was in 2008 nog nauwelijks sprake van een positief effect op de waardering van bewo- ners voor hun leefomgeving. Ongeveer 4 procent van hen vond dat de wijk erop vooruit was gegaan. Dat is wel te verklaren, want in 2008 was net begonnen met grootschalig ingrijpen in de openbare ruimte. Dit veroorzaakte uiteraard de nodige overlast en zorgde in grote delen van de wijk voor een rommelige aanblik. Bewoners in De Bouwen lijken wel vertrouwen te hebben in de aanpak, want 32 procent verwacht dat de wijk in de komende jaren sterk zal verbeteren. Ter vergelijking: in 2006 was dat slechts 11 procent. Dit vertrouwen vasthouden door concrete resultaten te laten zien, vormt de belangrijkste opgave voor de komende jaren. 1) De wijk telt nu ruim 4.000 inwoners. Daarvan is 51 procent alleenstaand en 11 procent van niet-westerse afkomst. Meer dan de helft van de bevolking (54 procent) heeft een laag inkomen en 11 procent van de huishoudens leeft van een bijstandsuitkering. Het aantal werkzoekenden bedraagt 12 procent. 2) De wijk telt ruim 3.200 inwoners. Daarvan is 47 procent 65 jaar of ouder en 4 procent van niet-westerse afkomst. 61 Procent is alleen- staand en 48 procent heeft een laag inkomen.