renda special 2012/2 van een huis een thuis maken52 van een huis een thuis maken Hoe kunnen we mensen helpen om van hun huis een thuis te maken? Die vraag stelt Ren? Scherpenisse regelmatig aan de medewer- kers van Tiwos. De direc- teurbestuurder van de Tilburgse woningcorporatie wil woningen aanbieden waar bewoners zich mee kunnen identificeren. "Ze moeten zich steeds meer eigenaar van de woning gaan voelen. Ook dat is duurzaamheid", stelt hij. tekst wilbert leistra foto roberto bogers Ren? Scherpenisse is thuis in `zijn' stad Tilburg. De stad waar hij al vanaf het begin van zijn studie in 1978 woont. "Ik ben nu directeurbe- stuurder van de woningcorporatie waar ik zelf bij heb gehuurd. Mijn zusje heb ik destijds moeten verhuizen omdat Tiwos haar woning ging slopen", lacht hij. Wijken en buurten zitten bij hem in de genen, ze lopen als een rode draad door zijn CV, dat van start ging met de functie van opbouwwer- ker. Via belangenorganisaties als de LOBH, een van de voorgangers van de Woonbond, ouderenbond ANBO ? waar hij zich bezighield met ouderenhuisvesting ?, de SEV ? waar hij werkzaam was als program- maregisseur en directeur ?, zelfstandig adviseur en adviseur bij Atriv?, kwam hij terecht in de corporatiewereld. "De rode draad wordt gevormd door nog twee factoren, namelijk innovatie, onder andere mijn werk voor de SEV, en het maatschappelijk ondernemerschap. Dat heb ik tot uitvoering kunnen brengen bij de corporaties Woonbron, Portaal en nu dus bij Tiwos. Werken bij een woningcorporatie is iets speciaals. Aan de ene kant is het een bedrijf dat moet investeren en een goede bedrijfsvoering moet hebben, en aan de andere kant is er het maatschappelijke doel. Die combinatie van zacht en hard vind ik mooi. In het buitenland snappen ze daar niets van, maar het werkt wel, want wij hebben in Nederland bijvoorbeeld geen banlieues. En dat ik dit werk in Tilburg mag doen, heerlijk, lekker op de fiets naar het werk. Ik vind het een eer om op een duurzame manier aan je eigen stad te mogen knutselen", verklaart hij. renda special 2012/2van een huis een thuis maken 53 BETAALBAARHEID "Dat is voor mij het kernpunt van een woningcorpora- tie; zorgen voor voldoende betaalbare huisvesting van een goede kwaliteit", zegt Scherpenisse stellig. Hij haalt een rapport aan dat RIGO drie jaar geleden heeft gepubliceerd. Het onderzoeksinstituut bracht in kaart wat de huurders van sociale huurwoningen in Tilburg aan huur betaalden, inclusief energiekosten. "Hieruit bleek dat veel van onze bewoners minimaal de helft van het inkomen besteden aan woonlas- ten. Met de stijgende energieprijzen kan dat alleen maar een groter aantal worden. Een zorgwekkende ontwikkeling." Als reactie op het rapport hebben de Tilburgse woningcor- poraties met de gemeente Tilburg een convenant gesloten, waarin is opgenomen dat in 4 jaar tijd 4000 woningen mini- maal 3 labelsprongen moeten maken. "Voor de portiek- en galerijflats houdt dat in dat we tijdens groot onderhoud of renovatie-ingrepen aan de slag gaan. Maar Tiwos heeft in verhouding veel eengezinswoningen in haar bezit. Die pakken we zo veel mogelijk bij mutatie aan." Het rapport van RIGO heeft de organisatie van Tiwos aan het denken gezet. "Uitgangspunt was: wat kunnen wij doen voor de laagste inkomens, zodat ze het wel kunnen blijven betalen? De huur verlagen was geen optie, want daarmee werd ook de huurtoeslag verlaagd en dat levert de mensen per saldo niets extra's op. Een meer structurele oplossing zou bijvoor- beeld `huur op maat' kunnen zijn, maar dat experiment van de SEV krijgt jammer genoeg voorlopig geen vervolg. Met `huren op maat' krijgen alleen de mensen die het nodig hebben een korting op de huur. Corporaties zouden aan inkomensbeleid doen, luidde de kritiek. Onzin, de corpora- ties zijn immers niet degenen die in hun eentje bepalen hoe die kortingen eruit moeten zien", moppert Scherpenisse. De directeurbestuurder van de Tilburgse corporatie hoopt dat de overheid bij een ander experiment dat hij wil uitvoe- ren, wel haar medewerking wil verlenen. Hij legt uit: "Als wij een woning bouwen met een huur van 520 euro, is er niets aan de hand. De huurder krijgt netjes op basis van die 520 euro huurtoeslag. Maar als wij een energieneutrale woning bouwen en de besparing op de energiekosten bij de huur tellen, zeg 720 euro, dan vervalt de huurtoeslag. Ik vind het absoluut de moeite waard om hier een keer een pilot voor te starten, want voor ons als corporatie is dat een keiharde voorwaarde om energieneutraal te kunnen bouwen. Laat staan om de bestaande voorraad energieneutraal te maken. Men moet er gewoon van doordrongen zijn dat de meest effici?nte maar ook de snelste manier om de betaalbaarheid van het wonen voor de laagste inkomens te garanderen, investeren is in duurzaamheid en energiebesparing", stelt een strijdlustige Scherpenisse. AANPASBAARHEID "Ik geloof niet in concepten waarmee bestaande wonin- gen op hetzelfde niveau worden gebracht als nieuwbouw, waar het gaat om aanpasbaarheid en toegankelijkheid", oppert Scherpenisse als stelling. "Waarom zou je dat moeten willen, dat vergt nu eenmaal zo'n ingrijpende aanpassingen aan de bestaande plattegronden. Terwijl je het bij nieuwbouw direct in het ontwerp en de uitvoering zonder meerkosten kan opnemen. Het is gewoonweg onhaalbaar om bij bestaande woningen de plattegrond aan te passen voor bijvoorbeeld rolstoelgebruikers. Bij de SEV had ik het ? vanuit mijn achter- grond bij de ANBO met ouderenhuisvesting ? al over opplus- sen op rollatorniveau, oftewel; zo veel mogelijk drempelloze galerijen en toegangen naar woningen." SOCIALE OMGEVING/PARTICIPATIE Volgens Scherpenisse is de gemeenschapszin die vooral in de jaren vijftig heerste, lang weggeweest. "Maar gelukkig ook, want deels was dat natuurlijk een schijnvorm van gemeenschapszin, vooral door de verzuiling. Bij Tiwos vinden we het een kerntaak voor corporaties om die gemeenschaps- zin weer terug te krijgen. We zijn er niet alleen voor de steen- tjes, maar vooral voor de mensen, zeg ik altijd. Daar ligt ook een belangrijk punt: wat kunnen wij betekenen voor mensen die meer met wonen bezig willen zijn en die zelf van aanpak- ken weten? Nou, dan vraag je het die mensen, simpel. Betrek ze bij een project, doe het samen. Zo hebben we bij de herstructurering van de Vogeltjesbuurt de bewoners gevraagd of ze samen met ons willen meewerken aan de nieuwe buurt. Ik zal je zeggen, normaal gesproken zou je een ME-bataljon mee moeten nemen als je de boodschap gaat brengen dat 120 woningen gesloopt gaan worden. Maar doordat we direct de bewoners erbij hebben betrokken, kregen we bij de presentatie van de globale plannen zelfs een applaus. Niet in het minst de verdienste van Reimar von Meding, de bij het project betrokken architect van KAW. Hij heeft heel veel gesprekken met de bewoners gevoerd en hun input zo veel mogelijk in de ontwerpen verwerkt. Op die manier cre?er je ook duurzaamheid. Als mensen trots zijn op hun woning, als ze het gevoel krijgen dat de woning van hen is, dan ontstaat er een vorm van sociale duurzaamheid." Over het duurzaamheidsgehalte van zijn eigen organisatie is Scherpenisse duidelijk: "De noodzaak is bij ons wel geland, mede door de Roadshow van Energiesprong van de SEV. We zijn goedwillende beginners, en dat is ook het leuke van zo'n organisatie als Tiwos; we doen het gewoon. Terwijl iedereen alleen maar praat over ketenintegratie, zijn wij er gewoon mee begonnen. En weet je wat het mooiste is? De bewoners beoordeelden het betreffende groot onderhouds- project met een 8,2. Mooi toch?", glundert hij. dilemma 1 dilemma 2 dilemma 3 We zijn er niet alleen voor de steentjes, maar vooral voor de mensen