nr 6 2014 interview pieter huijbregts4 "Je bent niet klaar als je voor elk woningtype een renovatieconcept bedenkt" CV PIETER HUIJBREGTS 1949 geboren in Vlijmen 1969-1977 master bouwkunde, Technische Hogeschool Eindhoven 1979-2000 directeur BouwhulpGroep 2000-heden eigenaar Coficient 2007-heden initiatiefnemer en bestuurder Netwerk Conceptueel Bouwen 2010-heden directeur Pieter Huijbregts Innovatie nr 6 2014interview pieter huijbregts 5 interview "Mensen weten vaak niet dat er renovatieconcepten zijn. En als ze ermee werken, zijn ze zich er in veel gevallen niet van bewust." Dit maakt volgens Pieter Huijbregts duidelijk dat renovatieconcepten nog vaak onzichtbaar zijn. De bedenker van het idee achter Conceptueel Bouwen schreef er in 2009 de uitgave `Conceptueel Bouwen'1 over. Hierin wordt de werkwijze toegelicht die een oplossing kan bieden voor lange doorlooptijden, hoge prijzen, onzekerheid en rompslomp in de bouw. "Het belangrijkste aspect van Conceptueel Bouwen is een andere ontmoeting van vraag en aanbod", zo verwoordt Huijbregts het. "Normaal zou een opdrachtgever, de vrager, een oplossing bedenken voor het renoveren van een wooncomplex. Bij conceptueel renoveren komt juist de aanbieder met een oplossing; de markt is proactief, de opdrachtgever reactief. Dat is precies andersom dan traditioneel het geval is." Huijbregts ziet conceptueel renoveren dan ook als een nieuwe manier van werken en een andere manier van het organiseren van vraag en aanbod. Daarbij moet verder worden gekeken dan alleen naar de tech- niek. "Als je kijkt naar samenwerking en proces dan zie je dat concep- ten ook in de renovatie al worden toegepast. Het gaat dus over veel meer dan alleen techniek. Bij renovatie is techniek moeilijk te standaar- diseren, zeker als je industrialisatie in gedachten hebt. Je kunt niet alles voorkoken voor al die verschillende woningtypen. Per opgave is misschien 60% tot 90% standaard en dat betekent nog altijd dat 10% tot 40% dat niet is. Voor nieuwbouw is dit vaak al een probleem en bij renovatie helemaal." Vanwege het niet-standaard karakter van renova- tieprojecten bepleit Huijbregts flexibiliteit in concepten. "De mogelijkhe- den moeten open zijn. Naast standaardisatie moet er dus ook iedere keer maatwerk worden toegepast voor de klant, de locatie en de omge- ving. Hierbij bepaalt het flexibele concept het maatwerk." DOORONTWIKKELEN Huijbregts is initiatiefnemer van het Netwerk Conceptueel Bouwen dat de bedoeling heeft partijen bij elkaar te brengen. Begin 2007 begon hij de Conceptenboulevard, een website waarop honderden Nederlandse bouwconcepten zijn verzameld. "De bouw is erg versnipperd. Je hoeft maar een trekhaak en een aanhangwagen te hebben en je mag jezelf aannemer noemen. Hierdoor is het erg lastig om dingen van de grond tekst joop van vlerken foto's roel simons Het belangrijkste aspect bij renovatieconcepten is een andere ontmoeting van vraag en aanbod, verklaart Pieter Huijbregts, directeur van adviesbureau Pieter Huij- bregts Innovatie. Dat bete- kent dat het conceptuele van renovaties vooral zit in het proces en de samenwerking en niet noodzakelijk in de techniek. "Traditioneel heeft in de bouw techniek altijd centraal gestaan. Maar misschien klopt dat helemaal niet en moet marketing centraal staan." "renoveren is als maatwerkconfectie" 1 Huijbregts, P., Conceptueel Bouwen, Uitgeverij ?neas, november 2009. nr 6 2014 interview pieter huijbregts6 tiesector zou dat natuurlijk net zo moeten zijn. Conceptueel renoveren zou ik in deze context beschrijven als een soort maatwerkconfectie. Bij renovatie kun je bovendien ge?nspireerd raken door wat er al is. Hier is het aanbod in zekere zin bepalend voor de vraag." Hij noemt het bestaande gebouw bepalend en dat betekent dat aanbie- ders de oplossingen maar gedeeltelijk kunnen hebben klaarstaan. "Compleet voorkoken zoals dat in andere sectoren gebeurt, kan natuurlijk niet. Het is niet zo dat je klaar bent als je voor elk woningtype een renovatieconcept bedenkt. De opgave in wonen is wat dat betreft compleet anders. Naast standaardisatie is ook iedere keer weer maat- werk nodig op het niveau van de klant, de locatie en de omgeving. Het beste concept zal dus in iedere situatie tot andere oplossingen leiden." Aan drie voorwaarden moet worden voldaan om te komen tot een succesvol renovatieconcept. Huijbregts: "Het systeem moet technisch in orde zijn, er moet een goede samenwerking zijn tussen de aanbie- dende partijen en er dient een goede interactie te zijn met de markt. Daarbij moet je laten weten dat je er bent, anders kun je niet worden gekozen. Dat betekent dus dat naast techniek ook andere dingen belangrijk zijn. En dat zijn aspecten die binnen de renovatie goed zijn te standaardiseren." Hiermee doelt hij op marketing en samenwerking, die binnen de renovatiesector prima zijn te regelen. Hij adviseert aanbie- ders hierop in te spelen, maar vindt het niet vreemd dat de bouw vanuit de techniek redeneert. "Traditioneel heeft in de bouw techniek altijd centraal gestaan. Maar misschien klopt dat helemaal niet en moet marketing centraal staan." KETENSAMENWERKING ALS CONCEPT Renovatieconcepten kunnen dus ook een andere focus hebben. Huij- bregts noemt als voorbeeld ketensamenwerking. "Dat zou je ook kunnen beschouwen als een renovatieconcept. Daar ben ik helemaal voor, maar dan niet op de manier zoals het nu door veel partijen wordt toegepast. Bouwers zien ketensamenwerking nog altijd als bouwteam in een nieuw jasje. Het gaat dan vooral over de projectmatige samen- werking tussen opdrachtgever en de bouwende partij, maar niet over projectoverstijgende samenwerking binnen de hele keten. Terwijl dat toch de bedoeling is van deze samenwerkingsvorm; samen met produ- centen en toeleveranciers op zoek naar de beste en flexibel haalbare oplossing." "Ook de architect wordt onderdeel van de aanbiedende keten, terwijl hij eerst nog duidelijk onderdeel was van de vraagzijde", vervolgt hij. "Hij bedacht een concept voor een bepaalde wijk, gebouw of complex en vervolgens ging hij samen met de opdrachtgever naar de markt toe om te vragen wie het wilde maken." Huijbregts ziet een verschuiving plaatsvinden, waarbij architecten steeds vaker onderdeel zijn van de aanbodzijde. "Dat is omdat ze samen met de bouwers oplossingen moeten bedenken. Daar hebben ze moeite mee, want ze hebben het idee dat ze daardoor niet meer worden vertrouwd door opdrachtge- vers." Op de lijn tussen vraag en aanbod ontstaan zo steeds meer varianten, die ervoor zorgen dat ook de rollen binnen de ketens veranderen. "Je te krijgen. Daarom is een partij nodig die vragers en aanbieders bij elkaar brengt om de markt te ontwikkelen." Hij ziet Conceptueel Bouwen als een marktinnovatie, waarbinnen weer allerlei sub-innovaties nodig zijn. "De toepassing van het concept in de bestaande bouw is daar een voorbeeld van. Maar ook energieneutraal renoveren moet worden doorontwikkeld in het kader van Conceptueel Bouwen." Bij het bouwconcept past een nieuwe manier van uitvragen die grote gevolgen heeft voor de opdrachtgever, legt Huijbregts uit. "Die moet zijn vraag anders formuleren. De prestatie-eisen moeten daarbij leidend zijn. De opdrachtgever gaat niet alvast het bestek tekenen, maar zegt alleen: `het moet warm en comfortabel zijn en het moet voldoen aan dit energielabel', punt. Dat betekent niet dat het voor de opdrachtgever per se makkelijker wordt, want hij moet veel beter nadenken over wat hij wil, zonder dat hij de oplossing al gaat bedenken." AANBIEDER IS SPECIALIST Omdat de aanbieder specialist is in zijn vakgebied zou het bedenken van de oplossing de taak van de aanbieder moeten zijn, vindt Huijbregts. "De aanbieder komt daarmee steeds meer in een positie die vergelijkbaar is met industri?le sectoren zoals kleding of auto's. In plaats van dat de producent voor iedereen een op maat gemaakt jasje maakt, maakt hij een hele lijn jasjes in verschillende maten. Op die manier zit er voor iedere consument wel een geschikt product bij", legt hij uit. "Binnen de renova- "Met een trekhaak en een aanhangwagen mag je jezelf al aannemer noemen" nr 6 2014interview pieter huijbregts 7 hebt natuurlijk bouwers die aanbieder van concepten worden. Maar wie voorheen vragers en aanbieders waren, maakt niet zo veel uit; ook een adviseur, architect, onderaannemer of toeleverancier kan aanbieder zijn. Op dit moment worden er ook al compleet nieuwe identiteiten ontwik- keld in de renovatiemarkt. Dat zijn bijvoorbeeld vergaande samenwer- kingen van meerdere partijen onder een nieuwe merknaam." HET MOET GOEDKOPER Deze nieuwe samenwerkingen en de integratie van vraag en aanbod sluiten goed aan bij de huidige ontwikkelingen rond de financi?n van woningcorporaties, vindt Huijbregts. "Corporaties moeten het met minder middelen doen. Dat betekent onder meer dat het product, de renovatie, goedkoper moet worden en zo beter bij de sociale huursec- tor past. Dit kan bijvoorbeeld doordat je de proceskosten helemaal weghaalt bij de vraagzijde waardoor er nog maar ??n vastgoedmanager nodig is. In de praktijk kan de ontwikkelingsafdeling van een gemiddelde corporatie nu al met de helft minder mensen en dat kan nog verder afgeslankt als een groot deel van het ontwikkelproces extern komt te liggen", meent hij. De voordelen van Conceptueel Bouwen zijn voor alle partijen groot. "Bewoners krijgen meer waar voor minder geld. Maar ook corporaties gaan erop vooruit. Als je zonder bestek de vraag uitzet, wil je garanties. Zoals dat de woning echt energieneutraal is en niet onverwacht toch een energierekening heeft. Bouwers willen deze garanties wel geven, maar vragen daarbij wel om het onderhoud bij hen onder te brengen. Zo gaan zij erop vooruit. En omdat ze iets maken waarvoor ze zelf langere tijd verantwoordelijk zijn, wordt de kwaliteit hoger." Daarnaast maken bouwers minder fouten door standaardisering, denkt Huijbregts. "Ze halen uit ieder project een les voor het volgende project." Hoewel hij voor samenwerking is, ziet hij niet veel in het idee dat woningcorporaties deel uitmaken van de keten. "Vaste ketensamen- werking tussen corporaties en de bouwketen levert onnodige transac- tiekosten op en onvoldoende prikkels om scherp te blijven. Verschil- lende ketens moeten met elkaar in concurrentie blijven. Er moet wel iets te kiezen zijn." De Stroomversnelling is daarvan een mooi voor- beeld, vindt hij. "Daar zie je dat binnen het concept verschillende ketens autonoom met elkaar concurreren om de gewaagde doelstelling van nul-op-de-meter te realiseren." VELE MISLUKKINGEN Op de vraag waarom je conceptueel zou willen bouwen, stelt Huijbregts een wedervraag. "Waarom wil je af van traditioneel bouwen? Het is belangrijk om eerst te kijken waarom je iets wilt veranderen voordat je dat doet. Traditioneel duren grote renovatieprojecten van idee tot uitvoering erg lang, soms wel vijf tot tien jaar. Daarnaast is er sprake van een hoog afbreukrisico, omdat renovaties vaak stokken doordat het geld op is of er problemen zijn met bewoners. En: projecten zijn erg foutgevoelig, dat blijkt wel uit de vele mislukkingen uit het verleden." Al toen hij nog Bouwkunde studeerde aan de Technische Hogeschool (nu TU/e) in Eindhoven, verwonderde hij zich over de vele problemen waar de bouw mee worstelt. Naar zijn idee is de kwaliteit in de bouw sindsdien niet evenredig gestegen met de prijs. Gevolg voor de vragende partijen is dat de geboden oplossingen niet meer zijn te beta- len. "Die problemen zijn bij Conceptueel Bouwen niet aan de orde. Omdat de oplossing niet telkens opnieuw wordt bedacht, zijn er nauwe- lijks faalkosten en wordt de kwaliteit beter. Bovendien is het afbreukri- sico minder groot, omdat je bewoners vooraf betrekt bij de oplossing", legt Huijbregts uit. SOCIALE VERSUS PARTICULIERE SECTOR Voor nieuwbouw wordt Conceptueel Bouwen al volop toegepast, maar conceptueel renoveren is lastiger, geeft hij toe. "Er zijn nog maar weinig renovatieconcepten. Dat is op zich niet vreemd, want in de nieuwbouw heeft het ook even geduurd. De markt is eigenlijk pas net begonnen met het ontwikkelen van renovatieconcepten. Geef het nog eens een paar jaar en je zult zien dat er dan veel meer zijn." Daar komt nog bij dat conceptueel renoveren ingewikkelder is voor de particuliere markt dan voor de sociale huursector. "De particuliere markt is moeilijker omdat de voorraad moeilijker is te clusteren. En je weet niet wat je tegenkomt. Als huizen er van de buitenzijde hetzelfde uitzien, wil dat niet zeggen dat ze ook hetzelfde zijn. In de particuliere sector kom je veel meer aanbouwen, erkers en dakkappellen tegen, terwijl de sociale woningbouw veel eenvormiger is en daardoor makkelijker aan te pakken. Corporaties denken vanuit het complex en bepalen van daaruit hoeveel ruimte ze geven aan de individuele gebruiker. Dat is voor aanbieders makkelijk om mee te werken, omdat het massa heeft." Huijbregts gelooft niet dat het nodig is om vergaand maatwerk te maken voor iedere bewoner in de sociale woningbouw. "Je krijgt wat dat betreft waar je voor betaalt. Ik vind niet dat huurders in de sociale sector een op maat gesneden woning kunnen verwachten." Voor parti- culieren met een ruimere portemonnee is dat een ander verhaal, omdat zij als eigenaren zelf kunnen bepalen wat er met hun huis gebeurt. "De eigenaar-bewoner heeft zijn eigen huis en gaat daarmee de markt op. Dat vraagt om een individuele oplossing. Een particulier wil bovendien steeds meer met ??n partij zaken doen. Ik denk dat de renovatiewinkels die op het moment hier en daar ontstaan, een goede oplossing kunnen zijn voor deze woningmarkt." Wel vindt hij dat ook in de particuliere renovatiemarkt de focus te veel ligt op techniek. "Marketing is in de particuliere markt juist heel belangrijk. Het is bijvoorbeeld slimmer om renovatieconcepten te maken voor bepaalde doelgroepen dan voor een bepaald type woning, net als in andere sectoren gebeurt. Maar dan moet er wel eerst onderzoek worden gedaan naar die doelgroepen en wat zij willen", sluit hij af. "Bouwers zien ketensamenwerking nog altijd als bouwteam in een nieuw jasje" "Vaste ketensamenwerking tussen corporaties en bouwketen levert onvoldoende prikkels om scherp te blijven"