nr 2 2014 project16 "De gemeente had aan het begin van deze eeuw nog geen bestemming voor de Constant Rebecque Kazerne. Die stond al geruime tijd leeg en werd anti-kraak verhuurd." Aan het woord is Ren? Bartels, programma- manager bij gemeente Eindhoven. "Vanwege de indeling en de aard van het complex, paste behalve Defensie eigenlijk maar ??n andere gebrui- ker: een school. De gemeente had daarom een sterke voorkeur voor de vestiging van de Campus International School Eindhoven (ISE) op deze locatie." Bartels begeleidde vanuit de gemeente de transformatie van rijksmonument de Constant Rebecque Kazerne naar een campus voor het primair en voortgezet onderwijs van de ISE. "De transformatie was een lang traject. Het eerste idee stamt al uit 2004, maar we zijn pas in 2009 met de voorbereiding begonnen." In september 2013 nam de school het complex in gebruik. Voor de transformatie van de kazerne naar een schoolcampus werden vijf cultuurhistorische gebouwen gerenoveerd en drie nieuwe gebouwen en ??n ondergronds gebouw gerealiseerd. Naast voortgezet en primair onderwijs is er op de campus ook een kinderopvang en een buiten- schoolse opvang en zijn er allerlei sportfaciliteiten. Daarnaast is er plek voor kantoor- en vergaderruimten. De bestaande gebouwen zijn zo veel mogelijk intact gelaten. De transformatie van de Constant Rebecque Kazerne naar de Campus Internatio- nal School Eindhoven heeft heel wat voeten in aarde gehad. Het duurde wel even voor alle neuzen dezelfde en juiste kant op stonden, maar het resultaat mag er zijn. Het complex heeft met de school een nieuwe bestemming gekregen voor ten minste dertig jaar. oude kazerne (1938) is als herboren project tekst joop van vlerken arthurbagen nr 2 2014project 17 NIET ZONDER SLAG OF STOOT De voormalige kazerne is gelegen aan de rand van Eindhoven in een groene omgeving, naast sportcomplex De Herdgang waar voetbalclub PSV traint. Twan Strijbos, projectmanager bij Strukton, was vanuit de aannemer verantwoordelijk en wijst op de cultuurhistorische waarde van de kazerne. "We hebben hier cultureel erfgoed op een heel mooie manier ingezet voor het cre?ren van een leeromgeving en een commu- nity voor de expats van Eindhoven. Want naast een school is het ook een sociale ontmoetingsplek geworden." Ook Bartels vertelt vol trots over het compleet veranderde complex. "Ik hoor van de ouders dat het ??n van de mooiste internationale scholen van Europa is." Maar dat mooie complex is er niet zonder slag of stoot gekomen. V??r 2013 waren er twee vestigingen van de school in Eindhoven; primair onderwijs was met 470 leerlingen gevestigd aan de Humperdincklaan, voortgezet onderwijs lag aan de Veneti?straat en telde 260 leerlingen. Tot 2009 behoorden de twee scholen tot verschillende stichtingen, inmiddels vallen ze samen onder de Stichting Primair en Voortgezet Onderwijs Zuid- Nederland (SPVOZN). Bartels vertelt dat het heel wat moeite heeft gekost om bij zowel de gemeente als het schoolbestuur alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. "Omdat de locatie niet in het stadscentrum ligt, is er niet de hele dag door een directe busverbinding. Dat maakte de keuze voor deze locatie niet makkelijk. Het betekent dat veel ouders ervoor kiezen om hun kinderen naar school te brengen met de auto of dat de kinderen zelf met de fiets gaan. Maar ik vind dat deze plek het waard is en dat we daarom moeten accepteren dat er niet elke tien minuten een bus direct voor de campus stopt. Dat zijn altijd afwegingen waar je mee te maken hebt. We hebben nu een unieke campus in landelijk gebied." STALEN KOZIJNEN Wat Strukton aantrof in 2011 was niet zo mooi. Want hoewel de kazerne een monument is, was er sinds de sluiting in 1998 niet zuinig omgegaan met het gebouw. Eerst werd het nog een tijdje gebruikt als asielzoekerscentrum, daarna werd het anti-kraak verhuurd. "Er was redelijk veel achterstand in het onderhoud. We hebben vijf panden daarom compleet moeten renoveren. Eigenlijk kun je spreken van vernieuwbouw", vertelt Strijbos. "Maar omdat het een rijksmonument is, mochten we bepaalde dingen niet doen. De kenmerkende stalen kozijnen wilde de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bijvoor- beeld behouden. Dat hebben we op een goede manier weten op te EEN BOOST-KAZERNE De Constant Rebecque Kazerne is een rijksmonument, gebouwd in 1938 als grensbataljonkazerne en ontworpen door kapitein der genie A.G.M. Boost. De directe aanleiding voor het ontstaan van de Boost-kazerne was een wijziging van de Dienstplichtwet in dat jaar. Deze wijziging had alles te maken met de toenemende oorlogsdreiging uit Nazi-Duitsland. De nieuwe wet hield een fikse verhoging in van de troepensterkte van 19.500 naar 32.000 manschappen en een verdubbeling van de diensttijd van 5,5 naar 11 maanden. Hiervoor waren drie keer zo veel legeringsplaatsen nodig. Volgens berekeningen van Defensie destijds, moesten er vijftien bestaande kazernes worden gerenoveerd en 24 nieuwe kazernes worden gebouwd. Van de nieuwe kazernes zijn er uiteindelijk zestien gerealiseerd volgens het systeem van Boost. Ze werden hoofdzakelijk gebouwd langs de zuid- en oostgrenzen van het land, vandaar de naam grensbataljonkazerne. De kazer- nes zijn in rap tempo gebouwd. In het geval van de Constant Rebecque Kazerne zat er maar anderhalf jaar tussen het defini- tieve ontwerp van Boost en de oplevering van het complex. Voor de rijksmonumentenstatus van de kazerne is de ensemble- waarde, meer dan de afzonderlijke bouwvolumes, essentieel. Het had daarom ook geen zin de gebouwen als losse objecten te waarderen of te herprogrammeren. Door het complex op zo'n manier te benaderen zou een belangrijke waarde van het monu- ment verloren gaan. De kazerne is gevestigd aan de Oirschotsedijk in Eindhoven en heeft een kenmerkend poortgebouw en verschillende paviljoens, gegroepeerd rond een exercitieterrein en uitgevoerd in een zake- lijke stijl. Na bijna zestig jaar trouwe dienst werd de kazerne in 1998 gesloten. Na een asielzoekerscentrum en anti-kraakbewo- ning is op het terrein nu de Campus International School Eindho- ven gevestigd. Die verzorgt niet alleen internationaal primair en voortgezet onderwijs, er is ook een buitenschoolse en een kinderopvang, een mediacenter, twee speelzalen, een audito- rium, een kantine, een NOC*NSF-sporthal en sportvelden. De voorzijde van het complex aan de Oirschotsedijk in 2013 en in 1940. arthurbagen piejonkers nr 2 2014 project18 lossen door de gebouwen van de binnenkant uit te isoleren. Er is als het ware aan de binnenzijde van het gebouw een extra schil tegen de gevel gemaakt, met daarin kunststof kozijnen. Zo hebben we toch een moderne en comfortabele oplossing gecre?erd zonder het beeld aan te tasten." Strijbos vertelt dat ook de trappenhuizen in de ruim zeventig jaar oude kazerne hetzelfde zijn gebleven. "Daar mochten we van de Rijksdienst niets aan doen. Je voelt het ook als je erin staat; het is er fris omdat ze niet zijn ge?soleerd of verwarmd. Omdat we dit soort zaken hebben geborgd, mocht er in de binnenruimten wel veel worden veranderd." Bartels omschrijft de afstemming met de RCE over de kazerne als een proces van geven en nemen. "Monumentaal en functioneel bijten elkaar wel eens. Die stalen kozijnen waren bijvoorbeeld heel belangrijk voor de RCE en dus zijn we op zoek gegaan naar een goede manier om dat op te lossen. Maar wat het belangrijkste is, is dat de mensen van de RCE hier nu met een blij gevoel rondlopen en wij ook. Dan kun je zeggen dat je het goed hebt gedaan." VERANTWOORDELIJKHEID BIJ ??N PARTIJ De campus aan de Oirschotsedijk is gerealiseerd met een zogenoemde DBFMO-overeenkomst (Design, Build, Finance, Maintain, Operate), een vorm van publiek-private samenwerking. Hierin is de opdrachtne- mer zowel verantwoordelijk voor het ontwerp en de bouw van het project, als voor de financiering en het totale onderhoud. Zo krijgt de opdrachtnemer, in dit geval Strukton, maximale ruimte om haar kennis en creativiteit toe te passen. "Heel plat kun je zeggen: wij willen als gemeente lesruimten die voldoen aan de licht- en klimaateisen. De opdrachtnemer mag vervolgens zelf de keuzen maken om aan die eisen te kunnen voldoen", licht Bartels toe. Strijbos is enthousiast over DBFMO. Volgens hem zorgt het concept ervoor dat er goed wordt gebouwd door de opdrachtnemer, omdat die nadien ook zelf verant- woordelijk is voor het onderhoud en in dit geval zelfs de exploitatie. Volgens hem is de o van Operate in deze overeenkomst een toevoe- ging aan de DBFM-overeenkomst. "Operate houdt in dat Strukton bijvoorbeeld ook de catering en receptie doet en daarnaast de energie- rekening betaalt en lesmaterialen bestelt. Wij doen in dit project alles aan de facilitaire kant. Met de maandelijkse vergoeding die we daarvoor krijgen, houden we alles overeind. De school hoeft eigenlijk alleen nog maar les te geven", omschrijft hij. DBFMO houdt ook in dat het project door de opdrachtnemer wordt gefinancierd. Strukton heeft 25 miljoen ge?nvesteerd in de realisatie en voor de exploitatiefase van het complex van dertig jaar, steekt de aannemer er nog eens 28 miljoen in. De speciaal hiervoor opgerichte beheerstichting International School Eindhoven, betaalt namens gemeente en SPVOZN een maandelijkse vergoeding aan Strukton. DBFMO wordt vaker toegepast bij overheidsprojecten, maar de trans- formatie van de Constant Rebecq Kazerne is pas de tweede school is die volgens dit concept wordt gerealiseerd. "DBFMO heeft ook nade- len. Bijvoorbeeld in het geval van de internationale school ligt de exploi- tatie nu bij een privaat bedrijf. Dat betekent dat er btw moet worden betaald voor diensten die voor overheden niet btw-plichtig zijn zoals de werkzaamheden van een conci?rge", zegt Bartels. "We hebben ook gekeken naar een traditionele aanbesteding, maar die viel veel te duur uit. DBFMO betekende in dit geval een voordeel van 11%. Het concept leent zich goed voor complexe projecten zoals deze, waar je te maken hebt met sanering, renovatie ?n nieuwbouw. Het belangrijkste voordeel is dat alle mogelijke problemen al aan de voorkant worden getackeld. En door een betere samenwerking ontstaan er ook betere resultaten." PROJECTGEGEVENS Naam en plaats: Campus Internatio- nal School Eindhoven Aantal gebouwen: renovatie 5 (10.000 m2 ), nieuwbouw 4 (9050 m2 ) Bouwjaar: 1938 Eigenaar: SPVOZN Architect: diederendirrix architecten Aannemer: Strukton Uitvoering/planontwikkeling: 2004- 2013 Uitvoeringswijze: DBFMO Projectfase: gerealiseerd MAATREGELEN IN HOOFDLIJNEN I SCHIL 1 Dak: pannendak op renovatie- deel, bitumen op nieuwbouw 2 Dichte gevel: metselwerk 3 Gevelopeningen: aluminium kozijnen II TRANSFORMATIE GEBOUW INTERN 4 Legeringsgebouwen: onder- wijsfunctie 5 Poortgebouw: kantoor 6 Nieuwbouw: ontvangst/recep- tie/algemeen 7 Sporthal: sporthal gerealiseerd III INSTALLATIES 8 Energievoorziening: traditio- neel, deels met warmtepomp in luchtbehandelingskasten IV GEMEENSCHAPPELIJKE RUIMTEN 9 Trappenhal en/of galerij e.d.: steenachtig 10 Lift: nieuw V WOONOMGEVING EN TERREIN 11 Erfafscheidingen/buitenber- gingen e.d.: groene hekwerken en houtopstand 12 Inrichting omgeving/achterpa- den e.d.: groen, wadi's, bosrijk, natuurlijk 13 Overige aangebrachte voorzie- ningen: kunstgrasveld en atletiekbaan KOSTEN Aanneemsom: inclusief btw totaal 25 miljoen (realisatie), 28 miljoen (exploitatie) Dwarsdoorsnede met ondergronds onder andere een media- ruimte en bibliotheek. De klaslokalen zijn in de bestaande, boven- grondse gebouwen gevestigd. diederendirrixarchitecten nr 2 2014project 19 GEZAMENLIJK DOEL VOOR OGEN Om te werken via DBFMO is een goede samenwerking tussen opdrachtgever en -nemer een vereiste. Iets waarover beide heren erg zijn te spreken. De sfeer tijdens het gesprek is dan ook gezellig te noemen. "Het is prettig samenwerken met gemeente Eindhoven. We hebben in dit project altijd een gezamenlijk doel voor ogen gehad. En als er dan toch iets misging, zochten we elkaar meteen op", heeft Strij- bos ervaren. Daar sluit Bartels zich bij aan: "Je moet transparant zijn en vertrouwen hebben, anders red je het niet in dit soort projecten. Daar- voor is heldere communicatie belangrijk. We hebben bijvoorbeeld alles dat wordt gecommuniceerd over het project, samen met Strukton afge- stemd. Twan was voor mij aanspreekpunt voor het hele consortium en dat is gedurende het hele project zo gebleven. Daardoor leer je elkaar beter kennen en krijg je begrip voor elkaars uitgangspunten." "Het is bovendien belangrijk om naast de goede dingen, ook de slechte zaken met elkaar te delen", gaat hij verder. "Twan en ik hebben elkaar ook wel eens kwaad aangekeken. Maar doordat je elkaar goed kent, kun je problemen goed samen oplossen." Hoewel het voor de overheid niet altijd makkelijk is om transparant te zijn. Bartels: "De overheid blinkt niet altijd uit in transparantie. Zie alle belangen maar eens op ??n pad te krijgen, dat is wel een uitdaging. Je hebt een politiek ambassa- deur nodig die de wil heeft om het project naar buiten uit te dragen. Bij gemeente Eindhoven is dat wethouder Staf Depla van Financi?n, Orga- nisatie & Beleid. Hij heeft altijd achter het project gestaan." FANTASTISCHE BELEVING Toen de ISE het pand eind 2013 betrok, bleek dat ook de gebruikers ervan erg tevreden zijn. "De beleving in de lokalen en gebouwen is fantastisch. Ook de ambiance is goed, dat geldt voor zowel de oude als de nieuwe gebouwen", aldus Bartels. "De leraren zijn bovendien erg te spreken over de verstaanbaarheid. Het geluid in de lokalen valt heel snel neer, waardoor leraren zich goed verstaanbaar kunnen maken. Natuurlijk zijn er ook dingen die achteraf opvallen en misschien minder handig zijn. Maar dat gaat vooral om praktische zaken. Bijvoorbeeld dat er maar ??n koelkast is per gebouw, terwijl er meer nodig zijn." Doordat Strukton zich met de exploitatie van het complex bezighoudt, moet het bedrijf dit soort problemen ook oplossen. Verder speelt de snelle groei van de school de programmamanager van gemeente Eind- hoven parten. "In het oorspronkelijke plan zouden we van 660 leerlin- gen in 2013 naar 1150 leerlingen in 2043 gaan. Maar we zitten nu al op 844 leerlingen. Dat plaatst je voor de vraag: gaan we eerder bijbouwen? Zo gebeuren er altijd dingen die je vooraf niet had voorzien", omschrijft hij. Strijbos weet nog een voorbeeld: "Zo hadden er niet op gerekend dat zo veel ouders hun kinderen met de auto zouden brengen. Dat percentage ligt nu hoger dan op de oude locaties. Zulke dingen kun je pas echt ervaren als het project is opgeleverd. Het gedrag van mensen is nu eenmaal onvoorspelbaar." "De beleving in de lokalen en gebouwen is fantastisch. Ook de ambiance is goed, in zowel de oude als de nieuwe gebouwen", volgens Bartels. arthurbagen Project Constant Rebecque Kazerne Eindhoven is opgenomen in de projectendatabase van Renda. Deze vindt u op www.renda.nl/projecten.