Onnodige fouten 18 Artikel Geregeld wordt er gevraagd om een second opinion op het gebied van energie- en installatietechniek. Daarbij wordt nogal eens een gebrekkige kwaliteit van onder meer infraroodopnames, EPC-berekeningen, ventila- tieberekeningen et cetera geconstateerd. Door de recessie is er sprake van een stevige prijsdruk bij de offerteaanvragen. Opdrachtgevers kiezen vaak voor de goedkoopste optie met als argument dat het afgeleverde werk toch wel vergelijkbaar zal zijn met de duurdere variant. Het is de vraag of dat terecht is. Voor het geleverde werk zal weliswaar minder be- taald worden, maar de kwaliteit is daarbij vaak ook naar beneden bijge- steld. Zeker als er op basis van zo'n rapportage een grote investering ge- daan wordt, is het verhelpen van de schade die later aan het licht komt een kostbare aangelegenheid. Onnodige fouten Duurzame gebouwen ontwerpen en ontwikkelen is geen kunst. Onderzoek in veel van die duur zame gebouwen toont echter aan dat ze niet presteren conform de vooraf voorspelde prestatie. De gevolgen zijn vaak enorm. Niet alleen worden energieprestaties niet gehaald, ook scoren gebouwen hierdoor minder op het gebied van comfort en gezondheid. Geregeld wordt er gevraagd om een second opinion op het gebied van energie- en installatietechniek. Onnodige fouten 19 Artikel Erik Hoogendam DWA installatie- en ener- gieadvies Infraroodfotografie Een opkomende discipline is infraroodfotografie. De camera's zijn in prijs gedaald en adviesbureaus hebben er een aangeschaft omdat er vraag naar thermische gevelinspectie is. Stel, een opdrachtgever is benieuwd naar de staat van de thermische schil. Hij laat IR-foto's maken door de goedkoopste aanbieder. `Een foto is een foto', is de gedachte. Echter, de kwaliteit van de opname wordt niet bepaald door het beeld zelf, maar door de kennis waarmee de foto is gemaakt. Door ontbrekende kennis over het gebruik van de camera en door te weinig bouwkundig onderlegd te zijn, komen er waardeloze rapporten op de markt. Een voorbeeld. Een woningbouwcorporatie met renovatieplannen laat een adviesrapport opstellen. In dit rapport is een thermografische inspectie van de gevel opgenomen, waardoor inzichtelijk wordt wat de staat is van de nage?soleerde gevels. Uit het rapport volgde dat de gevels egaal zijn gekleurd, en dat dus de kwaliteit goed is. Maar na nader onderzoek blijkt dat het kleurenpallet uitgesmeerd is over een temperatuurschaal van 30 graden. De temperatuurverschillen bij een nage?soleerde gevel zijn echter maar een paar graden. Door de temperatuurschaal op 5 graden te zetten zal elke graad in een andere kleur weergeven worden. En door onkundig gebruik en het ontbreken van controle door een andere deskundige, is er dus een rapport opgesteld dat een foute uitkomst geeft. De gevolgen kunnen zijn dat huurders van woningen waar de isolatie weg- gezakt is, een koude luchtstroom gaan voelen in hun gerenoveerde wo- ning. Gevolg is dat dan de aannemer ingeschakeld wordt met de medede- ling: het tocht, loop alles nog even na met kit. WTW Een ander voorbeeld is een wasemkap in combinatie met een warmtete- rugwinunit (WTW). Deze worden in een nieuwbouwcomplex toegepast. De motorloze afzuigkap is aangesloten op de WTW, en bij een controle blijkt dat de twee afzuigpunten maar net voldoen aan het Bouwbesluit. Door het aansluiten van de wasemkap op een van deze afzuigpunten, sluit dit punt af. Gevolg is dat de woning niet meer voldoende wordt geventileerd en dat de balansventilatie in onbalans is. De betreffende woningbouwcorporatie geeft aan dat de installateur het bij al de woningen zo doet. Het blijkt dat het afsluiten van een van de punten een algemeen probleem is. Het uitgangspunt dat een motorloze afzuigkap aangesloten kan worden op een WTW zou daarom wellicht herzien moeten worden. Vaak blijkt na- melijk dat er, voordat de wasemkap geplaatst wordt, over twee afzuigpun- ten ingeregeld wordt. Hierna wordt door plaatsing van de afzuigkap ??n afzuigpunt afgesloten waardoor de van tevoren ingeregelde debieten ge- halveerd worden. Focus Installatie- en energieadviseur DWA beoordeelt geregeld inspectie- en ad- viesrapporten die zijn opgesteld door ??n persoon. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een focus op bouwkundige aspecten terwijl installatietechnische as- pecten onderbelicht blijven of andersom. Echter, vaak zijn de vraagstuk- ken complex, en is de vereiste kennis verdeeld over meerdere mensen. Zulke vraagstukken verdienen een multidisciplinaire aanpak. Maar het is bekend dat in de bouw de afstand tussen de timmerman, de elektricien en de installateur groot is. Ieder richt zich op het uitvoeren van zijn eigen op- dracht en bemoeit zich niet met de ander, tenzij hij er zelf hinder van on- dervindt. Ditzelfde lijkt bij adviesbureaus aan de orde te zijn: het zijn afzon- derlijke disciplines die los van elkaar functioneren. Door deze verschillende disciplines gezamenlijk over complexe vraagstukken te laten buigen, is de kans op een goed advies veel groter. 1 Op deze IR-foto zijn warm- testromen te zien. Dit komt doordat de spouw een ster- ke trek heeft en de warmte van de radiator onder het raam aan de rechterzijde omhoog trekt. Hoewel in de spouw 3 cm isolatie aanwe- zig is, is na-isolatie aan te bevelen. 2 Door onkundig gebruik van de infraroodcamera, is op deze foto niets te zien. 3 Na het na-isoleren zijn de warmtestromen verdwenen. Het is echter duidelijk te zien dat het isolatiemateriaal niet volledig is aangebracht; de kleurenschaal is verdeeld over 2,6 ?C. Hierdoor komen de kleine temperatuurver- schillen in beeld. De oorzaak van de temperatuurverschil- len is waarschijnlijk de druk waarmee het isolatiemateri- aal in de spouw is gespoten. Hieruit kan geconcludeerd worden dat bij grootschalige na-isolatieprojecten een con- trole van de eerste woningen geen overbodige luxe is; er kan dan vroegtijdig ingegre- pen worden. 1 2 3 Onnodige fouten 20 Artikel Ventilatie De toepassing van een gebalanceerde ventilatie in een villapark ? om zo de EPC-norm te halen ? , is nog een voorbeeld van hoe het mis kan gaan bij de uitvoering van een duurzaam systeem. De bewoners zijn tegen de toe- passing, maar gaan akkoord als toegezegd wordt dat de installatie gecon- troleerd zal worden. De berekeningen worden door de installateur gemaakt en gecontroleerd door een extern adviesbureau. Het adviesbureau stelt dat er meerdere afzuigpunten moeten komen. De verbazing tijdens de controle is groot als blijkt dat er met de opmerkingen van het adviesbureau niets is gedaan, want hierdoor voldeed de woning niet aan de wettelijke eisen. Aan een van de bewoners was aangegeven dat de unit in de werk- kast verplaatst moest worden naar een andere wand. Maar hierdoor is de weerstand in de kanalen sterk verhoogd, met als gevolg dat de ventilatie- debieten niet gehaald worden. De ophangconstructie van een unit dient massief uitgevoerd te worden. Dit dempt de trillingen van de unit. Uit de controle is gebleken dat het een multiplex wand is; de geluidsproductie is te hoog. Door betere communi- catie tussen de bouwer, bouwkundig adviseur, installateur en het advies- bureau hadden deze problemen voorkomen kunnen worden. Fouten De huidige gang van zaken omtrent de maatwerkadviezen is discutabel te noemen. Adviseurs zonder ervaring mogen na een diploma gehaald te hebben de mooiste adviezen verstrekken. Het heikele punt is echter: zijn deze adviezen uitvoerbaar en is de opname correct geweest? Door een grote concurrentieslag zijn de kosten voor het bepalen van een energielabel beneden het niveau dat voor een adviesklus redelijkerwijs ge- vraagd mag worden. Hierdoor worden de opnames vluchtig gedaan en worden neveneffecten van de maatregelen niet altijd meegenomen. De adviseur is vaak installatietechnisch ?f bouwkundig goed. Dit werkt ook door in de adviezen. Bij controle op afgegeven labels en maatwerkadviezen blijkt dat er nog veel fouten gemaakt worden: er is een foutmarge van 8 procent. Fouten die bij controles aan het licht komen zijn onder andere: geen juiste invoer van de installatie, niet volgens de beslisdiagrammen van de ISSO werken, en het voorstellen van maatregelen die niet uitvoerbaar zijn. Wat hierbij opvalt is dat de meeste fouten in de invoer slordigheidjes betreffen die niet zouden moeten kunnen; foutieve maatregelen worden meestal voorge- steld doordat men te weinig kennis van zaken heeft. Oplossingen Volgens DWA zijn er een aantal opties om in de toekomst fouten zo veel mogelijk te vermijden. Betere samenwerking. De tijd is rijp om de advisering bij grote bouw- projecten te optimaliseren door onder meer regelmatig overleg met alle betrokken partijen. Het zou goed zijn als de werkwijze van integraal bouwen doorgetrokken wordt naar integraal adviseren. In de markt zouden de ogen moeten opengaan voor het feit dat de meerkosten voor een advies bij een partij die werkt met een multidisciplinair team, terugverdiend worden in het uitvoerings- en/of onderhoudsproces. Be- kend is bijvoorbeeld dat bouwkundige tekeningen en installatietekenin- gen niet altijd met elkaar stroken. Hiervoor is BIM ontwikkeld: de ver- schillende partijen kunnen tegelijk met de opdracht bezig zijn, waardoor eventuele fouten vroegtijdig aan het licht komen. Betere controle tijdens de uitvoering. Regelmatige controles vormen een stimulans om het werk goed te doen. Uiteraard is dit praktisch gezien niet altijd handig en financieel gezien betekent het ook het een en ander. Toch vormen deskundige controles een probaat middel om de kwaliteit omhoog te krijgen. Bovendien zijn met het achteraf herstel- len van fouten vaak meer kosten gemoeid. Er zijn reeds diverse contro- lemethodes ontwikkeld. Om de EPC van nieuwbouwwoningen te tes- ten is er het instrument BouwTransparant, dat net voor de oplevering wordt toegepast. De uitkomsten worden in een rapportage vermeld. Voornaamste controles zijn hierbij: een infraroodonderzoek, een lucht- dichtheidstest en het meten van de ventilatiedebieten. Prestatiecontracten. Door concrete afspraken te maken en die vast te leggen, krijgen partijen een stevige prikkel om het onderste uit de kan te halen. Wanneer de kosten van een fout direct neer te leggen zijn bij de veroorzaker, zal het de partijen er alles aangelegen zijn goed werk af te leveren. Verplaatste WTW-unit