"Nu moet ik me richten op de vraagkant" PeterdeKoning Match tussen vraag en aanbod 11 Visie Stan Vermeulen `Vraag cre?ert aanbod', zo luidt een van de basisregels van de vrije markteconomie. Deze regel geldt eigenlijk voor alle sectoren, behalve voor de bouwsector, zo be- toogt Stan Vermeulen die zichzelf mediator tussen vraag en aanbod noemt. "De aanbodzijde innoveert wel, maar luistert hierbij onvoldoende naar de vraagzijde. De vraagzijde op zijn beurt heeft geen idee dat de aanbodzijde zich aan het ontwik- kelen is." Zo blijft men aan beide zijden vasthouden aan oude gewoonten met als gevolg faalkosten, bouwfouten, onduidelijkheid over verantwoordelijkheden en daarmee ontevreden opdrachtgevers. De bouw heeft volgens Vermeulen nooit goed geleerd zijn waren aan te prijzen bij de vraagkant. "We focussen ons in de bouw teveel op het product en de prijs die daar- voor moet worden betaald. Bouwbedrijven melden op hun websites allemaal: we bouwen kwalitatief goed, binnen budget en lekker snel. Te weinig bedrijven onder- scheiden zich echter op andere zaken. Niemand durft bijvoorbeeld te zeggen: `als je met mij in zee gaat heb je gegarandeerd geen faalkosten', of `alles gegarandeerd tien procent goedkoper'. In andere sectoren is dat de normaalste zaak van de wereld." Het probleem komt volgens Vermeulen voort uit de structuur van de bouwkolom en de traditionele manier van denken die er heerst. "De klant wordt bijna vanzelfspre- kend in de fuik van het traditionele proces geleid. Bij een bouwproject zoeken we altijd als eerste een architect. Deze ontwerpt een gebouw enkel op basis van een ruimtelijk pakket aan eisen, terwijl we dan nog niet eens hebben nagedacht over andere eisen. Dit maakt de ruimtelijke insteek zeer bepalend. Vervolgens visuali- seert de architect het geheel en komt hij met een eerste ontwerp. En vanaf dat moment gaat deze tekening een eigen leven leiden en is het voorlopig ontwerp opeens dominant. Het leidt bijna vanzelf naar een definitief ontwerp en een bestek. Hier wordt vervolgens een aannemer bij gezocht en aangezien alle aannemers kun- nen bouwen en alles toch al is uitgewerkt, wordt deze enkel geselecteerd op basis van de laagste prijs. Wat de opdrachtgever ondertussen vaak niet weet is dat hij zelf verantwoordelijk is voor de aangedragen technische oplossingen. De architect en de adviseurs zijn maar zeer beperkt aansprakelijk voor eventuele fouten die ze maken." Metzo Als voorbeeld waar het fout is gegaan noemt Vermeulen het Metzo College in Doe- tinchem (zie afbeelding). Het binnenklimaat van deze school, die in 2006 nog werd uitgeroepen als winnaar van de Scholenbouwprijs in de categorie Voortgezet On- derwijs, is onleefbaar omdat het geplaatste glas niet de juiste zonwerende factor heeft. Vermeulen: "Bij deze school is geweldig veel geld besteed aan vormgeving en architectuur. Dat moest ook, want anders hadden ze deze locatie niet gekregen, maar ondertussen staat er een wanproduct: een mooie schil waar niet in te leven valt. Niemand toont zich verantwoordelijk en de klant zit met de gebakken peren." "Gelukkig gaat er ook veel goed in de bouw, maar zolang we als sector dit soort miskleunen maken, moet er iets veranderen en dat kan de aanbodzijde niet alleen. Visie Stan Vermeulen Match tussen vraag en aanbod Joost BruystersEr is onvoldoende aandacht voor de variatiemogelijkheden in de uitvraag van een gebouw. Hierdoor lopen we als het ware vanzelf in de fuik van het traditionele bouwproces. Het gevolg: ontevreden opdrachtgevers aan de vraagkant en bouwbedrijven die zich alleen op prijs kunnen onderscheiden aan de aanbodzijde. Stan Vermeulen ziet het als een persoon- lijke missie om de match tussen vraag en aanbod te perfectioneren. Hij zegde zijn goede baan op en richtte afgelopen jaar Stichting Roges op. "Dit is iets wat ik moet doen!" Stan Vermeulen Stan Vermeulen is in 1979 afgestudeerd aan de tU/e op het gebied van fysische aspecten van de gebouwde omgeving. Hierbij heeft hij zich gespecialiseerd in het integrerend ontwerpen. Vervolgens was hij vijf jaar werkzaam bij bouwbedrijf Vaes- sen. Vermeulen: "dit was eigenlijk een bijzonder bedrijf dat zich toen al bezighield met wat je tegenwoordig engineering and construct zou noemen." in 1984 ging Vermeulen aan de slag bij Hevo. Hij bekleedde er verschillende functies waaronder projectleider, projectmanager, afdelingshoofd, technisch directeur en lid van de centrale directie. Vermeulen: "Hevo is ontstaan uit een aannemingsbedrijf. toen ik er begon hadden ze net een nieuwe dienstverlening naar de klanten toe: risicodragend bouwmanagement. deze twijg is uiteindelijk dikker geworden dan de boom. toen ik begon bij Hevo werkten er ongeveer acht mensen. Momenteel staan er 130 mensen op de loonlijst. in de tijd dat ik er werkte, heeft Hevo de transformatie gerealiseerd van aannemingsbedrijf naar zakelijke dienstverlener in de bouw" in 2007 richtte Vermeulen Stichting roges op. Match tussen vraag en aanbod 12 Visie Stan Vermeulen Daar hoort een vraagzijde bij die de aanbodzijde vraagt integraal ver- antwoordelijk te zijn voor het product." Mediator Om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen heeft Vermeulen in 2007 de Stichting Roges opgericht. Deze stichting werpt zich op als vraag-en-aanbodmediator en begeleidt opdrachtgevers in hun vraag- proces tot en met het moment dat het bouwcontract getekend is. Vermeulen:"In de huidige bouwpraktijk is er eigenlijk alleen aandacht voor het product en wordt er nauwelijks naar het proces en de verant- woordelijkheden tijdens het proces gekeken. Terwijl het product iets is waar ik in mijn situatie van uit ga. Ik maak dan ook geen program- ma's van eisen; een klant heeft immers zelf het meeste verstand van zijn primaire processen en weet in functionele zin dus zelf het beste wat hij nodig heeft. Op dit vlak dien ik alleen als klankbord." "Om vraaginnovatie in de bouw te laten slagen is het van belang dat de verschillende partijen inzicht krijgen in elkaars belangen en posities en dat pro- beer ik voor elkaar te krijgen. Als opdrachtgevers er in slagen hun belangen duide- lijker op tafel te leggen, kunnen aanbieders hier weer beter op inspelen. Ik ga dus met de klant praten over belangen en waarden. En vanuit die belangen en waarden borrelt er `vanzelf' een uitvraag op. Dit zijn in de praktijk hele aardige gesprekken. Hoe de uiteindelijke uitvraag er uit zal komen te zien staat van tevoren allerminst vast. Er zijn verschillende wegen die naar Rome leiden, maar wat mij betreft zal de uitvraag altijd iets integraals moeten hebben. Ik wil in ieder geval graag de verbin- ding tussen ontwerp en uitvoering en zelfs tussen beheer en onderhoud gemaakt zien. Nou ja, dat wil ik niet, ... ik veronderstel alleen dat als ik met de klant ? als gewone jongens met boerenverstand onder elkaar ? over deze materie ga praten, dat er dan zulke dingen uitkomen. Ik hoop dan ook dat ik opdrachtgevers ertoe kan brengen te vragen om een probleemeigenaar: een aanbieder die verantwoordelijk is voor het totale product. Er is geen enkele industri?le sector buiten de bouwwe- reld, waar ontwerp en uitvoering gescheiden zijn, terwijl we het in de bouw uit el- kaar halen. Dat is toch vreemd." Opgave Vermeulen realiseert zich dat het geen eenvoudige opgave is om tegen de stroom in procesinnovatie in een traditionele sector als de bouw tot stand te brengen. "De aanbiedende partijen zijn te veel bezig met de waan van de dag en innovatie aan aanbodzijde is sterk afhankelijk van de hoeveelheid tijd die men erin kan steken. Op het moment dat het goed gaat is er onvoldoende tijd en op het moment dat het slecht gaat is er onvoldoende geld. Deze kortzichtigheid is ook een beetje een karaktertrek van de bouw. Bouwers zijn korte termijn denkers terwijl innoveren op basis van marketingprincipes nou eenmaal om een visie voor de langere termijn vraagt. Het vraagt dus om een andere mentaliteit en een nieuwe, projectoverstijgende visie op de bedrijfsvoering." Aan de vraagzijde zijn er weer veel misvattingen over het inkoopproces. "Zo denken velen dat je een integrale aanpak niet volgens het Europees model kunt aanbeste- den, maar dat kan wel. Je moet alleen de juiste vraag formuleren en deze op de juiste manier in het Europees aanbestedingsproces brengen." Rode draad Vermeulen noemt de integrale aanpak de rode draad die door zijn carri?re loopt. Tot afgelopen jaar was dat echter wel altijd vanaf de aanbodkant. Zo bekleedde hij van 1984 tot 2006 meerdere posities bij Hevo en was hij in zijn laatste functie lid van het directieteam. Binnen dit bedrijf heeft hij onder meer het Centrum voor Bouw- proces en Innovatie (CBPI) opgericht om vraagontwikkeling te stimuleren. Vermeu- len: "Ik merkte echter dat ik binnen zo'n commerci?le omgeving wat moeilijker neutraal over vraagontwikkeling kon praten. De contouren die Hevo er als com- mercieel bedrijf omheen moest hebben, werden mij te beperkend om vraagontwik- keling de groeipotentie te geven die ik wilde. Ik zat dus op een tweesprong in mijn leven. Om mijn overtuiging trouw te kunnen blijven moest ik een andere omgeving cre?ren en daarom heb ik mijn baan eraan gegeven. Het volgen van mijn overtui- ging telde zwaarder dan het risico van een nieuwe omgeving. Ik weet zeker dat ik, als ik straks terugkijk op mijn werkzame leven, er last van zou hebben gehad als ik dit aan mij voorbij zou hebben laten gaan." "Met Stichting Roges richt ik me op de vraagkant. Ik sta onafhankelijk ten opzichte van het aanbod en vertrouw erop dat als de vraag komt, het aanbod zal volgen. Ik heb hierbij bewust gekozen voor de rechtsvorm van een stichting. Ik heb mezelf vijf jaar gegeven om bewegingen in verschillende sectoren tot stand te brengen. Over vijf jaar wil ik dus diverse vraag-/aanbodsituaties behandeld hebben, waarbij een duidelijke verbetering van de praktijk zichtbaar moet zijn. Deze verbetering van de praktijk leg ik ook vast op de website van de stichting. Dit delen van ervaringsken- nis zul je commerci?le bedrijven niet zo snel zien doen." "We zitten nu in het stadium dat we investeren in onze naamsbekendheid; de con- tacten in de opdrachtgeverswereld beginnen te komen. Succes is overigens niet verzekerd, want het is niet eenvoudig om de krachten in de bouwwereld te mobili- seren in de richting van bouwprocesinnovatie. Dit geldt overigens net zo voor de vraagzijde van de markt. 2008 is voor mij het jaar van de waarheid. Er moet dan worden bewezen dat de stichting gehoor vindt bij de vraagkant en daar doen we hard ons best voor." Stichting Roges Stichting roges is een onafhankelijke voortzetting van het Centrum voor Bouwproces en innovatie (CBPi) en begeleidt opdrachtgevers in hun vraagproces. Het doel van de stichting is de match tussen vraag en aanbod in de bouw te perfectioneren. dit wil zij doen door vragers bij hun huisvestingsprocessen te leren denken vanuit hun eigen belangen en waarden, waardoor ze los kunnen komen van de traditionele benaderin- gen van de aanbiedersmarkt. de stichting wil aanbieders op hun beurt leren denken vanuit het belang van hun klanten en niet alleen vanuit hun eigen (bestaande) voort- brengingsproces, zodat ook zij los kunnen komen van de traditionele benadering. de stichting richt zich op de deelmarkten zorg, onderwijs, wonen en overheid. de inkomsten van roges komen voort uit advies aan de vragende partijen en van diverse ondersteuners vanuit de aanbodzijde die ook willen dat de vraag in de sector verbreed wordt. de ondersteuners van de stichting zijn momenteel: BAM Utiliteits- bouw, BVr Bouw roosendaal, deerns raadgevende ingenieurs, Hevo, Kuijpers installaties, Laride Bouwmanagement, M3V Adviespartners en Vrijborg. op 10 april organiseert Stichting roges in de Jaarbeurs in Utrecht het congres `Wie durft zijn bouwvraag anders te stellen?' Kijk voor meer informatie op www.roges.nl. Metzo College in Doetinchem