"Wat nu belangrijk is, is het vermogen om kennis te vinden, toepasbaar te maken en te schakelen tussen verschillende kennisgebieden" VMRG Kennis en creativiteit 11 c Visie Bert Lieverse Lieverse is nu bijna tien jaar directeur van de VMRG, de Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche (zie kader). Als belangrijkste verandering in die periode noemt hij de keuze voor scherpte van de organisatie. "We houden onze organisatie bewust klein en wendbaar en daarmee slagvaardig. In de tien jaar dat ik directeur ben van de VMRG, is de organisatie uitgegroeid van een vereniging van 125 gevelbouwers naar een ketenorganisatie waarbij ook ongeveer 65 leveranciers zijn aangesloten. Wij zijn nu ge?ntegreerd met de keten voor ons (de toeleveranciers) en de keten na ons (ingenieursbureaus die de opdrachtgevers begeleiden bij de keuze voor een geveloplossing). Dit heeft geleid tot een enorme kennisimpuls voor de gevelbouw- sector." Het ontsluiten van kennis en het overstijgen van de eigen discipline lijken de twee leidmotieven in de nu al veelzijdige carri?re van Lieverse. Hij is bouwkundige van achtergrond en is hiervoor actief geweest als organisator, projectleider in de bouw, leraar in het middelbaar onderwijs, co?rdinator van de bouwopleidingen in het vol- wassenenonderwijs en oprichter van het kwaliteitscentrum van het Nederlands Verbond voor Ondernemers in de Bouwnijverheid (nu Bouwend Nederland). Multifunctioneel Het stimuleren van samenwerking zie je al vroeg in zijn carri?re terug. Lieverse: "Ik ben begonnen als organisatiemedewerker bij een aannemer. Bij een bepaalde ople- vering heb ik zogenaamde punchploegen geformeerd. Deze ploegen bestonden uit mensen met zeer diverse achtergronden (onder andere een schoonmaker, een tim- merman, een schilder en een behanger) die samen de opleveringspunten weg moes- ten werken. In dat team waren alle vereiste kennis,vaardigheden en gereedschappen verenigd. Ze kregen als groep een ruimte toegewezen en konden verantwoordelijkhe- den dus niet meer afwentelen. Dit stimuleren van teamwork bleek een succes" "Later heb ik dit op grotere schaal toegepast toen ik co?rdinator in het volwasse- nenonderwijs ben geworden. Mijn ervaring is dat als je mensen heel specialistisch in een richting schoolt dat vaak geen succes is. Bedrijven hebben juist behoefte aan teamspelers. In die tijd hebben we daarom een nieuw beroepsbeeld ontwikkeld: multifunctioneel vakmanschap. Waar normaal mensen worden opgeleid voor ??n beroep, leidden wij juist mensen in de breedte op. Je krijgt daarmee metselende stukadoors en schilderende timmermannen. Deze mensen hadden een aantal be- langrijke voordelen: ze waren gewend om in teamverband te werken en ze konden schakelen tussen vaardigheden en kennis van de verschillende beroepsgebieden. De markt was er blij mee; tijdens een periode van krapte op de arbeidsmarkt von- den deze mensen wel werk. Dit werken met verschillende disciplines in een team- verband is mij altijd bijgebleven als een succesvolle en natuurlijke manier van re- sultaatgericht werken, maar je moet dat wel organiseren en blijven organiseren." Kennis "De dieptekennisbehoefte is door de moderne manieren waarop je aan kennis kunt komen kleiner geworden: alles valt tegenwoordig op te zoeken. Wat nu belangrijk is, is het vermogen om kennis te vinden, toepasbaar te maken en te schakelen tus- sen verschillende kennisgebieden. Dat doen we met de gevelbouw nu ook: we zoe- ken de breedte op. Waarom zou je niet leren van de auto-, de transport- of de vliegtuigindustrie? Zoek hier de sterke punten uit en neem deze over. Maak hierbij niet de fout om complete patronen over te nemen. Dit is immers een ge?nstitutiona- liseerd en gecondenseerd gedachtegoed en het zou puur toeval zijn als dat precies zou passen. E?n op ??n overzetbaar is het nooit, maar maak gebruik van het ge- dachtegoed uit die andere sectoren. Dat gebeurt nu onvoldoende." "Ik denk dat de bouw te veel in zichzelf is gekeerd. Het is een belangrijke sector met een grote economische activiteit, maar het is toch een wat ge?soleerde sector. Dat komt omdat er nog teveel technisch wordt gedacht en te weinig in oplossingen voor de klant. Dat technische denken heeft te maken met de liefde voor het vak. Bouwers vinden het bouwen zelf nou eenmaal gewoon leuk! De klant is daarbij echter niet voldoende in beeld. Sterker nog, de klant moet eigenlijk wegblijven tot aan de oplevering. De opdrachtgever wordt uiteraard wel belangrijk gevonden om- dat deze betaalt, maar om hem consequent in beeld te hebben is wat te veel voor veel bouwers." Visie Bert Lieverse cKennis en creativiteit cJoost BruystersAls directeur van de VMRG is Bert Lieverse dagelijks bezig met innovaties in de (gevel) bouwsector. De rode lijnen in zijn carriere zijn het overstijgen van het eigen vakgebied en het ontsluiten van kennis. BouwIQ sprak met hem over zijn carri?re, zijn visie op de bouw en over creativiteit. Kennis en creativiteit 12 c Visie Bert Lieverse "Het is heel verleidelijk om de techniek te zien als de essentie van je beroep, maar je moet onthouden dat techniek slechts een middel is. Belangrijk is wat je de ge- bruiker levert in termen van kwaliteit en comfort. Hoe je dat doet mag nooit de zorg zijn van de klant. Het is daarom vreemd dat de opdrachtgever in de bouw eigenlijk een partner binnen het productieproces is. Eigenlijk hoeft de opdrachtgever alleen maar te zeggen wat hij precies wil; hoe we dat vervolgens leveren of maken is niet zijn probleem, dat is ons vak." "We zijn in de gevelbouw nu de overgang aan het maken van dat technologische denken, naar het denken in termen van comfort. De gevel krijgt meerdere functio- naliteiten in zich zoals ventilatie, veiligheidsvoorzieningen en daglichtregulatie en wordt daarmee een hoogwaardig flexibel apparaat. Deze hoogwaardigheid is initi- eel misschien duurder, maar niet als je in exploitatietermen denkt. Dat gebeurt nu in onvoldoende mate. Die omslag in dat denken moet bij de meesten nog plaatsvin- den. Het is gewoon een kwestie van goed je sommetjes maken." Traditie "De bouw is een zeer traditionele sector. Een mooi voorbeeld hiervan is misschien het volgende. Thuis heb ik een boekje waarin 200 verdwenen beroepen staan; beroepen als lantaarnopsteker, touwslager en de bakker die met een handkar het brood be- zorgt. De beroepen zijn verdwenen omdat ze niet meer nodig waren. We kunnen lantaarnpalen immers elektrisch op afstand aan- en uit schakelen, touw wordt ma- chinaal geproduceerd en de bakker kan zijn brood op snellere en effici?ntere manie- ren bezorgen. In dat hele boekje staat geen enkel beroep uit de bouw. De conclusie is dat al de traditionele beroepen uit de bouw gewoon nog steeds bestaan." "Ik denk dat andere manieren van denken nodig zijn om dat traditionele te doorbre- ken. De veranderingsbereidheid is wat mij betreft soms te gering in de bouw. Tech- nisch kunnen we alles, maar toch blijft veel bij het zelfde. De vraag is dan: waarom? Als de technologie zover is en het gebeurt toch niet, dan zit er iets in de omgeving van die technologie waardoor het niet gebeurt. Dat is een vorm van behoudzucht, het vasthouden aan bestaande patronen en risicomijdend gedrag. Je ziet dat ook vaak aan de communicatie in de bouw. Je hoort dan dat men wel wil komen luiste- ren naar een spreker of deskundige van elders, maar men eist wel dat hij de taal van de bouw spreekt. Ook weten we dat ons denken samenhangt met onze wijze van communiceren. Met de genoemde beperking beperkt men dus ook het denken. Misschien moet de bouw wel op taal- of communicatieles." VMRG Lieverse: "De VMRG is de organisatie voor gevelbouwbedrijven. Ik noem ons bewust geen brancheorganisatie, want daarin verenigen mensen zich vanwege iets nega- tiefs, een probleem, en alles concentreert zich dan op het verdedigen van de belan- gen. Ik kies liever voor de aanval: het verenigen van de krachten van verschillende bedrijven om de scoringskans van die bedrijven en de hele sector te verhogen. We hebben een idee waar het heen moet met de gevelbouw. Uit die visie, die filosofie volgen allerlei activiteiten. En die activiteiten brengen we naar de bedrijven toe." "We willen het visitekaartje zijn van de bedrijven die we vertegenwoordigen en hun kansen verhogen op allerlei terreinen. We nemen daarin een nichepositie in, in de zin dat we ons als organisatie compleet onafhankelijk opstellen en nergens bij zijn aan- gesloten. Dit om te voorkomen dat we institutionele concessies moeten doen." In de VMRG zijn 125 gevelbouwers en ongeveer 65 toeleveranciers verenigd. Hier- onder vallen kleine familiebedrijven, maar ook grote multinationals. "Elk van de aan- gesloten bedrijven heeft recht op dienstverlening van ons, groot of klein, dus we moeten mee kunnen denken met toonaangevende gevelbouwers die voorop lopen op het gebied van de technologie, maar we moeten ook dingen regelen voor kleinere ondernemingen waar grotere bedrijven al lang voorbij zijn." Info: www.vmrg.nl. Kennis en creativiteit 13 c Visie Bert Lieverse Creativiteit Lieverse is auteur van het vorig jaar verschenen boek Creatiekracht over vernieu- wing en innovatie in het bedrijfsleven. Het boek is geschreven om ondernemers en leiders in bedrijven tot vernieuwing te laten komen. Lieverse: "Het is belangrijk dat je in staat wordt gesteld je niet te laten beperken door allerlei conventies en je denken los te laten. Wat ik in dit boek beschreven heb is hoe je dat in bedrijven kunt doen. Het boek gaat over het organiseren van creativiteit, want ook creativiteit heeft middelen nodig. Een voorbeeld van deze georganiseerde creativiteit is de brainwave die ik heb ge?ntroduceerd. Niet te verwarren met een brainstorm waarbij mensen zich te vaak geremd voelen idee?n te spuien omdat er al `genoeg zijn'. Dus door de materialen te regelen, de regels af te spreken en het te faciliteren kun je wel degelijk creativiteit organiseren." "We zijn nu bijvoorbeeld bezig met de ontwikkeling van een `creativiteitsgenerator'. Hiervoor ontwikkelen we een taal waarmee je met verschillende disciplines over een vraagstuk kunt communiceren. Je moet hierbij denken een soort beamer waar- mee je op verschillende plaatsen, verschillende kennisgebieden kunt projecteren. Deze kennisgebieden kunnen op verschillende manieren met elkaar verbonden worden." "Elke innovatie volgt deze lijn" zegt Lieverse, wijzend op de S-curve (zie linker gra- fiek) uit zijn boek Creatiekracht. "In het begin kost een nieuw idee je geld, want je moet investeren zonder daar inkomsten tegenover te hebben staan. Vervolgens, in de exploitatiefase, overstijgen de inkomsten de kosten en maak je dus winst. Na verloop van tijd loopt de opbrengst terug omdat de markt verzadigd of iedereen jouw manier van werken heeft overgenomen. Als je dan pas een nieuwe ontwikkeling in gang zet ben je te laat omdat het begin weer geld kost. Tijdens het exploitatiefase moet je dus al weer bezig zijn met de volgende innovatie (zie rechter grafiek)." "Als bedrijf moet je altijd kijken op welk punt je met je producten in die curve zit, hiermee krijg je een beeld van de veroudering van die producten en werkmethoden. In deze hoogwaardige technologische tijd gaat dit verouderingsproces veel sneller en loopt de curve dus veel steiler. Omdat de verouderingssnelheid van producten, diensten en methoden veel hoger is dan vroeger, moet je tijdig nieuwe ontwikkelin- gen starten. Een modern bedrijf heeft eigenlijk twee bedrijven in zich. Met het ene wordt er geproduceerd en verdient het de kost. Het andere bedrijf ontwikkelt de producten voor de toekomst. Dat `tweede bedrijf' wordt steeds belangrijker. Inno- vatie is namelijk een continue activiteit. Het betekent eveneens dat die twee bedrij- ven in dat ene bedrijf verschillend in elkaar zitten. Het zijn verschillende organisa- ties en er werken verschillende typen mensen." b CV Bert Lieverse (beknopt) opleidingen x HBS-B x HTS Bouwkunde Utrecht x P-diploma Bouwkunde Technische Hogeschool Eindhoven x Pedagogisch didactisch beroepsonderwijs Arbeidsverleden x Werkvoorbereider, organisatiemedewerker en projectleider aanne- mersbedrijf Hillen en Roosen (1974-1975 en 1976-1980) x Leraar bouwkundige en bedrijfskundige vakken (1980-1982) x Co?rdinator uitvoering bouwopleidingen CVV's van het Ministerie van Sociale Zaken. (1982-1985) x Secretaris Technologie en Secretaris Innovatie en Kwaliteit bij het NVOB. (1985-1997) x Directeur VMRG (1997-heden) VMRG