It's the economy, stupid! 27 Column Nog maar 200 jaar geleden leefden wij, werkend onder de zon, van de opbrengst van het land en zeilden we op de wind onze houdbare waar de wereld rond. Welvaartsgroei vonden wij in exploitatie en in roof van wat vaak ver weg en met zware arbeid onder dezelfde zon in cultuur gebracht werd. Gestolen, veroverd of eerlijk verdiend, alle welvaart kwam voort uit bewer- king van wat de zon ons in de wisseling van de seizoenen ter beschikking stelde: de oogst uit land, wind en water. Menselijke en dierlijke arbeid wa- ren de grondslag van die economie. De technieken om hieruit houdbare voorraad te maken, stelde de handel in staat om een brug te slaan tussen tijden van overvloed en tekort en tussen lokaal en ver weg. Al het werk, alle verdienste was op ??n of andere wijze gebonden aan de seizoenen. Krap twee eeuwen geleden kwam met veel geraas en stoom een bijzon- dere samenwerking tussen techniek en economie op gang. Een machine die de productie onafhankelijk wist te maken van de seizoenen. Een ma- chine die veel schade toebracht aan het milieu, maar die ook voor een nooit eerder geziene welvaart gezorgd heeft. De techniek van deze ma- chine stelde ons in staat om veel effectiever gebruik te maken van de energie van de zon. In de vorm van fossiele brandstof kon de zonenergie uit een ver, ver verleden met een veel hoger rendement ge?xploiteerd wor- den. Productie uit fossiele voorraad overtrof al gauw die uit seizoensge- bonden arbeid. Zoals de techniek van deze machine het verre verleden wist te ontginnen, zo wist de economische motor van deze machine de toekomst te exploi- teren. Het bleek mogelijk om de investering in machines niet te betalen uit wat gespaard was, maar uit wat er in de toekomst meer verdiend zou worden uit de groei van productie en productiviteit van elke arbeider. Bele- ning van de toekomst betekende een exponenti?le versnelling van alle ont- wikkelingen. De kloksnelheid van de geschiedenis gierde, met name in de twintigste eeuw. Groei was even kenmerkend als noodzakelijk voor deze economische motor. Zowel de techniek als de economie van deze kolossale machine lijkt nu abrupt tot stilstand te komen. De bodem van het vat fossiele voorraad is in zicht en de wissel op de toekomst dreigt ons te bedelven onder een on- draaglijke schuldenlast. Verleden en toekomst zijn onzekere bronnen van welvaart geworden. Het opmerkelijke is nu dat ? net zoals de uitputting van de bodemstoffen ons dwingt terug te keren tot seizoensgebonden productie ? ook de schuldenberg de economie dwingt tot een terugkeer naar arbeid en spaarzin die elk seizoen opnieuw en re?el geleverd moet worden. Het is de belastingbetaler die uiteindelijk de schuld aan de toe- komst moet delgen. Die belasting betaalt hij uit besparing: het wordt ge?nd pas n? gedane arbeid. Zo kan re?le arbeid uiteindelijk toch weer het fun- dament worden van ons financieel stelsel. In alle mis?re zou dit optimistisch kunnen stemmen. Milieu en schuldencrisis zijn twee kanten van hetzelfde: uitbuiting van verleden en toekomst. Beide dwingen ons terug te keren tot het heden; een v??rindustri?le conditie. Maar nu zonder de armoede van die tijd. De revolutie die bekendstaat als de `Energietransitie', zal nog sneller meer welvaartsgroei voor nog meer men- sen moeten realiseren dan in het fossiele tijdperk mogelijk was. En het zal blijken dat dit ook kan, om de eenvoudige reden dat het moet. De vraag ?f milieu, ?f economie speelt al lang niet meer. Milieutechniek, de moderne economie van een seizoensgebonden productie, is de ?nige optie. Miel Karthaus Voorzitter van de stichting WarmBouwen Column It's the economy, stupid! `Verleden en toekomst zijn onzekere bronnen van welvaart geworden' (James Carville, Bill Clinton-campagne 1992)