nr 1 2011 interview sjoerd klijnvelderman8 'Het gaat om denken in kansen en herkennen van risico's' nr 1 2011interview sjoerd klijnvelderman 9 interview "De bouwwereld is al meer dan honderd jaar gewend om op een bepaalde manier te werken. Faalkosten van soms meer dan 10 procent zijn bijna een aanvaard gegeven! Antwoorden worden gegeven op basis van een bestek en tekeningen, business as usual. Niet meer dus, er is een ware cultuurdoorbraak noodzakelijk." Sjoerd KlijnVelderman klinkt fel en bevlogen, maar het is geen grootspraak, zijn antwoorden geeft hij weloverwogen. Volgens eigen zeggen heeft de projectleider duurzaam bouwen van BAM Woningbouw te Deventer een missie: "Samen met de andere partijen in de bouwkolom komen tot het optimale uitvoerings- proces." KlijnVelderman spreekt van een fase van transitie. Er zijn al goede initiatieven van de grond gekomen, maar er is nog een hoop werk te verzetten, meent hij. "Voorwaarde voor een goede samenwer- king is dat alle partijen, van de architect tot de sloper, in een zo vroeg mogelijk stadium met elkaar aan tafel zitten. Hierdoor is onder andere veel tijdwinst te behalen." Voorbereidingsprocedure Een voorbereidingsprocedure van een project kan en moet veel korter, stelt KlijnVelderman. Ter illustratie maakt hij een schets in zijn aanteken- blok. "In veel gevallen is meer dan 50 procent van het totale project- budget tijdens de planfase ? van initiatief tot en met definitiefase ? , de selectieprocedure en door een herziene technische voorbereiding al gebruikt. We hebben dan nog geen spijker in de muur geslagen! Bij een traditionele selectieprocedure zijn veel verschillende adviserende partijen betrokken. Daar rolt een voorlopig ontwerp uit, dat moet worden doorberekend. Wederom komt een aantal adviesbureaus het proces binnen. Het resultaat is het definitieve ontwerp. Dan start de aanbesteding, aannemers/bouwers proberen elkaar af te troeven door zo scherp mogelijk te offreren. Wij als bouwer sturen dan zo'n 45 kopietjes van deze stukken naar onze `onderaannemers' die in veel gevallen daar ook verschillende aanvragen aan koppelen naar product- leveranciers. Soms zijn wel 300 partijen bezig met het voorstel. In de praktijk kiezen we dan vervolgens de goedkoopste partijen. De opdrachtgever selecteert de goedkoopste bouwer, want prijs is maat- gevend en er kan met het bouwproces worden begonnen", schetst hij. tekst wilbert leistra foto's william moore uit de grote-renovatie- enqu?te, die vorig jaar is gehouden, bleek dat er vooral op drie gebieden een kennisbehoefte bestond: de afweging, innovatie en het uitvoeringsproces. in de laatste uitgave van vorig jaar zijn de eerste twee aan bod gekomen. nu vertelt sjoerd KlijnVelderman, projectleider duurzaam bouwen bij bAM Woningbouw in deventer, over het pad naar het opti- male uitvoeringsproces. samenwerking in een zo vroeg mogelijk stadium luidt het credo. sjoerd klijn velderman nr 1 2011 interview sjoerd klijnvelderman10 Voorlichting Om meer partijen bewust te maken van de nieuwe samenwerkings- vormen, is een goede voorlichting noodzakelijk, stelt KlijnVelderman. "Ik merk dat dit nu een groot deel van mijn werk is. De oudere genera- tie in de bouwsector, dat merk ik ook in ons eigen bedrijf, is gewend om kennis pas te delen als ernaar wordt gevraagd. Hierdoor blijft kennis verborgen, het blijft als het ware in een koker zitten. Door kennis te delen, wordt iedereen wijzer", geeft hij als clich?. "Het stimuleert het uitwisselen van kennis, het zorgt voor een cultuur van argumenteren en beredeneren. Het is van belang dat bij samenwerken alle relevante kennis in ontwerp en engineering wordt aangewend. Hiermee bedoel ik technische kennis, maar ook kennis over de uitvoe- ring en de maakbaarheid van een project." Bovendien is kennisuitwis- seling noodzakelijk met het oog op de toekomst, aldus KlijnVelderman. "Vakkennis verdwijnt doordat een hele generatie op het punt van stop- pen staat. Deze kennis moet worden overgedragen, zeker nu een tekort aan ervaren mensen dreigt." Volgens de projectleider duurzaam bouwen is er een grote behoefte aan gemotiveerde mensen die willen samenwerken. "Mensen die niet bang zijn om toe te geven dat ze iets niet weten, niet bang zijn om fouten te maken. Dat is leerzaam, daar worden teams sterker en beter van." dubbel WerK KlijnVelderman stoort zich aan de hoeveelheid werk die dubbel wordt gedaan. "Binnen deze procedure doen verschillende adviesbureaus hetzelfde werk. Gevolg is een langere procedure, en niet te vergeten heel wat meer kosten en een verdeelde verantwoordelijkheid." Hoe het wel moet, laat hij in zijn schets zien door fasen binnen de procedure weg te strepen. "Door direct vanaf het begin samen te werken, kun je de selectie bekorten. Opdrachtgever, architect, bouwkundig adviseur ?n de bouwpartners komen gezamenlijk tot een technisch ontwerp. Afspraken liggen in een vroeg stadium vast en zijn voor alle betrokke- nen ook helder. Er kan eerder met de daadwerkelijke bouw worden gestart, met als grootste verschil dat de ketenpartners zich verantwoor- delijk voelen voor de voorgestelde aanpak! Bovendien bestaat er in een vroeg stadium zekerheid over de prijs. Het gevolg van deze werkwijze is een effici?nter proces en effectievere projectorganisatie." De projectleider duurzaam bouwen noemt nog een voordeel van deze werkwijze. "Je hebt zo eerder een heldere projectdefinitie en een beeld van de risico's. De risico's zijn beter beheersbaar en je hebt tijd over om de kansen te benoemen en te benutten. Het gaat om denken in kansen en herkennen van risico's, die opvatting moeten we met zijn allen in de bouwsector bewerkstelligen. En dan heb ik het over kansen voor zowel de opdrachtgever als de ketenpartners." nr 1 2011interview sjoerd klijnvelderman 11 rol Eind jaren zeventig was een bouwer puur aannemer, stelt KlijnVelder- man. Die rol is in de loop der jaren veranderd. "Begin jaren negentig is de aannemer een meedenkend bouwer geworden. De attitude van `laat alles maar aan mij over, want ik weet het beste hoe een huis moet worden gebouwd' is veranderd in die van een bouwer die luistert naar de opdrachtgever en die hem van advies voorziet. De situatie nu is dat een bouwer ook als ontwikkelaar optreedt, die in feite meerdere disci- plines in het bouwproces voor zijn rekening neemt." Deze rolverandering voor de bouwer loopt parallel aan die van het nieuwe opdrachtgeverschap, legt de projectleider duurzaam bouwen uit. "Daar waar voorheen uitsluitend de prijs leidend was ? met zijn allen in de frituurpan en de goedkoopste kwam bovendrijven, hetgeen een moordende concurrentie onder aannemers tot gevolg had ? wordt nu meer gesproken van een `soft selection', het zogenoemde nieuw opdrachtgeverschap. Aan het begin van een project selecteert de aannemer de leden van het team, vaak zijn vast ketenpartners en het team dingt als geheel mee naar een opdracht. Onlangs hebben wij ons als team ingeschreven voor een Design, Build en Maintainance- opdracht (DBM), waarbij we niet alleen met een architect en een bouw- kundig adviseur een voorstel hadden gemaakt inclusief het onderhoud voor 25 jaar, maar met alle bouwpartners, dus inclusief loodgieter, schil- der, sloper, elektricien enzovoort. Met zijn allen hebben we samenge- werkt in de totstandkoming van het voorstel. Voor een opdrachtgever volkomen helder." Voorwaarde tot slagen is professioneel opdrachtge- verschap, aldus KlijnVelderman. "Een heldere vraagspecificatie is onontbeerlijk." Binnen zo'n constructie is de architect dus niet per definitie de `Baumeister', volgens de projectleider duurzaam bouwen. "Bij een energetische renovatie bijvoorbeeld, treden wij als BAM op als adviseur om de energetische doelstellingen te formuleren. Pas dan wordt het ontwerp gemaakt. Een ontwerp kan vaak in conflict staan met het beha- len van energetische doelstellingen. Het is in die fase erg belangrijk om elkaars argumenten aan te horen om tot een juiste samenwerking te komen." optiMAAl KlijnVelderman stelt dat een optimaal uitvoeringsproces staat of valt met de samenwerking als team. "In het team is iedereen gelijk. Alle kennis moet met elkaar worden gedeeld. Alle deelnemers moeten het aandurven om de anderen een kijkje in hun keuken te laten nemen, niets is geheim. Ik zeg altijd: als je kunt delen, dan pas kun je vermenig- vuldigen. Daar ben ik heilig van overtuigd." Hij beseft echter ook dat deze samenwerking valkuilen kunnen opleve- ren. "Ja, als er in een noodsituatie een beslissing moet worden geno- men, is het natuurlijk handiger als ??n partij die beslissingsbevoegdheid heeft. Iedereen is dus in principe gelijk in de samenwerking, maar je moet ook een regievoerder aanwijzen. Hierbij wil ik aantekenen dat de proceseigenaar niet per definitie de regievoerder moet zijn. Je moet een formele contractant hebben die de beslissingen tijdens calamiteiten neemt. Ik vind dat die verantwoordelijkheid in feite moet liggen bij de partij die het langst bij een project betrokken is, maar dat hangt af van de fase waarin het project zich bevindt. In veel gevallen is dat de aanne- mer/bouwer/ontwikkelaar." cultuurdoorbrAAK Nieuwe vormen van samenwerken vereisen een andere manier van denken. Hiervoor is volgens KlijnVelderman een heuse cultuurdoor- braak noodzakelijk, zoals hij al eerder aangaf. "Belangrijk daarbij is ? buiten wat ik eerder al aangaf, het denken in kansen in plaats van risi- co's ? dat de waarde centraal staat in plaats van de kosten. De initi?le kosten moeten niet leidend zijn, maar het totale plaatje inclusief de exploitatiekosten. Dus niet de hogere kosten voor een energiezuinige installatie zijn doorslaggevend, maar de besparing op de exploitatie die een dergelijke installatie oplevert. Proactief handelen in plaats van reac- tief handelen. Dat vind ik ook een belangrijk uitgangspunt. Een goede voorbereiding om verassingen tijdens de uitvoering te voorkomen. Dus afstappen van meer- en minderwerk, maar er alles aan doen om vooraf het hele proces helder te hebben. In het verlengde hiervan ligt ook de opvatting dat je in prestatie moet denken, niet in een gereed product. Een goede prestatie levert een kwalitatief goed product op. Maar misschien het allerbelangrijkste is dat je binnen een goede samenwer- king elkaar net zo behandelt als je zelf ook behandeld wil worden. Laten we beginnen met de renovatie van onze bouwkolom door ketensamen- werking op basis van vertrouwen en gelijkwaardigheid en waarin het delen van kennis en innoveren belangrijke drijvers worden!", besluit hij.