renda special 2012/2 interview4 "We moeten de focus leggen op groeien door krimp" renda special 2012/2interview 5 interview Hij oogt kwiek en gedreven. Pieter Knaapen ontpopt zich tijdens het gesprek als een enthousiast verteller. Soms boos, dan weer bezorgd, maar vooral met veel elan. Hij is in zijn element in het kantoorpand van het familiebedrijf in Son. "Het bedrijf is opgericht in 1652 en we beho- ren tot de oudste familiebedrijven van Nederland", vertelt hij. Zelf is hij de tiende generatie die aan het roer staat. Na precies dertig jaar direc- teur geweest te zijn, heeft hij begin dit jaar het stokje overgedragen aan zijn zoon Bart. "Ik wilde ruimte maken voor de jeugd. Zij moet in deze spannende, maar zeker ook interessante tijd de kans krijgen om zich te ontwikkelen. Dat vind ik ook een duidelijke rol van een familie- bedrijf; mensen naar een volgende stap in hun ontwikkeling brengen. Je raakt wel eens mensen kwijt die je hebt opgeleid. Jammer, maar dat hoort erbij. Mensen moet je stimuleren, vrijlaten in hun keuzes. Mijn kinderen heb ik ook zelf keuzes laten maken en ze werken alle- maal in het bedrijf", zegt hij niet zonder trots. Knaapen heeft weliswaar een stapje terug gedaan, maar dat betekent zeer zeker niet dat hij het bedrijf helemaal heeft verlaten. "De jeugd heeft mij gebombardeerd tot inspirator. Ik moet toegeven dat ik wel eens moeite heb gehad met mijn nieuwe rol, maar nu vind ik het boei- end om vanaf de tribune de wedstrijd te bekijken en na afloop mijn analyse te geven. Ik merk ook dat de jonge honden af en toe behoefte hebben aan aanwijzingen van de coach. Ze moeten vertrouwen krijgen tot het moment dat ze uitvliegen. Dat is nu mijn taak." De Bakkerij Het werken met jonge mensen vindt Knaapen inspirerend. Hij doet het als vrijwilliger bij het Jeugdsportfonds, maar vooral bij `zijn kindje' De Bakkerij. "In de loop der tijd is bij mij het besef ontstaan dat renovatie- werk niet alleen het aanpakken van de stenen is; het moet breder worden gezien. Je moet namelijk ook een wijk aanpakken, vind ik. Na een fysieke renovatie kan de tafel nog zo prachtig gedekt zijn, maar als de mensen aan die tafel niet met elkaar praten en als de kaarsjes niet zijn aangestoken, dan ontbreekt er iets, een stuk beleving. Dat besef, die visie, heeft in 2004 geleid tot het ontstaan van De Bakkerij. Het is een jonge professionele organisatie die creatieve en verfris- sende projecten in stadswijken realiseert. Het doel is samen met bewoners en professionals de wijk mooier en beter maken. De naam is bewust gekozen: vroeger was de bakkerij de centrale plek in een buurt waar iedereen kwam. Niet alleen voor brood, maar vooral ook tekst wilbert leistra foto's roel simons Pieter knaapen stond jaren- lang bekend als `het watje in de bouw', alleen maar omdat hij meer met mensen bezig is dan met techniek. Hij is wars van een bouw- sector die wordt gedomi- neerd door techneuten en spreekt zelfs van fundamen- talisme als het om het volgen van bestekken gaat. De voormalig directeur van knaapenGroep zet zich in voor ecologische en sociale duurzaamheid. "ik voel de drive om de wereld een klein beetje beter achter te laten." pieter knaapen renda special 2012/2 interview6 voor het uitwisselen van het wel en wee in de buurt", legt de initiatief- nemer uit. De Bakkerij probeert door onder andere gedragsverandering sociale duurzaamheid in een buurt te cre?ren. De kinderen in de buurt vormen een aparte doelgroep. "Speciaal de jeugd uit de buurt in de leeftijd van 8 tot en met 12 jaar vormt onze inspiratiebron", vertelt Knaapen. "Vaak is ze ook onze voornaamste bondgenoot. Heb je de kinderen, dan heb je iedereen, is mijn overtuiging. Zij verschaffen je toegang tot woonkamers, sportclubs en de harten van ouders, opa's en oma's, buren, winkeliers en vooral ook van vervelende puberbroers en -zussen." Het eerste project van De Bakkerij was ook gericht op kinderen. Aanleiding vormde een incident in de Amsterdamse buurt Geuzenveld. "Daar werd Sinterklaas van zijn paard geslagen door een stel jonge- ren. Volgens ons een gevolg van verveling in een buurt die ziender- ogen verloederde. We startten het project `De Geuzen van 't Kogge- schip'. Kinderen uit de buurt knapten samen de verloederde boxgan- gen op. Deze kinderen krijgen op zo'n manier meer zelfvertrouwen en eigenwaarde. We zien deze aanpak als de manier om de buurt voor iedereen veiliger, schoner en gezelliger te maken. Met De Bakkerij herstellen we de voegen tussen de sociale eilandjes, zo zou je het `t beste kunnen omschrijven." kenterinG De Bakkerij zet zich dus in voor sociale duurzaamheid. Knaapen ziet dat niet los van wat hij ecologische duurzaamheid noemt. "De situatie is nijpend. Voor het huidige consumptiepatroon hebben we nu al anderhalve planeet nodig. Hoeveel aardbollen worden dat als we deze patronen niet wijzigen? Hoe lang moeten we nog dromen van materi- ele groei? Ik geloof dat wij de noodzakelijke kentering gaan veroorza- ken en daar wil ik me graag voor inzetten. Daarbij moeten we de focus leggen op groeien door krimp. Krimp van materi?le zaken en groei door empathie, sociale cohesie. Lucebert schreef ooit: `Leven is minder dan een broodkruimel op de rok van het universum'. Als ik door `mijn broodkruimel' de aarde een stukje beter achterlaat voor onze kinderen, dan ben ik tevreden", luidt de idealistische visie van Knaapen. Tijdens het gesprek heeft de voormalig directeur het voortdurend over "ons bedrijf" en spreekt daarbij in de wij-vorm. Het is duidelijk dat hij nog erg begaan is met het familiebedrijf en de nieuwe ontwikkelingen. Het aantrekken van een EPA-deskundige ziet hij als een van die nieuwe ontwikkelingen die een kentering kan veroorzaken. "Dan heb ik het over een kentering op het gebied van bewustzijn; bij de mede- werkers en bij de bewoners. Onze medewerkers worden steeds bewuster gemaakt van energieverspilling en hoe je wel op een verant- woorde manier om kan gaan met energie. Zij staan in direct contact met de bewoners en krijgen de vragen. En het is meerdere malen bewezen dat een antwoord van bijvoorbeeld een timmerman, loodgie- ter of tegelzetter meer geloofwaardig is dan dat van een hoofduitvoer- der. Dit heeft ertoe geleid dat we een opleidingstraject hebben opge- zet, waardoor medewerkers in de toekomst kunnen optreden als ener- gieadviseur die ook kan timmeren, lood gieten of tegelzetten. En ze nemen die kennis ook mee naar huis en passen ze daar toe. Zaken als de kraan niet laten lopen tijdens het tandenpoetsen, of de vaatwasser alleen laten draaien als die vol zit; het zijn allemaal kleine dagelijkse dingen die opgeteld een hoop kunnen schelen." Muren Opvallend tijdens het gesprek is dat Knaapen het voortdurend over mensen en gedragsverandering heeft. Technische bouwzaken zijn nog niet ter sprake gekomen, terwijl hij toch dertig jaar aan het roer van een groot bouwbedrijf heeft gestaan. "Ze noemden mij altijd `het watje in de bouw' omdat ik meer met mensen dan techniek bezig ben. Met mijn visie ben ik regelmatig tegen muren opgelopen. Wij zeggen in Brabant `met `ne bult op oe kop en een nat pak'. Continu gecon- fronteerd worden met bestaande instituties, halsstarrige procedures, dat is soms om gek van te worden. Maar wat wil je, de bouw wordt immers gedomineerd door techneuten. Zij voeden het fundamenta- lisme in de sector. Het bestek lijkt voor hen belangrijker dan de Koran en de Bijbel bij elkaar opgeteld. Daar mag absoluut niet van af worden geweken. Maar wat als tijdens het proces een oplossing wordt aange- renda special 2012/2interview 7 dragen die gebruiksvriendelijker is, waar een bewoner meer profijt van heeft? `Dat lossen we dan later wel op, het bestek schrijft dit voor' is het standaard antwoord. Daar kan een bewoner toch niets mee?", vraagt een bezorgde Knaapen zich af. De oud-directeur van KnaapenGroep noemt nog een consequentie van de overheersende rol van techneuten in de sector. "Het gebrek aan communicatie", zegt hij stellig. "Techneuten hebben de gave tot communiceren niet in hun genen zitten. Terwijl met een goede commu- nicatie een hoop ellende kan worden voorkomen. Door de crisis is een onzekere wereld ontstaan en die onzekerheid straalt over op bewoners die aan de vooravond van een renovatie staan. Dit is een erg ingrijpend moment; je komt als bouwbedrijf bij iemand binnen in zijn eigen wereld, in zijn eigen domein. Als je niet goed kunt communiceren over wat de impact voor die bewoner is, dan sla je de plank mis. Een bewoner heeft het recht om te weten wat op welk moment gaat gebeuren, wie er op welk moment in zijn woning is. Iemand die goed is voorgelicht ervaart minder overlast, dat wordt iedere keer weer bewezen." tante keet Speciaal voor die voorlichting heeft het bouwbedrijf uit Son Anneke Knaapen in dienst. "Officieel luidt haar functie projectbegeleider. Ze kan zich inleven in de situatie waarin bewoners verkeren van wie het huis wordt gerenoveerd. Voorafgaand en tijdens het project schetst zij de bewoners een zo goed mogelijk beeld van wat hen te wachten staat. Maar zij is ook iemand bij wie een bewoner terecht kan die tegen de werkzaamheden opziet, of die de overlast even beu is", legt Knaapen uit. De projectbegeleider kan desgewenst een deel van het werk van de corporatie uit handen nemen, namelijk de opvang van en de directe communicatie met bewoners. "Wij hebben de bewoners centraal staan. Daarom wil ik ze in een bouwteam ook zo vroeg moge- lijk in het proces betrekken. Communicatie is hierbij een belangrijk middel. We merken dat er nog steeds een bepaalde spanning heerst tussen huurder en verhuurder. Wij proberen als een soort mediator beider belangen te behartigen. Onze projectbegeleider staat dicht bij de bewoners en heeft ook de directe lijn met de corporatie. Hierdoor kan zij het beste communiceren met beide partijen", legt hij uit. Een ander initiatief dat door bewoners hoog wordt gewaardeerd, is Tante Keet. "Nee, dat is niet een collega van Anneke," lacht Knaapen, "het is een mobiele unit die wij in de buurt plaatsen die wordt aange- pakt. Hier kunnen de bewoners even tot rust komen als ze daar behoefte aan hebben. In zo'n buurt moet namelijk een plek van rust zijn, een plek waar ze zich kunnen onttrekken aan de hectiek van een renovatie-ingreep." BloeDBroeDers Ondanks dat KnaapenGroep nog steeds vaak op onbegrip stuit met zijn aanpak, zijn er ook opdrachtgevers die er heilig in geloven, beweert Knaapen. "Ik noem ze onze bloedbroeders. Voorbeeld hier- van is woningcorporatie Woonpartners in Helmond. Uit de contacten met de corporatie bleek al snel dat we hetzelfde doel nastreven: directe lijnen, zo min mogelijk ruis en duidelijke facturering in plaats van een hele stapel, zoals vaak gemeengoed is. En transparantie, de corporatie heeft op elk moment in het proces zicht op de activiteiten. Maar misschien belangrijker nog, we vertrouwen elkaar en staan open voor elkaars idee?n. We leren van elkaar." Onderdeel van het transparante systeem is de digitaliseringsslag die het bouwbedrijf heeft gemaakt. Alle communicatie die met een project te maken heeft, gebeurt via een iPad. Knaapen legt uit: "Het traditio- nele bouwproces met alle versnipperingen is een uitnodiging tot miscommunicatie. Hoeveel momenten van miscommunicatie kun je in een proces cre?ren, vraag ik me wel eens af. Door alles te digitalise- ren, ontstaat er logica in het proces. Je kunt bijvoorbeeld je personeel effici?nter inzetten door de planning te maken op basis van digitale opnameformulieren. In een digitaal dossier kan zowel de bewoner als bijvoorbeeld de uitvoerder zien welke maatregelen worden uitgevoerd. En we hebben ook alle EPA-maatregelen in een app opgenomen. Zo kun je direct zien welke maatregel welke financi?le gevolgen heeft. Mooi toch", glundert hij. Aan het eind van het gesprek is het tijd voor relativering en een kijkje in de ideale toekomst volgens Knaapen. "Ik zie een toekomst voor bijvoorbeeld decentrale energieopwekking. Naast het feit dat dit op een duurzame manier gebeurt ? ecologische duurzaamheid dus ? brengt het mensen ook dichter bij elkaar, doordat ze een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben. Sociale duurzaamheid dus. Ik ben er trots op dat hier in feite beide werelden ? de KnaapenGroep en De Bakkerij ? bij elkaar komen. Ach, het is zo mooi, dat werken met mensen", verzucht hij.