33 c ColumnInnovatie en faalkosten in de bouw Er zijn al pagina's over vol geschreven: innovatie in de bouw. De toon is overwegend negatief. Innovatie verloopt er moeizaam en faalkosten lijken een structurele bron van zorg... en van ergernis. Toch zijn er voldoende voorbeelden van innovaties die navolging verdienen en zijn er succesvolle projecten gerealiseerd waarbij de reductie van faal- kosten een aandachtspunt was. Wat moet er ge- beuren om behaalde successen een brede accep- tatie en toepassing in de bedrijfskolom te geven? Op hoofdlijnen kunnen we vier (markt)mechanismen onderscheiden die vernieuwing van een markt sti- muleren of de effici?ntie verbeteren: de werking van concurrentie (het vroe- ge beslismoment in de bouw bemoeilijkt de werking van concurrentie als marktmechanisme: de afnemer beslist op basis van een ontwerp terwijl de werkelijke prestaties later blijken), veranderingen in het vraagpatroon van afnemers (bijvoorbeeld de introductie van nieuwe technologie?n), verande- ringen in de werking van de bedrijfskolom (voor- of achterwaartse integra- tie, verschuiving van machtsposities of zelfs nieuwe distributievormen) en veranderingen in de omgevingsfactoren. De meeste vernieuwingen in de (Nederlandse) bouwpraktijk vloeien voort uit meer en steeds veeleisender regelgeving. Milieueffecten van en arbeidsom- standigheden op de bouw zijn daarbij leidende thema's. Daarnaast hebben de beursgangen van veel bouwbedrijven bijgedragen aan vernieuwingsim- pulsen. Veel van deze innovaties zijn echter niet branchebreed bekend en worden soms niet eens binnen een bouwbedrijf universeel toegepast. Dit komt hoofdzakelijk omdat `de bouw' een projectenmarkt is, waarbij in de besluitvormingsfase beslissers concurrerende (prijs/prestatie)beloftes met elkaar moeten vergelijken. De partijen die bijgedragen hebben aan de tot- standkoming van deze `beloftes' zijn meestal onafhankelijke schakels in de procesketen, elk met een eigen (beperkte) verantwoordelijkheid. Vervolgens worden bouwprojecten voorbereid, geleid en uitgevoerd door individuen. Hun kennis- en ervaringsniveau zijn van grote invloed op de uiteindelijke kwaliteit van het op te leveren project. Door een strikte toepas- sing van strakke managementsystemen tracht elk bouwbedrijf wel tot een standaard kwaliteit te komen. In de praktijk blijkt dit doel (een bijna industri?le reproduceerbaarheid van het eigen bouwproces) moeilijk haalbaar. De bottle- neck begint bij het (steeds veranderende) ontwerp en loopt via de samenstelling van het (vaak verande- rende) bouwteam tot en met de kwaliteiten van pro- jectleiding en uitvoerders. Ook van grote invloed is de mate van samenwerkingservaring die partijen met elkaar kunnen op- bouwen. Voor een effectieve werking van concurrentie als marktmechanisme in de bouwbranche ontbreekt het aan `industri?le reproduceerbaarheid'. Deze wordt groter als bouwbedrijven een strakke regie kunnen garanderen over een bedrijfseigen, uniform toegepaste procesgang (van de ontwerpfase tot de oplevering). In een bouwteam moet het bouwbedrijf dan altijd leidend zijn. Zij selecteert de ontwerper, de onderaannemers en de overige toele- veranciers, die allemaal hun deskundigheid in moeten zetten volgens de procesvoorschriften van het bouwbedrijf. De aldus teruggebrachte risico's van conflicten tussen ontwerp, realisatie en uiteindelijke prestatie brengen een significante reductie van de faalkosten binnen bereik en maken ingrij- pende innovaties vanuit het reproduceerbare proces haalbaar. Bouwbedrijven die hun procesgang verrijken met vergaande voor- en ach- terwaartse integratie binnen de bedrijfskolom, verkrijgen een uitgesproken concurrentievoordeel. Zij kunnen hun projecten straks opleveren met een integrale garantie wegens `industri?le reproduceerbaarheid van het pro- ces', zelfs voor steeds wijzigende ontwerpen. b "het ontbreekt aan industri?le reproduceerbaarheid" cHelmar Schmidgall Helmar Schmidgall is partner bij het marketing- en communicatieadvies- bureau Korteweg Communicatie, waar hij werkt in de functie van beleidsadvi- seur voor marketing- en communicatie- vraagstukken. Info: www.korteweg.nl. c Column Innovatie en faalkosten in de bouw