Hout en onderhoud 26 c Artikel "Hout is een geweldig mooi materiaal. Je kunt het goed bewerken en het heeft mooie eigenschappen. Het voelt goed en het ruikt lekker. Hout heeft een hoge emotionele waarde voor ons Nederlanders. We zijn er allemaal mee grootgebracht. Tot voor kort was er voor kozijnen ook nauwelijks iets anders dan hout. Je ziet het aan ons woningbestand; zo'n 18.000 wonin- gen, gemiddeld 40 jaar oud, met de hoofdmoot uit de jaren `50 tot `70: bijna alles hout. Lang hebben we ons niet afgevraagd of het anders moest; en waarom ook? Tot eind jaren `50 werd er nog een goed stuk hout gebruikt voor ko- zijnen; zij het met een flinke lik loodmenie. Dat hout ging lang mee; in onze woningen uit de jaren dertig zit het er nog net zo mooi in als toen. Aan de hand van de kozijnen kun je een hele bouwcultuurhistorie aflezen. Eind jaren zestig nam de vraag naar kozijnhout enorm toe en de kwaliteit van het vuren af. Daarmee begonnen de problemen. In de jaren zeventig kwam er een omslag naar hardhoutsoorten zoals merbau en meranti. Aan- vankelijk betaalbaar; prachtig hout. Maar later wilden we ervan af; om mi- lieuredenen, maar ook verkrijgbaarheid en prijs speelden een rol. Sinds begin jaren negentig is er veel misgegaan. Er is er toen veel ge?xpe- rimenteerd met zachte houtsoorten zoals hemlock, met andere systemen zoals lamineren en upgraden. Er zijn inmiddels zo veel problemen met hou- ten kozijnen, dat het garantie-instituut GIW op de rem is gaan staan en voor bepaalde houtsoorten of kozijnsystemen geen garantie meer wil afgeven. Toch kun je ook niet zomaar zeggen dat bijvoorbeeld een vuren kozijn niet k?n. Als het fout gaat, ligt dat niet alleen aan de houtsoort. Het degradatie- proces wordt ook be?nvloed door detaillering, beglazingsysteem, verlijming, verfsoort, kitsoort, hang- en sluitwerk en door wat er op de bouwplaats gebeurt. Het maakt een heel verschil of een kozijn wordt ingemetseld of achteraf wordt geplaatst. Eigenlijk is niets erger dan inmetselkozijnen; in Duitsland zie je die dan ook niet. Natuurlijk speelt ook het ontwerp een rol. In de jaren dertig werden huizen niet alleen gebouwd met betere materialen dan nu. Er was ook een andere architectuur; met terugvallende kozijnen en grote overstekken. Maar onder invloed van het modernisme zijn woningen daarna lange tijd `dun gedetail- leerd': met de kozijnen voorin de gevel en vooral geen overstekken. Dat maakt het kozijn extra kwetsbaar. En houten kozijnen z?jn kwetsbaar. Hoelang ze mee gaan, hoeveel onder- houd ze vergen hangt af van veel factoren. Het ene kozijn is het andere niet. Maar het onderhoud van houten kozijnen kost veel. Mijn corporatie besteedt aan schilderen en houtherstel zo'n 60 procent van het onderhoud aan de schil: 450 euro per woning per jaar. Alternatieven We zijn in de Nederlandse bouwtraditie erg gehecht aan het houten kozijn. Ook de architecten. Tot voor kort werd dan ook niet echt nagedacht over alternatieven voor hout, maar dat verandert. Maar wij kijken als opdracht- gevers en beheerders soms met een andere bril naar het kozijn. Er komt steeds meer druk op het houten kozijn te liggen. De kostenontwik- keling van hout is schokkend, ook door de opkomende markten in bijvoor- beeld China en India. Bovendien onderschrijven steeds meer afnemers FSC-convenanten, om er vervolgens achter te komen dat het met de ver- krijgbaarheid van FSC-hout niet meevalt. We kijken steeds kritischer naar de onderhoudskosten. Daarbij moeten we met steeds meer regelgeving rekening houden; eerst moesten we om- schakelen naar oplossingsmiddelvrije verven, nu zijn er weer allerlei ARBO- wetten, bijvoorbeeld met betrekking tot veiligheid. De eisen zijn niet mis- selijk. Als beheerder moet je veranderingen voortdurend weer een plek geven. Zo komen vanzelf alternatieven in beeld. Maar aluminium bijvoor- beeld is nauwelijks een optie voor de woningbouw: dat is momenteel on- cHout en onderhoud In de woningbouw is hout nog steeds het meest geliefde materiaal voor kozijnen. Aluminium, staal en kunststof vinden weinig toepassing. Bij opdrachtgevers ? en met name corporaties ? zijn echter inmiddels wel kritische geluiden te horen over de onderhoudskosten van kozijnen. Niet vreemd, want dit is een van de belangrijkste onderhoudsposten bij woningen. Wouter Dekker, senior medewerker beheer en onderhoud bij Woningcorporatie De Alliantie Eemvallei, vertelt over zijn ervaringen. Wat is zijn visie op de toekomst van het houten kozijn? Hout en onderhoud 27 c Artikel cAnne Marij Postel Flexibel Wat zeker wel voor hout pleit: het is zo flexibel. Wij vervangen nauwelijks houten kozijnen. Dat hoeft ook niet; bij problemen is toch nog altijd 90 procent van het kozijn prima. Houten kozijnen lenen zich ? in tegenstelling tot kunststof ? tot in de eeuwigheid tot repareren en upgraden. Daarvoor zijn nu ook prachtige herstelproducten op de markt, zoals Lamicon, Win- dow Care en Woodstone. Ook kunnen houten kozijnen steeds worden aangepast aan de verande- rende eisen. Bijvoorbeeld voor een Politiekeurmerk. Je kunt het opdikken en erin schroeven, dubbel glas zetten waar eerst enkel glas was, een extra stijl monteren. Dat maakt hout zo veel aantrekkelijker dan kunststof of me- taal. Het is een complexe materie. Er spelen zoveel factoren een rol; de balans kan straks weer anders uitvallen. Kunststof is een aardolieproduct en ook aardolie wordt schaars. De houtindustrie zit bovendien zeker niet stil; die wil z'n markt niet kwijtraken. Er is nog zeker een slag te maken, maar er gebeurt van alles. Samengestelde kozijnen, bijvoorbeeld met hout binnen en andere materialen buiten, kant-en-klaar te plaatsen kozijnen, nieuwe materialen zoals composieten en gestoomd hout: allemaal ontwikkelingen die wij met belangstelling blijven volgen. Ik schrijf het houten kozijn dan ook nog lang niet af." b wijs duur. Alleen bij appartementenbouw zie je het wel vaker; daar spelen schaal en bereikbaarheid anders. Kunststof wordt tegenwoordig steeds meer een overweging. Dat passen we nu zelf hier en daar toe in nieuwbouwprojecten, ook bij renovatie. Es- thetisch gezien zijn er eigenlijk geen bezwaren meer. Kunststof kozijnen zijn er nu ook met profielen, net als bij houten kozijnen. En zeg zelf: met zoveel lagen verf is het houten kozijn toch ook niet meer als zodanig herkenbaar? Qua onderhoud zijn er natuurlijk zeker voordelen. Vanuit milieuoogpunt ge- zien is kunststof lastig, maar je kunt het recyclen en onderschat ook het milieueffect van het verven van houten kozijnen niet. Cijfers Het is nog niet zo eenvoudig om de juiste cijfers boven tafel te krijgen. Onafhankelijk onderzoek is naar mijn weten nog steeds niet gedaan. Vol- gens producenten van kunststof kozijnen zijn de totale kosten voor inves- tering en beheer gunstiger dan bij hout. De houtindustrie komt met andere cijfers, maar gaat daarbij uit van het gunstigste scenario, waarbij bijvoor- beeld tussendoor geen raampje wordt vervangen en de onderhoudscyclus lang is. Maar dat is juist het moeilijke; bij houten kozijnen zijn er zoveel pa- rameters die invloed hebben op levensduur en kosten. Op basis van mijn eigen kennis en ervaring denk ik dat de balans nu gun- stiger uitvalt voor kunststof, al kan ik het niet met cijfers onderbouwen. Dat denken ook mijn collega's binnen de corporatie die zich met nieuwbouw bezighouden. Houten kozijnen lenen zich in principe tot in de eeuwigheid tot repareren en upgraden. Toch zijn er steeds vaker kritische geluiden te horen over de onderhoudskosten van kozijnen. DEALLIANTIEEEMVALLEI