9 Column Column Het glas is (soms) zwak Het glas is (soms) zwak Er zijn gebouwen met gevels zonder baksteen, zonder hout of aluminium, noem de materialen maar op, maar slechts hoogst zelden zonder glas. Glas is dan ook het meest voorkomende gevelmateriaal. Dat komt door de unieke combinatie van (blijvende) transparantie, sterkte en duurzaamheid. Heel lang bleven de bouwfysische eigenschappen aanzienlijk achter op die van andere geveldelen, maar die achterstand is vrijwel ingelopen. Het ge- volg is geweest dat het gebruik van (hightech) glas nog aanzienlijk is toe- genomen. Toch kent glas ook zijn zwakke kanten en die kunnen knap ver- velend zijn. Glas bestaat als bouwmateriaal al heel lang, maar is desondanks nog vol- op in ontwikkeling. Die ontwikkeling werd eeuwenlang gekenmerkt door grote traagheid. Voor de grote glasproc?d?s waren immers enorme inves- teringen nodig. In feite is dat nog zo: het huidige floatglas productieproces werd al in 1959 ge?ntro- duceerd door Pilkington en is nog steeds gebaseerd op dezelfde principes. De belangrijke verbeteringen zoals thermisch voorgespannen glas, HR++ glas en zonwerende beglazing berusten allemaal op bewer- kingen van floatglas. En dat geldt ook voor tal van nieuwe, vaak fascinerende ontwikkelingen die in hoog tempo worden ge?n- troduceerd. Voorbeelden zijn diverse soorten zelfreinigend glas, gelami- neerd glas met gekleurde tussenlagen, multi colour glas en koud buigbaar gelaagd glas. Eigenaardig genoeg heeft de glasindustrie nog steeds geen werkelijk afdoende oplossing gevonden voor een aantal hardnekkige zwakke kanten van glas. Zo kan het glasoppervlak worden aangetast door cement, meestal noemt men dit `glasetsing'. Dit hinderlijke verschijnsel doet zich voor wanneer er boven het glasvlak een cementhoudende afwerking zoals beton of metsel- werk aanwezig is. Water dat hier over loopt kan kalk opnemen en daardoor het glas etsen. Ook kan het glas ge?tst worden door mortel- of cementspet- ters tijdens de uitvoering. Berucht zijn de risico's in de nieuwbouwfase wanneer de gevel gemonteerd wordt en er op hogere verdiepingen nog beton wordt gestort. Het is van groot belang zorgvuldige beschermings- maatregelen te treffen om etsing van het glas door cementwater te voorko- men. Hetzelfde geldt ook voor metselwerk boven glasvlakken. Gehard glas kan breken door nikkelsulfide (NiS) insluiting, een verontreini- ging. Door de thermische behandeling bij het harden van floatglas onder- gaat dit NiS een faseverandering. Bij het snelle afkoelen wordt dit metaal- oxide als het ware `ingevroren'. Door zonnewarmte keert het terug in haar oorspronkelijke fase, wat gepaard gaat met een volumevergroting van circa 4%. Afhankelijk van de situatie, kan dit spontane glasbreuk tengevolge hebben. De kans daarop bedraagt 1,5 ? 2,0%. Door de ruiten v??r aflevering te onderwerpen aan een `heatsoaktest' wordt deze kans verkleind tot circa 0,15%, maar, bij een flinke glasgevel betekent dit toch al gauw een paar platen. Behalve de beschreven problemen kent glas nog wel meer `zwakke' kanten. Het materiaal is breekbaar en kan slecht tegen brand. Op het eerste gezicht kunnen hier twee vliegen in ??n klap worden geslagen door het gebruik van thermisch gehard glas. Dat is immers veel sterker en er kan een brandwerendheid mee worden gehaald van 60 minu- ten, dat wil zeggen bij een goede detaillering en oppervlaktebeperking. Een voordeel van voorgespannen glas is dat dit tijdens de brand transparant blijft. Dat is niet het geval met glassoorten met een al dan niet opschui- mende tussenlaag. Deze worden tijdens de brand witachtig. Maar ja, ge- hard glas kan breken door NiS insluiting en brandwerend glas met een tussenlaag heeft last van `beeldvervorming' door onvlakheid. Er zijn dus nog genoeg uitdagingen voor de glasindustrie. "Er zijn nog genoeg uitdagingen voor de glasindustrie" Prof. ir Nico Hendriks Nico Hendriks is directeur van BDA Geveladvies B.V. en emeritus-hoog- leraar aan de faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven.