Gaan `licht bouwen' en geluidisolatie samen? 24 c Artikel AFL is al vele jaren betrokken bij projecten in het kader van `wonen boven winkels'. Om de leegloop van stadscentra buiten de winkelopeningstijden tegen te gaan, worden in veel stadscentra leegstaande bovenverdiepingen boven winkels voor bewoning geschikt gemaakt. Dat blijkt een geheel nieuwe bouwtechnische uitdaging ten aanzien van brandveiligheid, ontslui- tingen, installaties en leidingverloop, maar vooral met betrekking tot de geluidsbeheersing. Omdat het bestaande panden betreft is het onmogelijk om constructies ongeremd te verzwaren. Lemmens: "Zwaar mag het inderdaad niet zijn, maar de opdrachtgever wenst toch zoveel mogelijk te voldoen aan de huidige kwaliteitsnormen voor de geluidisolatie. Hierdoor vormen dit soort projecten eigenlijk ook een soort praktijklaboratorium waaruit oplossingen komen die ook voor nieuwbouw zeer interessant zijn." Praktijkrichtlijnen Dat er vanuit het verleden zwaar wordt gebouwd heeft deels te maken met beleving, maar deels ook met de praktijkrichtlijnen die bij appartementen gebaseerd waren op massieve vloerconstructies. In de oude NPR 5070 uit 1993 staat bijvoorbeeld dat als vloeren in een appartementengebouw zwaarder zijn dan 450 tot 500 kg/m?, onder een aantal voorwaarden voor de aansluitende constructies, mag worden verwacht dat wordt voldaan aan de eisen uit het bouwbesluit. Er staat niet dat er geen andere opties zijn, maar de bouwwereld houdt van eenvoudige regels en deze NPR werd een soort wet. In die vereenvoudigde benadering van het vak, sneuvelden ten onrechte mooie en intelligente lichtgewicht oplossingen. Lemmens: "Er is kennis en ervaring nodig om lichte oplossingen voor te durven schrijven. Het toevoegen van massa lijkt de meest eenvoudige weg, maar houdt geen rekening met een aantal duurzaamheidsaspecten. Denk maar aan al dat transport en het starre inflexibele resultaat. Demonteren is alleen nog maar mogelijk met de slopershamer. Daarbij komt dat recente ervaringen met vloeren van 750 kg/m? laten zien dat zelfs deze massa nog te vaak leidt tot onvoldoende resultaat, waardoor er weer een pleidooi wordt ge- houden voor nog zwaardere vloeren van 800 kg/m?. De lichtgewicht route vraagt wel om meer specifieke kennis en ervaring en zet je als adviseur veel Renovatie: praktijklaboratorium voor nieuwbouw cGaan `licht bouwen' en geluidisolatie samen? De markt reageert op de aangescherpte geluidregelgeving door constructies steeds verder te verzwaren. Doorgaan op deze weg lijkt niet erg slim. Zeker omdat bouwgronden met voldoende draagkrachtige ondergrond inmiddels schaars zijn en meer bouwmassa grofweg ook evenredig meer transport en milieubelasting oplevert. Licht bouwen is dus de toekomst, maar hoe zit het met de geluidaspecten? Zijn er al producten die op deze trend inspelen en zo ja, gaan deze verder dan de bekende oplossingen uit de houtskeletbouw? En is de regelgeving hierop eigenlijk wel voldoende toegesneden? BouwIQ benaderde ir. Frans Lemmens, initiatiefnemer en directeur van het in bouw fysica gespecialiseerde adviesbureau AFL in Heerlen, met deze en meer vragen. Hij zit al 30 jaar in het vak en zijn succes is mede gebaseerd op het adviseren in een integrale en innovatieve context. Hij kan dus als geen ander peilen hoe de toekomst van de lichte oplossing eruit zal zien. Geluidisolatie is niet alleen afhankelijk van een bepaalde gelaagde opbouw, maar ook het omgaan met discontinu?teiten, zoals leidingen. Hier een blik op een woningscheidende vloer, waarbij het isolerend plafond nog moet worden aangebracht. FRANsLEmmENs Gaan `licht bouwen' en geluidisolatie samen? 25 c Artikel structies bij nieuwbouw en vormen een aanvulling op de NPR 5086. Er bestaan overigens al diverse lichtgewicht zwevende dekvloeren. sommi- gen presteren uitstekend, maar vallen qua kosten wat hoog uit. Bij de fi- nancieel gunstigere systemen zijn ook producten te vinden die best heel redelijk presteren." sommige van deze producten hebben feitelijk nog een `zetje in de rug' nodig om door middel van `productontwikkeling met slim- me modificaties' tot een betere prestatie te komen. Ik ben er van overtuigd dat de producenten heel goed in de gaten hebben dat hier kansen liggen. Het is dus een uitdaging om een assortiment te ontwikkelen net boven de range producten die op de rand van de norm presteren; een product dat qua prestatie wat reserve biedt. Dat geeft toepassingsruimte, maar is ook duurzaam naar de toekomst toe. Bewoners zijn op dit moment ook lang niet altijd tevreden over woningen die wel aan het bouwbesluit voldoen. En met een toename van het aantal huisbioscopen, kun je alleen maar wach- ten op meer klachten over de geluidisolatie. Een verdere aanscherping van geluidseisen is dus een kwestie van tijd, zeker als de consument het voor het zeggen zou hebben". Hoe ziet de toekomst eruit? Lemmens: "Optoppen, hergebruik van de bestaande bouwsubstantie, nieuwbouw tussen de bestaande bebouwing en flexibiliteit zijn thema's die uitdagingen vormen voor het op grotere schaal toepassen van lichtgewicht oplossingen. De markt wordt hierdoor uitgedaagd om op grotere schaal met lichte producten te komen. Productontwikkeling komt daardoor nu in een stroomversnelling; de markt is er immers al. De productontwikkeling wordt een samenspel van industrie, productontwikkelaar en akoesticus/ bouwfysicus. met de renovatie-ervaringen op zak zal vervolgens het licht- gewicht bouwen in de nieuwbouw sterk toenemen." b meer op scherp. Het lijkt er soms op dat men het nog niet aandurft om lichtgewicht constructies toe te passen. Gelukkig bestaat er sinds juni 2006 een praktijkrichtlijn die wel ingaat op lichte woningscheidende con- structies, namelijk de NPR 5086. Ook al zijn hierop zeker op- en aanmer- kingen te maken, hoop ik dat hiermee een prikkel ontstaat voor lichtge- wicht constructies". De markt vraagt er intussen wel om en het is tijd voor kennisopbouw en productontwikkeling. Op het gebied van nieuwbouwvloeren zijn inmiddels de nodige lichtgewicht vloersystemen gelanceerd, waarbij met enkele sys- temen zelfs zeer hoge geluidsisolaties zijn te bereiken. (In het artikel van susanne Bron-van der Jagt [bouwIQ 2, maart 2006, pag. 13 - 15] werd dit reeds uitgebreid besproken.) Voor de renovatie is de zoektocht bepaald nog niet ten einde. Lemmens: "Wonen boven winkels is een concept waardoor we al jaren geleden tot uitdagende lichtgewichtoplossingen werden gedwongen. Onze ervaring leert dat je gelijksoortige uitdagingen tegenkomt bij markten als optoppen en, zeer actueel, de transitie van leegstaande kantoorgebouwen". Spanningsveld Bij het verkrijgen van voldoende lucht- en contactgeluidisolatie bestaat een spanningsveld tussen maatvoering en de fysische eigenschappen van la- gen in de samengestelde constructie. Lemmens: "In de praktijk is een en ander nog veel complexer. Een integrale benadering is daarom de enige juiste manier om tot goede resultaten te komen. Als men bijvoorbeeld on- voldoende rekening houdt met de leidinginfrastructuur of met eventuele montageproblemen tijdens de uitvoering, zijn er te veel kansen op fouten. Lichte constructies hebben goede potenties om een effici?ntere montage mogelijk te maken." "Ervaringen zoals opgedaan bij projecten voor Wonen boven Winkels maastricht N.V. zijn van grote waarde voor de toepassing van lichte con- Een interieur en exterieur impressie van het project Douglas in Maastricht, waar appartementen worden gerealiseerd. De woningscheidende wanden zijn nog niet geplaatst. FRANsLEmmENs FRANsLEmmENs