1 De wijk in met renda on tour in Eindhoven Focus op bewonersparticipatie, co-makership en vakmanschap 11-11-2013 In het door buurman Piet Hein Eek ontworpen Hoofdkwartier van de Eindhovense wijk Drents Dorp Oost, is 7 november een geslaagde eerste editie van renda on tour georganiseerd. Tijdens de excursie naar renovatieproject Drents Dorp Oost van woningcorporatie Woonbedrijf, kregen zo'n veertig professionals de kans een kijkje te nemen achter de schermen van het project. Dit gebeurde aan de hand van de thema's bewonersparticipatie, co-makership en vakmanschap. Tekst Joop van Vlerken, fotos Crebas Fotografie 2 "Het meest bijzondere aspect van de renovatie van Drents Dorp Oost zit in het voortraject", vertelt Paul Terwisscha van Scheltinga, vastgoedmanager bij Woonbedrijf en medeorganisator van deze renda on tour. Hij doelt daarmee op de Drents Dorp Angels, drie creatieve dames die een hoofdrol hebben gespeeld in het boven water krijgen van de bewonerswensen. Tijdens een videopresentatie worden de prestaties van de Angels toegelicht, waaruit blijkt dat de betrokkenheid van de wijkbewoners sterk is vergroot door hun inspanningen. In twee andere videopresentaties komen co-makership en vakmanschap aan bod. Samenwerking is niet tastbaar Na de films, is het tijd om de wijk in te gaan. In drie verschillende groepen worden de drie belangrijkste themas binnen het renovatietraject Drents Dorp Oost toegelicht. De groep die heeft gekozen voor co-makership wordt rondgeleid door Yuri van Bergen, adviseur bij BouwhulpGroep. Hij legt uit dat samenwerking geen tastbaar begrip is. "Samenwerking zie je niet aan de buitenkant van de woningen, maar in het proces. Optimalisatie van de samenwerking heeft ook de optimalisatie van het proces bepaald", vertelt hij terwijl hij de groep door de wijk loodst. "Het tegengaan van verspilling en dubbelingen was daarbij belangrijk." Deelnemer Willy Smits is manager vastgoedbeheer bij Woonpartners, en vraagt zich af wat er met de kostenbesparing is gebeurd die de procesoptimalisatie heeft opgeleverd. Van Bergen geeft aan dat dit geld is teruggevloeid naar de woningcorporatie. Dat geld had beter gebruikt kunnen worden om aannemers een extra bonus te geven voor de door hen gerealiseerde procesoptimalisatie, zo vindt Janine Gerardts, directeur vastgoed bij WonenLimburg. "Daarmee beloon je de aannemers voor de inspanning en zorg je dat ze het gedrag zullen herhalen", stelt zij. Positieve en negatieve aspecten Na afloop van de rondleiding worden de professionals weer ontvangen in het hoofdkwartier van de wijk. Hier spuien ze hun bevindingen over het project. De positieve aspecten worden op gele briefjes geschreven, de negatieve op rode. Terwisscha van Scheltinga vraagt de Renda on tour is een nieuw concept van kennisplatform renda, waarbij ge?nte- resseerden op excursie gaan naar een renovatieproject. In Eindhoven bleek het een uitstekende manier om interactie te cre?ren tussen ge?nteresseerde professionals en de uitvoerende opdrachtgever, aannemer, onderaannemers en leveranciers. De bezoekers kregen een goed beeld van de kwaliteiten en valkuilen van renovatieproject Drents Dorp Oost in Eindhoven. 3 deelnemers op te schrijven wat zij tegen hun collegas vertellen over het project als ze morgen weer op het werk komen. John Elast, wijkco?rdinator Drents Dorp vanuit de gemeente Eindhoven, heeft opgeschreven dat hij erg enthousiast is over de moestuin die midden in de wijk is aangelegd. "Voorheen was dat een plek waar vooral veel rommel gedumpt werd, nu ligt er een kans om er een sociaal aantrekkelijke plek van te maken", reageert hij. Een aantal bezoekers heeft op rode briefjes geschreven dat de renovatie erg ingrijpend moet zijn geweest voor de bewoners. Volgens senior projectleider Justin Biemans van Ballast Nedam, de aannemer van het renovatieproject, valt dat erg mee. "Natuurlijk gebeurt het wel eens dat het een bewoner te veel wordt, maar dan gaan we ook onmiddellijk langs om even te praten en er iets acceptabels van te maken", zegt hij. Bakfiets voor de onderaannemer Veel lof is er voor de Drents Dorp Angels. Sean Vos van SlimRenoveren vindt dat de bewonersparticipatie zo op een ,,supergave manier geregeld is. "Het is leuk om te zien hoe dit door de Drents Dorp Angels is opgepakt. De bewoners zijn heel goed betrokken in dit project en er is goed met hun wensen omgegaan", vindt hij. Annemarie Klerks, klantbeheerder bij Woonbedrijf, geeft aan dat de betrokkenheid van de Angels soms zelfs te ver ging. "E?n van de Angels woont zelf in de wijk. Zij kreeg zelfs op zaterdagavond bezoek van mensen die iets wilden aankaarten. Je kunt je afvragen hoe ver je daarin moet gaan", stelt zij. Tijdens de discussie is er ook ruimte voor kritiek op het renovatieproject. Zo vinden verschillende bezoekers het, net als Gerardts, jammer dat de procesoptimalisatie vooral is gebruikt voor kostenbesparing. Het is een optie om het bespaarde geld in een potje te stoppen, oppert Georgeanne van Liebergen, projectleider bij De Loods architecten. "Dan kun je achteraf nog bepalen wat je daarmee doet. Je geeft het bijvoorbeeld als bonus aan de onderaannemers of je doet er iets leuks mee voor de wijk." Op haar gele briefje heeft ze ,,bakfietsen voor de onderaannemers geschreven. Met de onderaannemers in het project is namelijk afgesproken dat ze hun busjes zo veel mogelijk buiten de wijk parkeren. Vervolgens kunnen ze leenbakfietsen gebruiken om met hun materialen de wijk in te fietsen. "Zo wordt voorkomen dat 4 door de busjes van werklui de parkeerproblematiek in de wijk nog erger wordt", zegt Van Liebergen. Feedback van de deelnemers Na afloop van de rondleiding konden de professionals positieve en negatieve kanten van het project benoemen. De commentaren op de briefjes waren de volgende: Bewonersparticipatie Sterke punten Verbeterpunten Samenwerking onder de diverse partijen, maar ook zeker met de bewoners Zeer ingrijpend voor bewoonde toestand Mooi om bewoners zo ,,gelukkig te zien! Is in 38 jaar nooit/niet gelukt Bewoners blijven in huis wonen tijdens renovatie. Stel iemand heeft astma? Supergave bewonersparticipatie! Bewoners zelf laten plannen is als sigaar uit eigen doos. Bewonerstevredenheid? Organisatie van betrokkenheid bewoners Is klantgericht muteren niet meer cafetariamodel/puntencheque? De energie en betrokkenheid die los komt in de buurt Vrijblijvendheid in aanvang renovatieproces/planning binnen door bewoner De samenwerking tussen bewoners en uitvoerders Huurder is niet/weinig gebaat bij individuele binnenrenovatie Fantastisch hoe dicht men bij de bewoner staat Werk je niet te klantgestuurd? Wijk Angels De overlast van bewoners omdat de planning kriskras door de wijk loopt De inzet van de Angels om bewonersbetrokkenheid te bewerkstelligen Bewoners hebben tweemaal overlast, eerst badkamerrenovatie daarna toilet. Sloper komt twee keer aanzetten Bewonersparticipatie: de wijze waarop dat gebeurd is, the Angels Energetische maatregelen als kostenreductie voor klant? Enthousiasme en betrokkenheid bewoners 5 De communicatie met de bewoners Wijze van inventarisatie huurderswensen Gezamenlijke groentetuin/moestuin Vakmanschap Sterke punten Verbeterpunten Uitstraling als ??n thema door hesjes Ontwikkelen pro-activiteit bij vakmensen Verkleinen aantal vakmensen die klantcontact hebben Miezerige boompjes Positieve vibe is aanstekelijk Transparantie in samenwerking Enthousiast team 6 Gevolg van zelfsturing onder de vaklieden Teamspirit Positiviteit Samenwerking Sfeer en samenwerking Woonbedrijf en uitvoerende partijen Centrale opslag materiaal en plaatsen bussen Bakfiets Gaaf idee om met bakfietsen te werken en zo overlast autos te beperken Disciplines van elkaar overnemen Werklieden goed op elkaar ingespeeld Communicatie is onderling goed Sfeer is goed, dus klant tevreden Vakmanschap in het voortraject Samenwerking tussen partijen 7 Co-makership Sterke punten Verbeterpunten Duidelijk gekozen voor/op basis van restant levensduur Samenwerkingsstructuur is niet geheel in ketensamenwerking. Er wordt gesproken over onderaannemers i.p.v. partners Aanpassing, inspraak en planning door ervaring Bij eerste twee projecten ligt focus op de ontwerpfase, maar winst zit ook in de realisatiefase Doelen innovatie, procesverbetering en continu?teit i.p.v. financieel ,,voordeel op korte termijn Minder nadruk op prijs, meer op de echte (sociale) plus (durf de prijs taakstellend doch ondergeschikt te maken) Goede afwegingen m.b.t. aanpak en kosten. Slim faseren! Beloning/penalty op succes co-makership is onduidelijk Loslaten aan corporatiezijde (niet alles aan voorkant zelf doen) Borging kwaliteit Duurzaam gebouwd! Powered by Piet Hein Eek Bewoners veel tijd gunnen om renovatie te realiseren. Wat een organisatie en kosten! Locatie, gedachten en uitvoering zijn geweldig gekozen Vernieuwend? Keuzemogelijkheid om zaken in het huis te renoveren Openbare ruimte Sterk dat er teruggeschakeld wordt van serie van ??n naar ,,straatjes Parkeren? Veel autos en rommelig straatbeeld Non-verbale communicatie (Hoofdkwartier en bakfiets) Ambitieniveau energiesprong: was benieuwd of daar optimaal aan gewerkt is, richting uitvraag? Kansen zien i.p.v. problemen Label B voor 30 jaar? Gezamenlijk doel (continu?teit) Waar zit de prikkel in het derde project? Keuzevrijheid planning van renovatie is voor bewoners super, denk ik. Hoe zorg je ervoor dat kennis niet verloren gaat? Denken op niveau van total cost of ownership Wat is nu op procesniveau het echte concrete voordeel van co-samenwerking? 8 Binnenkant over vier jaar Bouwteam, bouwteam+, consortium of partnership? Lessons learned from the next step? Ruim de tijd voor inpandige renovatie ABC cost-methode (AK openstellen) Het meest optimale scenario is ontworpen voor de exploitatieperiode, tegen minimale kosten Rendement van ketensamenwerking vooraf vaststellen Wat mag het nu kosten? En straks? Vergelijk (financieel) met andere projecten. Niet overtuigd van optimaal resultaat Visie op bouwkosten: vooraf meer open kaart, win-win-model door resultaten te delen i.p.v. focus op steeds meer lagere kosten achteraf Het co-makership vind ik nog te traditioneel, voor zover begrepen geen verdienmodel maar continu?teit Lange periode voor keuzemoment van uitvoeren binnenpakket Nog onduidelijk hoe prijs/contract tot stand is gekomen. ,,Eerlijke concurrentie Geen afspraken gemaakt over verdeling plussen en minnen Beloning (verdeling winst/verlies) onvoldoende aanwezig Overlast renovatie binnen kan erg lang duren als keuze over jaren wordt verdeeld