24 ArtikelZorg voor de toekomst Door de aard van de opgave is het ontwerpteam van Care-4U uitgegaan van een study by design: een combinatie van onderzoek en ontwerp waar- in de zoektocht naar een toekomstig scenario in de vorm van een agenda voor de zorg en het zorggebouw in de stedelijke context centraal staat. De uiteindelijke locatie en het te ontwerpen object zijn bij zo'n study by design vooraf ongedefinieerd. Segmentering van de zorgvraag Om grip te krijgen op de complexiteit van de opgave is allereerst een the- oretisch kader ontwikkeld. Hierbij is de samenleving opgevat als een sa- menstelling van individuen die ieder op hun eigen specifieke wijze reageren op een situatie waarin ze zorg nodig hebben. Als hulpmiddel is een onder- zoeksmodel gebruikt dat in 2006 is ontwikkeld door SmartAgent in op- dracht van ZonMw. Op basis van een assenkruis met tegengestelde waar- den wordt de samenleving hier opgedeeld in vier segmenten. De mate waarin een individu extravert of introvert is en het gericht is op de groep danwel het ego, bepaalt de plaats in het assenkruis. Wat zorgvragen be- treft, resulteert dit in de verticale richting in een creatieve of consumptieve houding. Waarbij iemand met de creatieve houding in een zorgsituatie zelf zoekt naar oplossingen en personen met een consumptieve houding zich afhankelijk opstellen ten opzichte van het zorgaanbod. In de horizontale richting resulteert dit in een instrumentele tegenover een rituele benade- ring: oftewel het verschil tussen een oplossing met technische hulpmid- delen en de vraag naar menselijk contact. Uit het onderzoek blijkt dat de wensen en eisen met betrekking tot zorgvra- gen per segment verschillen. Dit is samengevat in de kreten: `zelf kan ik het beter', `samen zijn we sterk', `ik wil het zelf regelen' en `ik kan het niet al- leen'. In het theoretisch kader van de inzending is vervolgens onderzocht wat de implicaties van deze segmentering van de zorgvraag zijn. Hoe kunnen de verschillende segmenten worden voorzien van informatie over de zorg? Hoe moet de zorg voor kinderen, ouderen en zieken worden aangeboden per segment? Welke invloed heeft de segmentering op de geld- en infor- matiestromen in de zorg? Op welke manier vindt de communicatie plaats tussen zorgorganisatie en klant? Hoe moet een zorgorganisatie zijn opge- bouwd om een bepaald segment te kunnen bedienen en welke conse- quenties heeft dit alles uiteindelijk voor de architectuur van het zorggebouw en de inpassing van het zorggebouw in de stedelijke context? Zorg voor de toekomst Flexibiliteit en diversiteit in de zorg Hoe zou je de zorgsector voor een stad organiseren als je vanaf niets kon beginnen? Dit was in een notendop de opdracht voor de ontwerpprijsvraag `Zorg 2025: Gebouwen voor de toekomst' van het College bouw zorginstellingen. Ontwerpers werd gevraagd een toekomstvisie te presenteren op de ruimtelijke implicaties van de veranderende gezondheidszorg, dit voor een imaginaire stad in het IJsselmeer in het jaar 2025. In de inzending Care-4U staat het welzijn van de bewoners in hun eigen stedelijke leefomgeving voorop. Het uitgangspunt is dat de zorg specifiek naar de wensen en de behoeften van de mensen wordt aangeboden. De inzending werd door de jury beloond met een eervolle vermelding. Zorg 2025 `Zorg 2025: Gebouwen voor de toekomst' is een prijsvraag die onlangs door het College bouw zorginstellingen (Bouwcollege) is uitgeschreven. De opdracht was het ontwerpen van een zorgvoorziening in een denkbeeldige stad in het IJsselmeer in het jaar 2025. De totaalvisie op de zorg en zorginhoudelijke ontwikkelingen van de archi- tect en het team moest de basis vormen voor het ontwerp. De jury heeft uit de 46 inzendingen twee winnaars en twee eervolle vermeldingen geselecteerd. 25 ArtikelZorg voor de toekomst EGO GROEP EXTRAVERT INTROVERT zelfontplooiing /groeien, uitdagingen/ prikkelingen hartstochtelijk, eigenwijs, avontuurlijk onafhankelijkheid, rationaliteit, zakelijk, leidinggevend, kritisch sociale verbondenheid, vriendschap, ge?nteresseerd in anderen, behulpzaam geborgenheid, privacy/ rust, eerlijk, kalm, bedachtzaam ik vind keuze vrijheid in de zorg belangrijk. Over het algemeen is alles prima geregeld in de zorg binnen de reguliere zorg is er weinig oog voor, alternatieven, het aanbod is star georganiseerd. De mensen in de zorg doen erg hun best. Ik vind keuze vrijheid in de zorg erg belangrijk Over het algemeen is alles prima geregeld in de zorg. Ik ben tevreden over de zorg die mijn zorgverzekeraar inkoopt. blijft liefst zo ver mogelijk weg van alles wat met zorg te maken heeft. Gaat zelf op zoek naar alternatieven Qua zorg vooral op familie en gezin geori?nteerd. Weet zeker dat buren en familie zullen helpen. Vindt aandacht en erkenning zorgproblemen belangrijk Hecht belang aan state of the art technologie?n. Is bereid te betalen voor 'zorg op maat'. Gaat alleen naar de beste specialisten. Schakelt zoveel mogelijk mantelzorgers in. Is bang er alleen voor te komen staan goed product tegen scherpe prijs easy hospital nieuwste technologie?n persoonlijke service gerichte organisatie CONTROLE ORGANISEREN STRIJDEN HELEN VITALITEIT DOORLEVEN FLINK ZIJN HARMONIE BESCHERMING OVERGAVE AFDWINGEN CREATIEVEHOUDING RITUELE BENADERING CONSUMPTIEVEHOUDING INSTRUMENTELE BENADERING (bron: Brethouwer, W. en Van oord, L.; Van aanbod naar vraagsturing in de zorg; Market Response / SmartAgent?; Leusden; 2006) samen zijn we sterk ik wil het zelf regelen zelf kan ik het beter ik kan het niet alleen REALISEREN leiden dat de oplossing niet ligt in een ideaal zorggebouw, maar in de flexi- biliteit en de diversiteit van het zorgaanbod. Voor het vastgoed in de zorg- sector betekent dit dat er een differentiatie van gebouwen plaatsvindt. De traditionele zorgorganisaties splitsen zich op in verschillende delen met een eigen merk en/of product. Het wonen is losgekoppeld van de zorggebou- wen en de faciliterende dienstverlening. Hierdoor krijgt de zorgsector de flexibiliteit om in te spelen op de voortdurend wisselende behoeften uit de maatschappij. Stedenbouwkundig betekent dit dat de zorgvoorzieningen als insteekmodule overal in de stad strategisch gepositioneerd worden. Op deze manier wordt de zorg in de specifieke leefomgeving van de mensen aangeboden, om zo een betere aansluiting te vinden bij de vele verschil- lende wensen en leefstijlen. Het ontwerp Al deze idee?n over zorg, architectuur en stedenbouw zijn onderzocht in een ontwerp voor een stad in het Markermeer, bestaande uit een clustering van verschillende eilanden. Op basis van leefstijlen is een stad vormgege- ven die aansluit bij de woonwensen van de verschillende groepen; van de kosmopoliet tot de nieuwe conservatief, iedereen heeft er een plek. De stad is opgebouwd uit verschillende stedelijke condities: van hoogstedelijk en urbaan tot suburbaan. E?n van de uitkomsten is dat de zorg niet buiten de samenleving wordt geplaatst, maar zelf volwaardig deel is van de maatschappij. Het welzijn van bewoners in hun eigen leefomgeving staat hierbij voorop. Het aanbod van de zorg faciliteert het welzijn van de mensen en wordt daarom in de eigen leefomgeving aangeboden. Flexibiliteit en diversiteit Vanuit de zorgorganisatie gezien betekent de segmentisering van de zorg- vraag dat de klant op verschillende manieren moet worden bereikt. De in- formatievoorziening en communicatie zal zich differenti?ren om zo aanslui- ting te vinden bij de verschillende zorgwensen. Individuen in het ene segment gaan zelf op internet op zoek om een zorgofferte op maat aan te vragen en vragen om een duidelijke website waar alle informatie over het zorgaanbod te vinden is. Een ander persoon gaat naar een zorggebouw in de buurt om de zorg in overleg met een zorgco?rdinator te arrangeren. Per segment vraagt dit om een andere huisvestingsstrategie van de zorg- organisatie. Wat betreft architectuur en stedenbouw is uit de studie af te Care-4U Het ontwerpteam van Care-4U is een combinatie van theorie, ontwerp en praktijk. Het team bestaat uit de volgende personen: Johan van der Zwart (initiator) en Hans Teerds, beiden werkzaam bij de Faculteit Bouwkunde van de TU-Delft, Remko Re- mijnse en Rocco Reukema, architecten van 2by4-architects en Jaap van der Zwart van de zorgorganisatie Carint-Reggelandgroep. Het theoretisch kader met de seg- mentisering van de zorgvraag en het ontwerp zijn gezamenlijk ontwikkeld, waarna het theoretisch kader is uitgewerkt door Johan van der Zwart en het uiteindelijke ontwerp door 2by4-architects. Meer informatie en afbeeldingen van deze inzending vindt u op www.bouwIQonline.nl/care-4U.html. Johan van der Zwart