Energietransitie: Gaan we het nu echt doen? 34 Artikel Een transitie is een systeeminnovatie over meerdere terreinen die enige tien- tallen jaren duurt en waarbij maatschappelijke organisaties en bedrijven sa- menwerken aan de ontwikkeling en uitvoering van een vernieuwende visie. De Task Force Energietransitie heeft medio 2006 een langetermijnvisie ge- presenteerd inclusief transitiepaden om een duurzame energievoorziening te realiseren. Ten behoeve van de woning- en utiliteitsbouw schreef het Plat- form Energietransitie Gebouwde Omgeving in samenspraak met marktpar- tijen twee ambitieuze plannen. Over gebrek aan interesse van maatschap- pelijke organisaties en bedrijven is er weinig te klagen. Mede dankzij goed georganiseerde communicatie is inmiddels vrijwel iedereen op de hoogte van de ophanden zijnde energietransitie. Koplopers onder bedrijven, maat- schappelijke organisaties en belangengroepen mochten meepraten, dis- cussi?ren, eten, dineren, drinken en feest vieren. Er is wat je noemt niet- Nederlands ge?nvesteerd om de energietransitie in gang te zetten. Opbrengst De opbrengst van energietransitie in de gebouwde omgeving is tot dusver niet gering. Dat leidt ertoe dat energiebedrijven (EnergieNed), Bouwend Nederland, Uneto-VNI en bouwbedrijven (BAM) zich uitspreken over wat er te doen staat. Het kabinet toont zich van haar beste kant. Minister Cramer haakt aan bij de transitieplannen. Ze spreekt zich uit voor hooggestemde ambities: stapsgewijze aanscherping van energienormen voor nieuwbouw, zelfs energieneutrale nieuwbouw in 2020. De toonzetting is aangenaam uitdagend en prikkelend. Voor energiebesparing en duurzame energie is dat een nog nooit vertoonde geestdrift. Ondanks of misschien wel juist d??r de grote hoeveelheid milieuorganisaties is de toonzetting van beleids- plannen doorgaans behoorlijk onderkoeld geweest. En toch, nu de zege- ningen zijn geteld de vraag: gaan we het ook echt doen? Tja, techniek wordt geen probleem genoemd. Evenmin als de kosten, want energie be- sparen levert geld op. De plannen gaan uit van milieuwinst ?n economisch voordeel, dus waarom niet? Verlanglijstjes Het transitiebeleid mobiliseert enthousiaste mensen die op persoonlijke ti- tel met leuke idee?n komen. Organisaties nemen geen deel aan het plat- form Energietransitie Gebouwde Omgeving, maar zij zijn uiteindelijk wel nodig om de plannen ook echt uit te voeren. Was het niet wat te gemak- kelijk om enkele witte raven te laten meedenken over leuke plannetjes? Waarom waren de installateurs en architecten zo oordovend stil, wat vin- den de toeleveranciers in de bouw, of de producenten van bouwmateria- len? Het is wel nodig dat zij op de hoogte zijn en ook meedoen. Het platform Energietransitie Gebouwde Omgeving maakt in ieder geval veel los door verlanglijstjes te schrijven. Van verlanglijstjes worden de op- stellers misschien wel warm, maar het honoreren van alle wensen is lastig. Er zijn veel te veel wensen en de wensen zijn onderling strijdig en concur- rerend. Bovendien wilden we toch juist dat maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers zelf wat zouden gaan doen. Is de bouwsector wel echt ge?nteresseerd in energietransities? De bouw beleeft qua omzet, werkgelegenheid en winst hoogtijdagen. Hebben ze wel tijd voor een duur- zame energievoorziening? En hoe denken de klanten van die bouwbedrijven, installateurs en energie- bedrijven hierover? Van begin af aan was duidelijk dat er nu eindelijk eens wat met de bestaande woningbouw en utiliteitsbouw zou moeten gaan gebeuren. Waarom zouden eigenaar-bewoners nu plotseling wel investe- ren in duurzame maatregelen? Is een lage rente of groenfinanciering nu opeens wel voldoende? Gaat de Europese Energy Performance Building Directive (EPBD) veel los maken bij eigenaar-bewoners? Leeft Europees beleid in dit geval wel zo sterk bij burgers dat zij er iets aan gaan doen? Opinie Energietransitie: `Gaan we het nu echt doen?' Over energiebesparing en duurzame energie was tot voor kort weinig nieuws te melden. Gevestigde organisaties deden hun best en periodiek schreef een minister een nota of notitie ter legitimatie van de bestaande koers. Kortom energiebesparing en duurzame energie leefden niet echt; alleen hoogopgeleide energieprofessionals hadden er iets mee. Iedereen onderschreef het belang. Ja, het is belangrijk, o zo belangrijk, maar ondertussen gebeurde er weinig. Zondagse voornemens, gebrek aan ambities en inspiratie. Kortom het thema energiebesparing leende zich goed voor een frisse wind onder de vlag van `transitiebeleid'. Energietransitie: Gaan we het nu echt doen? 35 Artikel trale uitvoeringsorganisatie' die co?rdineert en voorwaarden schept. Het Platform Energietransitie Gebouwde Omgeving heeft de behoefte aan re- gie en co?rdinatie inderdaad niet verminderd. We gaan samen aan de slag: "Alle sectoren onderschreven de ambitieuze klimaatdoelen." Waar staat dan toch die handtekening van al die partijen die de bouwsector vormen? Waarom zijn sommigen zo afwachtend of kritisch? Het enthousiasme van de Minister is prikkelend, maar ook na?ef. Nee, spaarlampen kunnen niet verplicht worden en eigenaar-bewoners kunnen ook niet gedwongen wor- den om hun energiehuishouding aan te passen. De Taskforce Energie- transitie was profetisch toen ze zei dat de Gebouwde Omgeving een las- tige en zeurderige sector was. Het stadium van leuke plannetjes is voorbij: de belangrijke slag naar de praktijk dient zich aan. Het is maar goed dat de energietransitie zich uitstrekt over vele decennia. Kan er ook nagedacht worden over de vraag hoe beleidsvorming in de transitiekokers gevolgd kan worden door een voortvarende uitvoering? Voor beleidsuitvoering is meer nodig dan verlanglijstjes inzamelen. Volgens mij moeten we veel meer verwachten van de bouwsector dan het ondertekenen van abstracte voor- nemens. Waarom spreken corporaties zich niet uit voor een krachtige uitvoering van EPBD's en waarom zijn projectontwikkelaars zo terughoudend? Voor huur- ders is de betaalbaarheid van maatregelen geen bijzaak, maar is het juist de crux. Zijn corporaties ineens in staat om de betaalbaarheid van duur- zame maatregelen te garanderen? Zijn zij of hun collega's bij gemeenten, energie-, installatie- en bouwbedrijven nu wel in staat om een normaal ge- sprek te voeren met hun client?le? En waarom zou het nu op eens storm lopen in de bestaande utiliteitsbouw? Ja wettelijke normen genoeg, maar waarom werden die nooit gehandhaafd? Overtuigend? Zijn de geplande maatregelen bij nader inzien eigenlijk wel zo overtuigend? Wordt de CO2-uitstoot ook echt beperkt door energiemeters en energie- boxen? Waarom zouden klanten opeens meters gaan lezen, interpreteren en ernaar handelen? Is uit de speurtocht naar de `klant achter de meter' van de energiebedrijven in de jaren negentig niet bekend dat bewoners en bedrijven gewoon licht en warmte willen? De plannen van Minister Cramer zijn abstract geformuleerd en laten veel te raden over. Er komt een `cen- dr. J.A.M. Hufen Hans Hufen is werkzaam als senior onderzoeker en adviseur bij Questi- ons, Answers and More. Info: www.qaplus.info Deze nul-energiewoning Woubrugge is al in 1993 opgeleverd. De mogelijkheden om energie in de gebouwde omgeving te besparen zijn al lang bekend. ?NEAs,PETErDEKONING