1 Energiebesparing door marktwerking 6-9-2012 Hoe krijg je eigenwoningbezitters zo ver dat ze hun huizen energiezuinig maken? Nadat de gemeente Groningen er in de afgelopen jaren achterkwam dat stimuleringscampagnes weinig zoden aan de dijk zetten, gaat nu het roer om. De markt moet het gaan doen. Tekst Bert Hidding Het begon twee jaar geleden, toen masterstudente Hanneke Schrijver precies op het goede moment aanklopte bij de gemeente Groningen. Daar braken ze zich het hoofd over de vraag hoe het kwam dat campagnes om eigenwoningbezitters te bewegen tot energiebesparing zo weinig uithaalden. Of zij die vraag in haar afstudeerscriptie kon beantwoorden? De studente sociologie ging op onderzoek uit in de wijk Lewenborg. In deze wijk, gebouwd in de jaren zeventig, was net het project Lewenborg Energiek afgesloten met bedroevende resultaten. Vijfhonderd huishoudens waren door de gemeente aangeschreven met een lucratief energiebesparingsaanbod waarvan er welgeteld zeven hadden toegehapt. Gevraagd naar Ren? Keizer voor Vereniging Huiseigenaren Bouwfondswoningen Paddepoel 2 hun oordeel over de campagne, kwamen de ge?nterviewde bewoners met forse kritiek op de aanpak van de gemeente, vertelt Schrijver. "Mensen vinden zo'n topdown-benadering heel vervelend. Veel mensen ergerden zich aan de betutteling. Zij reageerden in de trant van `ik ga niet aan de slag omdat de gemeente het zegt'." Energiebesparing leeft Een andere verrassende bevinding van haar onderzoek was dat energiebesparing een onderwerp is dat meer dan ooit leeft onder eigenwoningbezitters. De noodzaak ervan wordt in brede kring gedeeld en veel mensen spelen met serieuze plannen om hun woning energiezuiniger te maken. "Dat is dus geweldig positief. We zagen dat veel mensen zelf al op zoek waren geweest naar informatie op internet. En dan blijkt dat ze vastlopen in het woud van websites over energiebesparing, ze zien door de bomen het bos niet meer. Veel sites hebben een onduidelijke afzender, spreken elkaar tegen en de echt nuttige websites zijn moeilijk te vinden. En dan haken mensen af", vertelt Schrijver. Energiebesparingsplatform Eenmaal afgestudeerd kon Schrijver onmiddellijk bij de gemeente aan de slag met haar volgende opdracht: help de gemeente met een manier die wel werkt. Die nieuwe aanpak van de gemeente is er inmiddels en heet het Energiebesparingsplatform. Naar verwachting gaat het eind 2012 in bedrijf. Het Energiebesparingsplatform luidt een fundamentele koerswijziging van Groningen in. De alternatieve aanpak komt erop neer dat de gemeente eigenwoningbezitters niet meer te pas en te onpas lastig gaat vallen met de boodschap dat energiebesparing een must is. "Het nieuwe beleid is dat we mensen die al serieuze voornemens hebben, gaan faciliteren. Er zijn genoeg mensen die wat willen met energiebesparing in hun woning. Voor hen willen we de hindernissen wegnemen waar ze tegenaan lopen. We gaan dus niet meer trekken aan mensen die er eigenlijk niet mee bezig zijn", licht Schrijver toe. De gemeente ziet geen heil meer in algemene voorlichtingscampagnes, zet geen adviesloketten meer op en stapt ook niet meer met stapels wervende folders en een zak subsidiegeld de wijk in. Het past niet bij de zelfbewuste In Paddepoel Noord werd buurtdag georganiseerd in het kader van de energiebesparingsactie in de wijk. Met name deze buurtdag had grote waarde omdat bewoners met elkaar in contact konden komen en tegelijkertijd kennis konden maken met de aanbieders. Foto Hans Bergman 3 eigenwoningbezitter die de gemeente ziet als nieuwe partner, bij haar streven naar energiebesparing in de particuliere woningvoorraad. Eigen initiatief De nieuwe aanpak wordt helder ge?llustreerd door een energie- besparingsactie onder 168 Bouwfondswoningen in de Groninger wijk Paddepoel-Noord, vlak voor de oprichting van het Energie- besparingsplatform. Daar namen twee leden van de Vereniging van Eigenaren zelf het initiatief voor een collectief energiebesparingsproject. De rol van de gemeente bleef beperkt tot advies geven aan de zijlijn, en een kleine geldelijke bijdrage waarmee de vereniging een adviesbureau kon inhuren. De bewoners lieten zelf een bouwkundig onderzoek uitvoeren, stelden passende energiebesparings- pakketten samen en maakten een voorselectie van aannemers. Succesnummer van het project was een aan energiebesparing gewijde feestelijke buurtdag waarop de aannemers zich konden presenteren. Uiteindelijk besloten 30 huishoudens daadwerkelijk mee te doen aan het project, een resultaat dat volgens Schrijver alle verwachtingen overtrof. "Fantastisch om te zien hoe dat van onderaf werkt. Buren konden met elkaar overleggen en ervaringen uitwisselen, bewoners konden zelf de aannemers ontmoeten. En dat de organisatie in handen is van mensen uit je buurt die je kent en waarin je vertrouwen hebt, heeft denk ik heel veel aan het resultaat bijgedragen", zegt ze. Informatievoorziening Het Energiebesparingsplatform is gebouwd op eenvoudige marketingprincipes, legt Schrijver uit. Uitgangspunt is de gedachte dat de eigenwoningbezitter zich als consument gedraagt. Volgens de marketingtheorie doorloopt de consument een aantal stappen voor hij tot een aankoop overgaat. Aan de slimme marketeer de taak om adequaat op het traject in te spelen Ren? Keizer voor Vereniging Huiseigenaren Bouwfondswoningen Paddepoel 4 zodat de consument aan het eind met zijn aankoop de winkel verlaat. "In de ori?nterende fase lezen mensen kranten, kijken ze naar documentaires en praten ze met hun buren over energiebesparing. We hebben vastgesteld dat dit wel loopt, dus daar gaan we niet aan trekken. Vervolgens gaan mensen het internet op en daar gaat het mis, de informatievoorziening is het grote struikelblok." Om dat te ondervangen, laat de gemeente een eigen website bouwen, die de eigenlijke spil wordt waar het beoogde Energiebesparingsplatform om draait. De eigenwoningbezitter met plannen voor een energiebesparende verbouwing moet er alle informatie kunnen vinden die hij nodig heeft. Maar ook moet hij kunnen leren van voorgaande projecten (zoals Paddepoel-Noord) en contacten kunnen leggen met mensen die hem zijn voorgegaan. Volgens Schrijver moet de website uitgroeien tot een stedelijk communicatieplatform over energiebesparing. Markt in beweging De eigenlijke functie van de website is dat het pad wordt geplaveid naar de aannemer. Om ook de laatste fase in het traject, de opdrachtverlening, vlot te laten verlopen, worden bouwondernemers in de gelegenheid gesteld hun aanbod op de website te presenteren. Verwacht wordt dat de afstand tussen aanbieders en afnemers in deze markt zo wordt verkleind. "Wel een beetje tricky", erkent Schrijver, wijzend op het risico dat commerci?le belangen het Energiebesparingsplatform gaan beheersen. En dat is niet de bedoeling. "We Ren? Keizer voor Vereniging Huiseigenaren Bouwfondswoningen Paddepoel 5 willen nadrukkelijk laten zien dat de informatie vanuit de overheid wordt verzorgd, want het vertrouwen in de overheid is nog altijd zeer groot. Als je er dan commerci?le partijen bij betrekt moet je daar heel transparant in zijn." Aan de andere kant wil de gemeente niets liever dan voorrang geven aan de markt. Het Energiebesparingsplatform is bedoeld als smeerolie om de markt in beweging te krijgen. Zodra het platform functioneert, hoopt de gemeente zich uit het project terug te trekken, vertelt Schrijver. Vooruitlopend op die gedachte heeft de gemeente de ontwikkeling van het platform in handen gegeven van een consortium van vier bedrijven. Het consortium zal het Energiebesparingsplatform op den duur commercieel gaan exploiteren. Dat wil zeggen dat na een aanloopfase van drie jaar, met financi?le steun van de overheid, het platform volledig een instrument van de markt zal zijn. Is dan de rol van de gemeente uitgespeeld? "We zijn daarin zelf ook zoekende. We constateren dat er een enorm besparingspotentieel is en tegelijk zien we een grote afstand tussen vraag en aanbod. Dat gat willen we dichten. De aannemers worden geholpen, maar we gaan het niet voor hen doen. Het is een noodzakelijke maar tijdelijke rol. Net als bij de zonnepanelen, dat loopt nu, dus trekken we ons terug", besluit Schrijver. Ren? Keizer voor Vereniging Huiseigenaren Bouwfondswoningen Paddepoel