Eigen identiteit aan de Maas 18 Artikel Vlak aan het water van de Maas in IJsselmonde komt een nog onbekend nieuwbouwproject. Deelgemeente van het Rotterdamse IJsselmonde wil echter wel de identiteit van het gebied bewaren, door aanwezige elemen- ten als kades, fabriekshallen of hellingbanen te hergebruiken. De Verolme Machinefabriek IJsselmonde ligt centraal op het terrein en kan als middel- punt fungeren voor de nieuw te vormen wijk. Met dit gegeven in het ach- terhoofd bedacht Hill Scholte voor haar afstudeerproject aan de Willem de Kooning Academie Rotterdam een herbestemming voor de oude Machi- nefabriek: New Kid in Town. De jury van de Hollands Ontwerp Award was vooral enthousiast over de eenvoud van het idee waarmee een spannende compositie en totaalbeleving is gecre?erd. Eigen identiteit aan de Maas Janneke Klunder De plek waar de IJssel en de Maas samen komen vormt de entree van Rotterdam. Op deze locatie staat de Verolme Machine fabriek IJsselmonde uit 1954, die niet meer in gebruik is. Voor Hill Scholte bleek dit het ideale gebouw voor haar ontwerp New Kid in Town, een school opgezet volgens het nieuwe leren. Ze won er in februari de Hollands Ontwerp Award mee, een prijs voor (afstudeer)projecten die zich richten op innovaties in de bestaande bouw. IlluSTRATIeSHIllScHOlTe Binnenaanzicht, met links een uitstulping in de verdieping. Aan ??n zijde loopt deze gelijk met de kraanbaan, die over de breedte van het gebouw loopt. Eigen identiteit aan de Maas 19 Artikel 24/7 Voor het ontwerp van de school voor kinderen van 4 tot 12 jaar, is Scholte uitgegaan van een middelgrote school van zo'n 320 kinderen. Het ontwerp ? geheel ingericht in de Machinefabriek ? omvat een school, een hotel met restaurant/kookschool, atelier, muziekruimte, podium, podiumtrap, bewe- gingruimte, binnenplein, gymruimte en schooltuin. "New Kid in Town is er 24/7, of eigenlijk 24/5 omdat ik het weekend niet meetel ? al zou dat wel prima kunnen. een kind moet bijvoorbeeld om acht uur naar bed, maar als de ouders pas om zeven uur klaar zijn, redden ze dat niet. Dan kan een kind in het hotel blijven slapen. Het idee van een kostschool is anders, omdat je daar bijvoorbeeld op gezette tijden samen eet. Maar dit is een wereld van beleving, is bedoeld als leerproces. Het is tenslotte een school." "Kinderen gaan nu naar voor- en naschoolse opvang. Die indeling valt vol- ledig weg", gaat zij verder. "In het restaurant kunnen zij bijvoorbeeld ontbij- ten. een boterham kan zelf meegenomen zijn, maar kan ook daar worden verschaft. In de biologieles en de aanwezige schooltuin worden kinderen zich bewust van eetgewoonten, voeding en het eigen lichaam. Als ze in de moestuin werken en leren dat een plantje water nodig heeft, leren ze ook dat ze zichzelf moeten voeden om nieuwe energie te krijgen. Tegelijkertijd leren ze bijvoorbeeld ook dat paprika's niet in het groenteschap van de supermarkt groeien. Zo wordt in een continu proces constant geleerd." Per tien tot vijftien kinderen is er een mentor en een buitenschoolse op- Inspiratiebron Het nieuwe leren was voor Scholte een belangrijke inspiratiebron bij het ontwikkelen van het idee. "Ik was ge?nteresseerd in school, wat speelt hierbij economisch een rol bijvoorbeeld, maar vooral de structuur voor een dergelijk gebouw interesseert me. We hebben de vergrijzing, waardoor steeds meer vrouwen zullen moeten gaan participeren in het arbeidspro- ces. Als ouders gaan werken, vertrekken ze om zeven uur 's ochtends en mogen ze blij zijn als ze `s avonds om zeven uur weer thuis zijn. Ik ben gaan kijken naar het Zweedse schoolmodel en heb dat toegepast op het nieuwe leren. Zo is een nieuwe visie op deze onderwijsmethode ontstaan. Qua onderwijs is dit spannend." Voor haar afstudeerproject heeft zij zich ook laten inspireren door het boek Homo ludens van Johan Huizinga, dat als grondslag heeft dat de mens eerst en vooral een spelend wezen is en zo leert. Voor New Kid in Town is het idee dat de school om zeven uur 's ochtends begint en tot laat doorloopt. Scholte: "Je leert nieuwe dingen door ervaring. Dat brengt Homo ludens samen met een kind dat de eigen omgeving kleurt. Daar ga ik vanuit. een kind geeft de eigen omgeving in- richting, gaat het spel aan. Wij leerden 1 cm is 1 cm, langs een meetlat. Maar wat zegt een kind dit? Bij het nieuwe leren krijgt een kind de op- dracht daadwerkelijk iets te maken. uit ervaring leert het dan wat een cen- timeter inhoudt, hoe groot dat is. een ervaring blijft kinderen beter bij. De kookschool is wat dit betreft ideaal om inhoudsmaten te leren." De huidige Machinefabriek met daaronder het ontwerp van New Kid in Town. De staalconstructie van het gebouw blijft duidelijk zichtbaar, en is geschilderd in oranje menie. Eigen identiteit aan de Maas 20 Artikel droon tsew diuz tsoo 1 1 1 1 1 1 3 4 5 6 3 7 8 9 01 2 11 21 A A BB hoofdingangentree entree entree entree entree 1 1 11 1 11 2 2 3 3 3 4 4 5 8 7 9 6 A A BB droon tsew tsoo 1 1 1 1 1 1 3 4 5 6 3 7 8 9 01 2 11 21 A A B hoofdingangentree entree entree entree droon tsew tsoo 1 1 1 1 1 1 3 4 5 6 3 7 8 9 01 2 11 21 A A B hoofdingangentree entree entree entree droon tsew tsoo 1 1 1 1 1 1 3 4 5 6 3 7 8 9 01 2 11 21 A A B hoofdingangentree entree entree entree 1 1 11 1 11 2 2 3 3 3 4 4 5 8 7 9 6 A BB 1 1 11 1 11 2 2 3 3 3 4 4 5 8 7 9 6 A BB 1 lokaal 2 zitobject/open werkplek 3 kast 4 zitobjecten/bergkisten 5 dans en bewegingsruimte 6 keuken/restaurant/hotel 7 muziekstudio 8 lift 9 expositiemuur 10 atelier vloer/stoeptegels bouwmatten/grof gaas 1 lokaal 2 zit/speelkuil 3 kast 4 waterbak 5 biologie/plantentafel 6 keuken/restaurant/hotel 7 kleedkamers 8 lift 9 conci?rge 10 ontvangst/samenkomstruimte 11 podium/speelblokken 12 podium tuin vrije ruimte stoeptegels Plattegrond begane grond, schaal 1:100 Plattegrond eerste verdieping, schaal 1:100 Eigen identiteit aan de Maas 21 Artikel vangassistent. De kinderen weten allemaal dat ze een dagprogramma hebben en dat ze opdrachten moeten doen. Met uitzondering van de al- lerkleinsten, daar is directe begeleiding voor. "Het is niet lang leve de lol. Bijvoorbeeld muziekles; dat mag of kan alleen 's ochtends en dus niet 's middags." In de windrichting De Verolme Machinefabriek IJsselmonde is een zeer symmetrisch gebouw, dat zo'n 70 m lang is en 14 m hoog. Die symmetrie zorgde dat Scholte voor enige tijd vastzat tijdens het uitwerken van haar ontwerp. "Toen be- dacht ik: de logica van het nieuwe leren is ontdekken, en ontdekken is grenzen verleggen of doorbreken. Dat heb ik toegepast in mijn eigen ont- werp, met respect voor de omgeving en het gebouw; het casco is intact gebleven. Het heeft een huisachtige vorm, ook van buitenaf. Het is een prettige omgeving, wel groot maar niet intimiderend." Het gebouw zelf is 8? uit de windrichting gebouwd, en dus bedacht ze voor haar afstudeer- project om het interieur van de school weer terug in de windrichting te plaatsen. Daardoor doorsnijdt het interieur in haar ontwerp het gebouw. Aan de ene kant is er ruimte over, aan de andere kant `groeit' het naar buiten. "er zijn happen uit het gebouw genomen, daar waar de wereld het gebouw binnenkomt. Op deze plekken zijn onder andere het klaslokaal biologie en het atelier te vinden, oftewel wereldori?ntatie", legt zij uit. "Aan de andere kant van het gebouw steken stukken uit, daar waar de andere zijde de wereld ingaat. Hier worden de lessen communicatie, rekenen en taal gegeven. Dingen die je nodig hebt om de wereld in te gaan." Het hotel splitst het gebouw als het ware in twee?n. Aan de noordkant ervan is het atelier gevestigd, en de muziek- en gymlokalen. Aan de zuid- kant vind je de typische schoolzaken als leslokalen voor geschiedenis en biologie. De bedden in het hotel zijn bedstedes. Het zijn hokjes met kleine raampjes die uitkijken in het gebouw. Zo kunnen de kinderen naar elkaar kijken. "Het is kamperen in de natuur, want aan de tuinzijde bestaat de wand uit alleen maar glas." Ook heeft het hotel een verticale tuin. "Deze is er vanuit akoestische en optische overwegingen, maar ook kan het regen- water, opgevangen via het dakterras, gebruikt worden voor deze verticale tuin. Hij loopt tot 2,40 m hoogte, ter bescherming van de planten. Kinde- ren zouden er anders tegenaan gaan leunen of eraan plukken", zegt Scholte. Daglicht De identiteit van de Machinefabriek blijft door het hergebruik bewaard, vindt Scholte, maar krijgt wel een andere functie. "Ik heb ervoor gezorgd dat het gebouw zijn kracht behoudt. Het is niet ge?soleerd, dus in de hal ben je binnen en buiten tegelijk. Kinderen kunnen zo het hele jaar door de jaargetijden ervaren. Kinderen zijn goed in zichzelf warmhouden. De enige verwarming die in de buitenruimte zal zijn, is vloerverwarming. Kinderen gaan de vloer gebruiken, dus die moet aangenaam zijn." De jury was ook hier enthousiast over: "er is op een innovatieve manier gekeken naar de mogelijkheden van het gebouw waarbij de oude binnenruimte een semi- buitenruimte is geworden en waarin geklimatiseerde boxen de specifieke functies herbergen." Daarnaast heeft de prijswinnares gezorgd voor veel natuurlijk daglicht. "Voor een school vind ik het een vereiste dat er zo veel mogelijk natuurlijk licht is in plaats van tl-licht. Waar ik ingrijp in het gebouw, komt glas voor terug. Traditioneel is het gebouw opgebouwd uit een laag baksteen, ra- men, baksteen en bovenaan nog ramen. Nu kijk je aan de noordkant over de Maas uit." Chipwood Aan de zijkanten van de machinehal heeft Scholte etages ontworpen, waar onder andere leslokalen, sanitair en actieve ruimten zijn gevestigd. De grote leegte van de hal wordt zo doorbroken. De middenruimte is bewust open gelaten. Omdat de Machinefabriek in principe ??n grote open hal is, heeft zij kleinere ruimten bedacht ? waaronder dus de leslokalen ?, die al- lemaal gemaakt zijn van chipwood. Ze zijn als vierkante kisten, bijpassend bij het havengebied, door de ruimte verspreid. "chipwood vr??gt om er iets mee te doen, een wit vlak niet. een kind kleurt de eigen omgeving, letterlijk maar ook figuurlijk. De kinderen mogen alles doen met de buiten- ruimte; kleuren, plakken, interactieve dingen. Het kind mag het eigen ma- ken. Vroeger moest je creatief zijn in het klaslokaal, de gang was er puur functioneel. Nu is het omgedraaid: je ziet de ontwikkeling van een kind in de buitenruimte terug. De witte ruimten, de plaatsen waar lesgegeven wordt, vormen de grenzen voor de kinderen. Dat is een beperking van de vrijheid." Kraanbaan Op de verwarmde vloeren heeft Scholte verschillende tegelsoorten inge- richt, als uitdaging voor de kinderen. "Daarom heb ik gekozen voor een tegel van 70x70 cm voor de routing, vrij saai. Met vlakken van kleinere te- gels van 35x35 cm heb ik dat ingevuld, wat zorgt voor meer beweging. en ook is er een veld met tegels van 15x15 cm, bijvoorbeeld een damveld. Zo zijn het ruimten ontstaan uit vlakken. een eigen object tegenover het drie- dimensionale interieur." De staalconstructie van het gebouw blijft duidelijk zichtbaar, en is geschil- derd in oranje menie. Het hotel breekt door het raster heen en ook andere ruimten hebben soms staalconstructies door een ruimte lopen. "Dat is juist heel spannend. Hierin kun je bijvoorbeeld klimmen, een schommel hangen of objecten plaatsen." Het dak biedt voldoende ruimte om zonnepanelen te plaatsen. De kenmerkende kraanbanen van de vroegere Machinefabriek zijn in het nieuwe ontwerp ook bewaard gebleven, en hebben een eigen functie ge- kregen. Aan de zuidkant van het gebouw heeft Scholte aan de etage een uitbreiding gemaakt, een uitstulping in de verdieping. Aan ??n zijde loopt deze gelijk met de kraanbaan, die over de breedte van het gebouw loopt. Op die manier is de hoogte van de hal deels doorbroken. een hangende dansruimte is te vinden aan de andere kant van het gebouw, ook bevestigd aan de kraanbaan. "Zelfs de dansruimte is daardoor in beweging."