renda special energiesprong januari 2012interview 13 interview tekst wilbert leistra foto's ivar pel Hoe zit het met corporaties en duurzaamheid? Wat is duurzaamheid eigenlijk? En hoe hebben andere sectoren duurzaamheid in hun organisatie verankerd? We nemen een kijkje over de schutting bij een andere, enigszins verwante sector; de bankensector. Matthijs Bierman, directeur Triodos Bank Nederland, vertelt het verhaal van de "kleine finan- cier met een grote zeggings- kracht". een kijkje over de schutting renda special energiesprong januari 2012 interview14 "Duurzaamheid is een zo grijsgedraaid begrip, het wordt te pas en te onpas gebruikt. Eigenlijk zou het een overbodige term moeten zijn. Het gaat namelijk om leefbaarheid en een menswaardige samenleving, over het terugbrengen van de menselijke maat." Aan het woord is Matthijs Bierman, sinds 2003 directeur Triodos Bank Nederland. Hij staat aan het roer van een organisatie die is opgericht om de samenle- ving te helpen verduurzamen. "Lang voordat duurzaamheid een mode- woord was, hebben wij de principes ervan in onze missie verankerd. Alle neuzen stonden en staan daardoor de juiste kant op. Als ik het vergelijk met de taak van een corporatiebestuurder, dan heeft die het aanmerkelijk moeilijker. Het is een flinke klus om een hele organisatie doordrongen te krijgen van een missie zoals de onze." BEWusTzijN `Een vreemde eend in de bijt', `leuk initiatief daar in de bossen van Zeist'. Reacties van nog niet zo lang geleden waaruit blijkt dat Triodos een aparte positie inneemt in de door geld en rendement geregeerde bankensector, maar ook concurrenten kijken met steeds meer belang- stelling naar Triodos' manier van bankieren. "Ons beginprincipe was dat mensen onbewust met geld omgaan. Wij hebben ons als opdracht gesteld om dat bewustzijn terug te brengen door onder andere de anonimiteit tussen bank en klant op te heffen, en de verbinding tussen geld en wat je ermee in gang kunt zetten weer zichtbaar te maken. En door ons te focussen op duurzaamheid", legt Bierman uit. Triodos heeft duurzaamheid onderverdeeld in drie categorie?n: ecolo- gie, sociaal en cultureel. Bierman: "De eerste twee categorie?n zijn voor veel mensen helder, maar met name over hoe cultuur kan bijdra- gen aan duurzaamheid, krijgen we vaak vragen. Terwijl het antwoord eigenlijk vrij helder is: cultuur draagt bij aan levenskwaliteit. Vitaliteit en adaptief vermogen komen voort uit creativiteit; zo brengt cultuur bijvoorbeeld ook meer kwaliteit in wijken. En die kwaliteit zorgt weer voor meer leefbaarheid in wijken, de absolute voorwaarde voor duur- zaamheid in de woonomgeving." De directeur van Triodos gebruikt de natuur als inspiratiebron. "Met name de diversiteit is fascinerend, en het vermogen van organismen om elkaars rollen over te nemen. Vergelijk het eens met onze samen- leving, die steeds meer trekken van een monocultuur heeft gekregen. Er zijn corporaties met meer dan honderdduizend woningen in hun bezit, op sommige scholen zitten meer dan vierduizend leerlingen. Wie heeft dat ooit verzonnen, deze enorme schaalvergroting? Hier liggen uitsluitend economische redenen aan ten grondslag." BEsTaaNdE voorraad De bank met de Nederlandse hoofdvestiging in Zeist is in verschil- lende sectoren actief. Voor de sector vastgoed is volgens Bierman de focus meer komen te liggen op de grootste opgave, namelijk de bestaande voorraad. Dit doet de bank als financier en als activiteit van het Triodos Vastgoedfonds. "Daarnaast is een aantal van mijn oude collega's actief in Join, de joint venture met OVG waarin Triodos Real Estate Development vorig jaar is opgegaan. Wij willen binnen de bestaande bouw een grotere rol spelen als financier van projecten, bijvoorbeeld door het gebouweigenaren mogelijk te maken om de renovatie van het pand te financieren. Bij de tweede tak gaan we een stapje verder. Hiervoor hebben we in 2004 het Triodos Vastgoedfonds opgericht. Alleen projecten die voldoen aan de Triodos Toets voor Duurzaamheid komen hiervoor in aanmerking. Deze toets is mede gebaseerd op het gedachtegoed van professor Kees Duijvestein, emeritus hoogleraar Milieutechnisch Ontwerpen aan de TU Delft. Het model van de drie P's ? People, Planet, Profit ? is uitgebreid met een vierde P: Project. Een gebouw is pas duurzaam als het een goed rendement heeft, de gebruikers er prettig en gezond in kunnen werken, het milieu niet bovenmatig wordt belast ?n als het voldoet aan de eisen op fysiek en ruimtelijk niveau", aldus Bierman. Als voorbeeld van een project dat de toets glansrijk heeft doorstaan, noemt hij de herbestemming van een bankgebouw uit de jaren 80 in Groningen. "Door het gebouw voor nog eens het aankoopbedrag geheel duur- zaam te renoveren, zal het van energielabel G naar A+ gaan. Boven- dien hebben we het aan de gebruiker Gasterra verhuurd, inclusief de energielasten. Hier ligt wat mij betreft ook de toekomst: vastgoed verhuren tegen all-in prijzen. De verhuurder treedt op als energieleve- rancier, een principe dat bijvoorbeeld in de Verenigde Staten al lang gemeengoed is." Hij voegt er direct aan toe dat een duurzame renova- tie-ingreep zeker ook van belang is voor de P van Profit. "Je hebt het over waardecreatie. Duurzame gebouwen brengen tot 5 procent meer huur op. Bovendien vertegenwoordigt een energiezuinig gebouw meer waarde, zeker in de toekomst. Daar ben ik stellig van overtuigd." Bier- man illustreert het met nog een voorbeeld: "Twee dezelfde gebouwen, renda special energiesprong januari 2012interview 15 het ene is door ons duurzaam ontwikkeld en het andere was al eerder traditioneel ontwikkeld. De ene taxateur kent ons gebouw 30 tot 40 procent meer waarde toe, de andere taxateur ziet geen waardever- schil. Dat geeft aan dat de taxateurswereld ook nog aan het zoeken is naar manieren om bepaalde ingrepen te vertalen naar waarde." Duurzaamheid betekent volgens de directeur ook dat een gezichtsbe- palend gebouw voor de omgeving behouden blijft. Als voorbeeld noemt hij de duurzame renovatie van een monumentaal landhuis in Baarn. "Samen met de huurder, het vastgoedadviesbureau AT Osborne, hebben wij de renovatie gefinancierd. Hierdoor is de kantoorvilla in Baarn het eerste monument van Nederland dat in 2010 een zogenoemde groenverklaring van het ministerie van VROM heeft ontvangen. Bij de duurzame renovatie zijn onder andere warmte- koudeopslag, warmtepomp, klimaatplafonds en speciaal monumenten- glas toegepast." Join ontwikkelt duurzame projecten. "Hier gaat het uitsluitend om maatschappelijk vastgoed, voor de zorg- en onderwijs- sector", verduidelijkt Bierman. ENErgiEvraagsTuk De kleine financier met een grote zeggingskracht, zoals directeur Bier- man zijn bank bijna liefkozend noemt, wil zich graag afficheren met oplossingen voor het energievraagstuk. "Energiebesparing en alterna- tieve energiebronnen zijn onlosmakelijk verbonden met duurzaamheid en hebben dan ook onze volle aandacht. Hoe je het wendt of keert, of je linksom of rechtsom gaat, decentrale energie heeft de toekomst. Hier is de beroemde uitspraak van dr. Achim Steiner, executive director van United Nations Environment Programme op van toepassing: `we'll have to change, either by design or disaster'. Oftewel, we kunnen nu beter producten ontwikkelen die als alternatieve energiebronnen kunnen dienen, dan dat we binnen afzienbare tijd onze fossiele bronnen hebben opgebruikt en dan nog met een inhaalslag moeten komen." In dit kader roemt Bierman een initiatief van een kunstenaarscollectief in Amster- dam, Xpositron. "Met een lening van ons, subsidie van SenterNovem en een samenwerking met een zonnepanelenleverancier, hebben de kunstenaars de grootste zonnecentrale van Amsterdam voor elkaar gekregen. Deze voorziet het collectief voor 90 procent van energie, de resterende 10 procent komt door besparing. Met de opbrengst van het systeem betalen ze deels de lening af. Een creatief initiatief met een geweldige opbrengst", vertelt hij enthousiast. WaarscHuWiNg De bankdirecteur haalt de waarschuwing van Stein nog een keer aan in het gesprek: "Als je nu niet op duurzaamheid inzet, dan ben je er over vijf jaar wellicht niet meer", waarschuwt hij. "En dan richt ik mij ook tot de corporatiesector. Die moet alleen al vanuit zijn sociale en maatschappelijke opgave vol inzetten op duurzaamheid. De sector moet het economisch model enten op zijn toekomstvisie en niet andersom. Dan is de sector namelijk minder kwetsbaar op financieel, sociaal en ecologisch gebied. Hij moet lef tonen, bevlogenheid. Duur- zaamheidseisen moeten belangrijker worden dan bijvoorbeeld een goede balans voor het komende jaar. Dat zouden wij als bank als crite- rium hanteren. Het is voor ons belangrijker dat een organisatie inzet op duurzaamheid ? en over tien jaar nog bestaat ? dan dat ze nu een goede balans kunnen laten zien, maar geen goede toekomstvisie hebben." Verlangen naar een beter portefeuillebeleid, dat noemt Bierman een goede eigenschap voor corporaties. "De komende vijf jaar kan het nog goed gaan, maar op termijn gaan andere criteria meespelen bij het succes van een corporatie. Bijvoorbeeld of huurders zich wel willen affi- cheren met de naam van hun corporatie. De corporatiesector heeft net als onze bankensector een hoop goodwill goed te maken; die moet ook een deel van het vertrouwen zien terug te winnen. Dan kun je het beste beginnen bij de waarden die voor de organisatie van belang zijn. Niet de economische waarden, maar de cultuur van de organisatie. Een sociale huurder pikt dat ook op, die wil eveneens het gevoel hebben dat hij samenwerkt met een club die hetzelfde denkt. En dat gevoel moet eerst in de harten van de bestuurders komen en van daaruit in de rest van de organisatie terechtkomen. Dan pas stralen alle lagen hetzelfde uit." MoTTo Voorgaand pleidooi van Bierman sluit naadloos aan bij het nieuwe motto van Triodos: volg je hart, gebruik je hoofd. "In onze keuzes luis- teren we naar ons hart, maar we gebruiken zeer zeker ook ons hoofd. Wij hebben de laatste tijd wat verleidingen gehad, want als je het goed doet in een sector die het in het algemeen slecht doet, weten de mensen je al snel te vinden. Over vijftien jaar willen we ook onze kern- waarden overeind houden. We hebben onze klanten en onszelf beloofd dat we koploper zijn op het gebied van duurzaam bankieren. En dan moet je af en toe wel eens een grote financi?le deal laten schieten, het zij zo. Waarden zijn op dat gebied belangrijker. En dat wil ik de corporatiesector ook als boodschap meegeven. Zet in op duur- zaamheid en overtuig je organisatie van de noodzaak." `zet in op duurzaamheid'