Detailleren met kunststof composieten 30 Artikel Kenmerkend voor kunststof composieten zijn het lage eigen gewicht bij een hoge sterkte. Ze zijn in het algemeen goed bestand tegen zuren, che- micali?n en water, maar ook tegen vandalisme. Een grote mate van vorm- vrijheid bij het ontwerp kan worden gecombineerd met een lange levens- duur en lage onderhoudskosten. Aandachtspunten Kunststof composieten die in de bouw worden gebruikt zullen verouderen en wellicht ook vervuilen. Vaak wordt tegenwoordig echter een gelcoating toegepast die een goede weerstand heeft tegen veroudering en chemische invloeden en die ook goed bestand is tegen water. Bij het ontwerpen en detailleren met kunststof composieten moet daarom vooral aandacht wor- den besteed aan het uitzetten en krimpen van elementen door tempera- tuurveranderingen. En aan de sterkte en stijfheid van de elementen in relatie tot de overspanningen. Daarnaast moet rekening gehouden worden met de eisen uit het Bouwbesluit ten aanzien van de brandwerendheid. Een aantal kunststoffen is niet brandvertragend, gaat druipen bij brand (thermoplasten) en veroorzaakt een gevaarlijke rookontwikkeling. Ook de bewijsvoering voor het behoud van materiaaleigenschappen is voor kunststoffen een probleem. Tot slot moet er aandacht besteed worden aan het hergebruik van kunststof composieten om de milieubelasting te beperken. Dat kan bijvoorbeeld door er voor te zorgen dat de elementen demontabel zijn. Kunststoffen worden in de auto-industrie veelvuldig gebruikt omdat de sa- menstelling van het materiaal te kiezen is en het zich goed leent om in grote aantallen te produceren. Belangrijker echter is dat kunststof zich goed leent om functies te integreren in ??n element. Daarmee worden ver- bindingen en dus ook handelingen ge?limineerd. Het product krijgt daar- door een aanzienlijke toegevoegde waarde, iets dat ook in de bouw van toepassing is. Productiemethoden Vezelversterkte kunststoffen kunnen gefabriceerd worden door koud en warm persen (`bakken'), spuiten of wikkelen, maar meest toegepast zijn de Hand-lay-up techniek en (VA-)RTM technieken. Bij de Hand-lay-up tech- niek worden kunststof elementen op of in een mal met de hand in lagen Detailleren met kunststof composieten Kunststof composieten zijn 100 jaar oud. Naast de toepassing in de auto- en vliegtuigindustrie worden kunststof composieten in de sportsector gebruikt en recent ook steeds meer in de bouw. Het voordeel van een composiet is dat het ontworpen kan worden met de specifieke eigenschappen die het beoogde product nodig heeft. Die eigenschappen worden be?nvloed door de opbouw van het laminaat, de gebruikte vezels en de hars. Het materiaal kan als het ware in zichzelf gedetailleerd worden. Verlichting Bij de balie die Amer Alhassan ontwierp als onderdeel van het nieuwe interieur voor 01-10 Archi- tecten in Rotterdam speelt de ver- lichting een belangrijke rol. Het meubel bestaat uit hout bekleed met fel oranje HPL panelen waar omheen een translucent gietpolyes- ter is gemonteerd. Achter het poly- ester is een raster van LED verlich- ting gemonteerd, waardoor de balie een zacht oranje licht uitstraalt. Door de dikte van de polyestercir- kels rond de LED verlichting te vari?ren heeft Alhassan van AAArchitects subtiele verschillen in de verlichtingssterkte gecre?erd. www.aaarchitects.nl De oranje kleur schijnt door het translucente gietpolyester Detailleren met kunststof composieten 31 Artikel Jeroen van Nieuwenhuizen Jeroen van Nieuwenhuizen is architect en heeft een eigen bureau, MoveYou, architec- tuur en onderzoek, in Den Haag. opgebouwd. In tegenstelling tot de Hand-lay-up methode is het met (VA-)RTM mogelijk om tweezijdig `schoon werk' te maken, bijvoorbeeld voor gevelelementen. De elementen worden in een gesloten mal geproduceerd die vacu?m wordt gezogen. Met deze techniek krijg je rondom een mooi afgewerkte buitenkant en is een naadloos product mogelijk. Het levert een constante kwaliteit en zeer nauwkeurig op maat gemaakte producten voor een con- currerende prijs ten opzichte van de traditionele fabricagetechnieken van kunststoffen. Voor de productie van een element wordt in de mal een gelcoating aange- bracht, die het element zijn kleur geeft. Op deze gelcoating worden vervol- gens de glasvezelmatten gelegd, de isolatie, eventuele multiplex beplating en nog een laag glasvezels. Daarna wordt het tweede deel van de mal aangebracht, waarvan de binnenzijde eveneens is voorzien van een gel- coating. Door middel van afzuig- en vulpunten in de mal wordt tot slot de polyesterhars in de mal ge?njecteerd. Montage De eisen ten aanzien van arbeidsomstandigheden maken industrialisatie van het bouwen noodzakelijk. Seriematige productie kan kostenvoordelen bieden en kunststof is daar uitermate geschikt voor. Monteren in plaats van stapelen. Het monteren van kunststof kozijnen en gevelelementen heeft als voordeel dat ze ook weer gedemonteerd kunnen worden. Dat vergt echter een an- dere detaillering dan gebruikelijk in de Nederlandse bouw. Die is gebaseerd op de spouwmuur met kozijnen die vooraf in het werk zijn gesteld. Er moet tevens voor de montage aandacht besteed worden aan te tolerantie tus- sen het kunststof kozijn of element en de gevelafwerking en aan het mate- riaal om die tolerantie af te dichten. Inserts Met polyester kunnen volledig geprefabriceerde gevelvullende elementen geproduceerd worden. In de elementen kan ter versteviging hout worden opgenomen en bijvoorbeeld PIR voor thermische en akoestische isolatie. Bij grote elementen worden vaak stalen bevestigingsankers opgenomen in het polyester. Ook worden houten latten opgenomen om bijvoorbeeld een kozijn aan te bevestigen dat in het polyester element moet worden gemon- teerd. Bij ??n van de gevels van het Willem Arntszhuis in Utrecht is in de sandwich elementen aan de binnenzijde een multiplex beplating opgeno- men voor een hogere weerstand tegen beschadigingen. In het laminaat kunnen LED's worden opgenomen, evenals schroefhulzen of ankers. Voor het milieu is het echter beter geen andere materialen in het la- minaat op te nemen, omdat dat na demontage een probleem oplevert bij de afvalverwerking. Het kan ook in de details van het kunststof element worden opgelost, maar dat kost meer geld omdat het berekend moet worden. Voor meer informatie Colorcoat Connection? helpline 0251 49 22 06 www.colorcoat-online.com Zie ik Colorcoat Prisma? DakotaHotel,Motherwell,VerenigdKoninkrijk.DitgebouwisbekleedmetColorcoatPrisma? .Architect:RioArchitects. Tot 25 jaar Confidex? garantie ? Esthetisch voorgelakt staal ? Voor dak- en gevelbekleding ? Uitstekend kleur- en glansbehoud ? Superieure robuustheid Detailleren met kunststof composieten 32 Artikel Translucentie In het ontwerp voor het plastic house in Meguro bij Tokyo van Kengo Kuma zijn vezelversterkte kunststof panelen, traptreden en louvres toege- past. Doordat de kunststof onderdelen licht doorlaten ontstaat overdag een zachte verlichte ruimte, terwijl in de avond dit principe zich juist omkeert en de woning licht uitstraalt. De gevels zijn opgebouwd uit 4 millimeter dikke panelen die op de staalconstructie zijn ge- schroefd, zowel aan de binnenzijde als aan de buitenzijde. Op de panelen aan de buitenzijde is aan de binnenkant een lichtdoorlatende styro- foam isolatie gelijmd. De voegen zijn gekit om een glad en glanzend uiterlijk te verkrijgen. Naast de gevels zijn wanden en vloeren in de twee verdiepingen hoge patio, het hek op het dak en het balkon in de voorgevel gemaakt uit de kunststof profielen. Het gebruik van kunststof door Kuma is ??n van zijn pogingen om te ontkomen aan de `betonnen doos' waarmee Japanse architectuur zo bekend is geworden. Het project laat zien hoe op een zorgvuldige manier met kunststof materialen en fijnzinnige details gespeeld kan worden met licht. Aanzicht `Plastic House' bij schemering FOTO:ByTHEcOURTESyOFKENgOKUMAASSOcIATES Vormvrijheid Bij de kunststof elementen die HvdN architecten heeft ontwikkeld voor het project bij de Houthavens in Amsterdam speelt vormvrijheid een grote rol. De gevel bestaat uit zes typen elementen die voor de houtskeletbouw prefab units van de Ursem Bouw- groep zijn gemonteerd. Hierdoor worden de geprefabriceerde units, die wel efficient zijn, maar niet altijd even mooi, aan de buitenkant, voorzien van een aansprekende gevel. Door de elementen uit kunststof composieten te prefabriceren was het mogelijk een gevarieerd gevelbeeld te combineren met een hoge maatnauwkeurigheid. Dat gevelbeeld wordt versterkt door de gekleurde perspex panelen, die tevens als doorval- beveiliging dienst doen. Lichte gevelelementen konden uit ??n stuk worden gemaakt, aangevoerd en met een beperkte tolerantie worden gemonteerd. Info: www.hvdn.nl. Variatie door verschillende elementen Aanvoer van de elementen LUUKKRAMERFOTOgRAFIE LUUKKRAMERFOTOgRAFIE Detailleren met kunststof composieten 33 Artikel Brandveiligheid Voor de Brede school De Matrix in Hardenberg wilde architect Marlies Rohmer een diep reli?f in de gevel om de ontmoetingsplaats herkenbaar te maken als baken in de buurt. Om dat te realiseren zijn 450 geprefabriceer- de polyester elementen van ongeveer 2 bij 2 meter op een houtskeletbouw achtergevel gemonteerd. De elementen, die ook als zonwerend overstek dienst doen, zijn relatief licht en ongeveer 65 centimeter diep. Bij het detail- leren is een randdetail bedacht dat in principe rondom gelijk is, met alleen afwijkingen in de flens. De elementen wateren af naar de achterliggende gevel om vervuiling aan de voorzijde van de polyester elementen te beper- ken. Het water wordt daar door middel van een verborgen goot afgevoerd. De vorm van de elementen heeft naast architectonische ook bouwkundige en constructieve aspecten. Het diepe reli?f waarborgt een goede vormvast- heid van de elementen. De elementen zijn gemaakt met een polyesterhars die brandvertragend is. Brandvertragers werken echter ongunstig op het behoud van de kleur, zodat in de hars een witte coating is opgenomen. Die kan tevens kleurver- schillen bij beschadiging minimaliseren. Als laatste zijn de elementen voor- zien van een witte dekkende coating. Aan deze coating is vanwege eisen van de brandweer geen paraffine toegevoegd. Het resultaat is een prach- tige licht glanzende expressieve gevel, die vanwege het gekozen materiaal tevens licht van gewicht is. Info: www.rohmer.nl. Productieproces gevelelementen op de mal gemaakt volgens de Hand-lay-up methode ALExANDERVANDERMEER ALExANDERVANDERMEER ALExANDERVANDERMEER ALExANDERVANDERMEER