Desintegratie 36 Paradox De commercie bedient zich rijkelijk van positief klinkende begrippen waarmee producten worden gepositioneerd. De kracht van de commercie klinkt door in de reclameboodschappen. Met creatief wervend taalgebruik wordt de aan- dacht gevraagd voor producten. Let daarbij vooral op de bijvoeglijke naam- woorden. Superlatieven als perfect en optimaal passen in dat rijtje. De per- fecte oplossing met een optimale impact op uw resultaat. Ik overdrijf wellicht wat, maar het klinkt positief zonder dat het je echt iets zegt. Kennelijk is toch ook de bouwwereld gevoelig voor krachttaal, want het werkt. De inhoud gaat er in veel gevallen niet op vooruit, zeker als bij een tweede ori?ntatie de ach- terliggende kennis erg dun blijkt te zijn en de meest primaire vragen niet kun- nen worden beantwoord. Soms is het taalgebruik zelfs suggestief en naast de realiteit. Het begrip ademen, al eerder behandeld, is zo'n voorbeeld. Materia- len die ademen! Dat is natuurlijk onzin! Letterlijk opgevat hebben materialen geen longen, maar zelfs wat er meestal mee wordt bedoeld (opnemen en af- geven van vocht) is nogal pretentieus. Diffusieprocessen (waarmee inderdaad vocht wordt opgenomen) zijn dermate traag dat dat helemaal geen merkbare invloed heeft op de relatieve vochtigheid in de ruimte. Dan zit je op een hellend vlak. Niet alleen niet weten, maar de klant bewust op het verkeerde been zet- ten. Ook met betrekking tot het begrip duurzaamheid bedient men zich veel- vuldig van opgeblazen taalgebruik en onterechte claims. De klant die daarop een koopbeslissing neemt, koopt dus in feite op basis van een virtuele werkelijkheid. Ongelofelijk eigenlijk dat het al zover is ge- komen. Als klant trap je er niet alleen in, je gaat het ook nog doorvertellen. Serieuze gesprekken die gaan over een niet bestaande werkelijkheid. En het wordt helemaal kras als de klant achteraf ook nog denkt te beleven wat er feitelijk niet is. Een soort second life. Integraal Bijzonder in dit rijtje is het begrip `integraal'. Een woord dat wel degelijk inhoud heeft, maar ook in de commercie is het ontdekt als positief taalge- Paradox Desintegratie De commercie is al sinds haar ontstaan voortdurend op zoek naar positief klinkende terminologie. De betekenis van termen erodeert echter en dan kan het gebeuren dat waar de commercie denkt te scoren de werkelijkheid al anders is. Deze paradox gaat over gebruik en misbruik van taal en de vraag of het nog wel om inhoud gaat? bruik. Iemand met een integrale oplossing voor een probleem neem je toch direct serieus. Integraal was oorspronkelijk een term om aan te duiden dat er meer dingen tegelijk gebeuren. Meerdere problemen die parallel worden aangepakt of meerdere functies die in het product zijn verpakt. In zijn ge- heel, allesomvattend zijn betekenissen die je uit het woordenboek haalt. In de commercie is integraal in veel gevallen gedevalueerd tot een interes- sant positief klinkend woord. Het wordt gebruikt zonder de feitelijke bete- kenis nog te beleven. Interessant is nu dat terwijl de commercie het begrip `integraal' heeft om- armd juist desintegratie een positieve betekenis begint te krijgen. Het duurzaam en op effici?ntie gericht ontwerpen leidt namelijk tot ontleding. Tot voor kort was het usance om meerdere functies in een product te combineren. Meestal om het aantal handelingen bij assemblage te vermin- deren. Consequentie was wel dat bij onderhoud grotere onderdelen met nog werkende functionaliteiten werden vervangen. Dat genereert afval en een wegwerpcultuur. Het kan ook nu nog zeer effici?nt zijn om functies te combineren in intelli- gente producten. Sommige materialen bieden mogelijkheden om in ??n arbeidsgang een complexe vorm te produceren of met behulp van inserts functies toe te voegen. In de auto-industrie is al vaker aangetoond dat met spuitgieten (kunststof) of perstechnieken (metaal) dan wel extrusie of rol- vormen multifunctionele, complexe producten mogelijk zijn. Ook hier is het doel meestal om handelingen bij de montage te elimineren. Denk maar aan kunststof motorkappen waarin de behuizing van koplampen is meegespoten. Leidingen In de bouw is de integratie van leidingen en installaties lang nagestreefd. Bijvoorbeeld betonnen vloeren waarin de leidingen zijn ingegoten. Echter een nieuw tijdperk treedt aan, waarin we ons meer en meer bewust zijn van een hi?rarchie in de productketen. Gebouwen bestaan uit bouwdelen, Desintegratie 37 Paradox Jos Lichtenberg bouwdelen uit componenten die op hun beurt weer uit materia- len zijn opgebouwd. Ze zijn in een boomstructuur te ontrafelen. Dat is de basis voor het ontwerpen en samenstellen, het biedt de mogelijkheid om onderdelen te vervangen en het faciliteert bij end-of-life het scheiden van herbruikbare onderdelen en recyclebare grondstoffen. Cradle-to-cradle is hierop geba- seerd. Het naderhand kunnen ontleden in basismateria- len die deels als materiaal of als component in een technocirkel komen en materialen die vergaan en te- ruggegeven worden aan de natuur of als voedsel of brandstof worden ingezet, de zogenoemde biocirkel. In de bouw zien we dat vooral bij leidingen. Die zijn vele decennia ingestort of geplaatst in vers metselwerk uitge- freesde sleuven. Daarmee zijn ze wel gefixeerd en verwe- ven met andere disciplines op de bouwplaats. De reden voor deze verweving is onder andere om leidingen aan het oog te ontrekken. De leidingen rukten echter de laatste decennia op. Tegenwoordig vor- men installaties niet zelden 30 tot 35 procent van de bouwkosten. Als consequentie is het bouwproces met deze verweving onoverzichtelijk, eigenlijk onlogisch geworden. En daar zit je dan met je integrale pro- duct. Slim? Ik denk het niet. Ontwarren Het antwoord is tegenwoordig al in de markt te vinden. Steeds vaker wordt in het kader van Slimbouwen gezocht naar het ontwarren van de leidingknoop. En het is een knoop, want toen ik in mijn vorige kan- toorpand wat dataverbindingen wilde laten aanleggen werden gewoon nieuwe leidingen toegevoegd. Ze lagen er eigenlijk al, maar niemand wist de bestaande bundels nog te ontleden. In ieder geval kostte dat meer tijd dan het plaatsen van nieuwe bedrading. Als de veters in je schoenen in de knoop zitten, worden die met veel geduld weer ontward. Waarschijnlijk is het effici?nter om ze eruit te knippen en er nieuwe in te rijgen, maar dat doen we niet. Omdat we dat zo hebben geleerd. Gelukkig maar, want het geduld levert echt een duurzamere oplossing op. In de bouw volgen we steeds vaker dit voorbeeld. Desintegratie dus. Het woord integraal blijft ook actueel, maar slaat dan op integraal ontwer- pen, waarbij meerdere disciplines bij en met elkaar oplossingen bedenken die meeromvattend zijn dan op een functie of probleemoplossing gericht. We moeten wel, want we zijn de laatste honderd jaar stap voor stap ont- spoord en er zal een nieuwe denkkracht nodig zijn om weer tot een nieuwe perfecte oplossing met een optimaal resultaat te komen.