1 De toekomst van de gebouwschil 1-11-2012 Wat is de toekomst van de gebouwschil? Dat was belangrijkste vraag tijdens de rondetafeldiscussie van de Stichting Promotie Onderzoek Gebouwschil. Thema was `de duurzame buitenschil', waarbij Caspar Ulijn, directeur van ZND dakbedekking bv, ter introductie in een lezing illustreerde hoe zijn bedrijf in vijf jaar tijd transformeerde van een traditioneel dakdekkersbedrijf tot een totaalaanbieder van duurzame dakoplossingen. Die transformatie was het vertrekpunt voor een discussie tussen tien vakgenoten uit de branche, over de toekomst van de dak- en gevelbranche, duurzaamheid, maar vooral ook over samenwerken en innoveren. Langs welke weg, met welke horizon, en met wie? Tekst Hans Fuchs, foto's ZND dakbedekking bv Initiatiefnemer Stichting Promotie Onderzoek Gebouwschil (SPOG), zet zich in voor de ontwikkeling en toepassing van kennis over specifieke eigenschappen van dak- en gevelconstructies. Leden en gasten van de SPOG discussi?ren tijdens bijeenkomsten over de wijze waarop een nauwere samenwerking tussen bedrijfsleven en wetenschappelijk onderzoek, een impuls kan geven aan de invulling van het onderwijs over en onderzoek naar de gebouwschil. Plaats van handeling voor de eerste rondetafeldiscussie was het 2 Multimediapaviljoen op de campus van de TU Eindhoven. Geen toeval, want aan de faculteit Bouwkunde van de TU/e ontstond in 2009 de leerstoel Technology of the Building Envelope ? samen met de SPOG gefinancierd door TNO. Omslag naar renovatie De presentatie van Caspar Ulijn liep als een rode draad door de bijeenkomst en genereerde volop stof tot discussie, zo bleek. "Destijds verkochten wij voornamelijk dakbedekkingsystemen, onze klanten waren voornamelijk aannemers. We deden 90 procent nieuwbouw en 10 procent renovatie. Service en onderhoud was nog geen aparte afdeling", schetste hij de situatie vijf jaar terug. In 2012 staat er een compleet ander bedrijf: het verkoopt duurzame dakoplossingen en zit aan tafel met nieuwe gesprekspartners zoals gebouweigenaren en grote aannemers. Nu bestaat de portefeuille voor 70 procent uit renovatie en 30 procent nieuwbouw. Service en onderhoud is een zelfstandige afdeling geworden. ZND dakbedekking bv ontwikkelde zich van een bedrijf dat zich vooral richtte op "het leveren en aanbrengen van kwalitatief goede dakbedekkingsystemen voor een scherpe prijs", zoals Ulijn het zegt, tot een firma die duurzame daken ontwikkelt. Daarvoor wordt een duurzaam dakconcept gehanteerd. "Future [p]roof is een concept waarbij niet alleen duurzame dakoplossingen worden gepromoot, maar waar ook de dakdekker zelf duurzaam is middels een ISO 14001-certificaat. En we hebben gekeken wat we konden doen aan ons leasepark, bussen, het energieverbruik in ons bedrijfspand en aan de afvalstromen", volgens Ulijn. Binnen het concept worden ook fabrikanten beoordeeld op duurzame criteria. "Een grote slag, want veel leveranciers waren hier niet mee bezig toen we er drie jaar geleden mee van start gingen. Nu benaderen we deze bedrijven opnieuw met de vraag: hoe staat het met de duurzaamheid? Want onze klanten vragen erom. De leerstoel aan de TU/e en ook samenwerking met andere partijen op het gebied van groen, zonne-energie en thermische systemen, zijn essentieel om het concept te doen slagen," legde de directeur uit in zijn lezing. Verbreding van duurzaamheid Al die veranderingen ? de transformatie naar renovatie, de focus op duurzaamheid, samenwerking en innovatie ? zijn ze aangejaagd door de crisis?, wilde gespreksleider Piet Schouwenburg weten. "Of heeft het te maken met de emancipatie van de gebruiker?", vroeg Deelnemers rondetafeldiscussie Caspar Ulijn, directeur, ZND dakbedekking bv, prof.dr.ir. Chris Geurts, hoogleraar Technology of the Building Envelope, TU/e, Mark van Mil, bouwtechnisch adviseur, renda-partner Wienerberger, Bram Kranenburg, technisch manager, Icopal, Ewald van Hal, directeur, KNB Baksteen en bloglid van renda, Ruud Kempen, commercieel manager, Van Helvoirt Groenprojecten, Paul Jas, marketing manager, Holonite, Bj?rn de Voijs, accountmanager, Eternit Belgi?, Will Verwer, salesmanager, Monier, Piet Schouwenburg, gespreksleider van de rondetafeldiscussie 3 Ewald van Hal zich af. Volgens Schouwenburg is de crisis misschien niet de oorzaak, maar wel een katalysator. "We zijn altijd op zoek naar samenwerkingen, maar als de economie verslechtert, wordt er meer samengewerkt, meer ge?nnoveerd. Dat is een golfbeweging. De kracht van zo'n golf is dat hij bedrijven gericht anders doet denken." Chris Geurts constateerde een verbreding van het begrip duurzaamheid. "We zitten in een proces dat in de jaren zeventig begon, met kieren dichten en isoleren. De lat wordt almaar hoger gelegd. De beoordeling gebeurt steeds meer op gebouwniveau, niet meer op productniveau." Maar is daarbij ook daadwerkelijk sprake van een objectivering van duurzaamheid? Wordt duurzaamheid beter meetbaar? "In de jaren negentig hadden we voor producten de classificaties van ??n tot vijf. Schapenwol was toen de top. Maar het was allemaal toch een beetje nattevingerwerk en subjectief," volgens Schouwenburg. "Ik waag te betwijfelen dat er al een vergaande objectivering is. Er is wel een ontwikkeling, bijvoorbeeld resource-efficiency, daar anticiperen wij als bedrijven uit de keramische industrie nu al op. Het koketteren met duurzaam handelen; soms is het niet meer dan een voornemen om onderzoek te doen," plaatste ook Van Hal een vraagteken. Volgens Ruud Kempen draait het bij duurzaamheid tegenwoordig allang niet meer om een rationele beoordeling. "Het gaat om beleving, om passie. Eigenaren willen een bijzonder kenmerk aan een gebouw geven. Het gaat daarbij niet om het geld. Die gebouwen zijn sexy, huurders staan in de rij", omschreef hij. Ook Van Hal ziet een verschuiving naar esthetica. "Dat was vroeger in de duurzaamheid niet relevant, want niet te objectiveren. Maar ondertussen zijn schoonheid en welbevinden een geaccepteerd onderdeel van het dubo- profiel geworden." Marketingtool of overtuiging ZND dakbedekking bv kwam met het Future [p]roof concept, maakt duurzame daken, werd als bedrijf zelf duurzaam en vraagt zijn leveranciers om LCA's (life-cycle assessment). Hoe ver kun je gaan met duurzame aspiraties? En waarom al die moeite? "Het gaat om het vinden van een balans. Je wilt ook niet de roepende in de woestijn zijn", reageerde Schouwenburg. Paul Jas zag dat anders. "ZND kiest wel voor oprechte authenticiteit. Dan 4 maak je een keuze, je zegt: `Ik wil over de hele linie vooraan staan'. Het gaat om onderscheidend vermogen. Dat heeft Ulijn gevonden", vindt hij. "Wat is de drijfveer: echte duurzaamheid of duurzaamheid als bedrijfsmiddel, als marketing?" bracht Van Hal daarop de kwestie terug tot ??n essenti?le vraag. Ulijn voerde hier plots zijn klanten op. "Zij willen duurzaamheid. Wij verkopen geen dakbedekking meer, ik ga alleen nog maar de markt op met een compleet duurzaamheidsverhaal", stelde hij. Van Hal recapituleerde, daarbij beide perspectieven ? tool en overtuiging ? verenigend. "Wat ik zie, is een verwerker die kritisch kijkt en zijn positie in de keten herschikt. Met duurzaamheid als vliegwiel. Chapeau daarvoor." Maar een nieuwe positie in de keten: betekent dat ook een nieuwe rol? Is het bedrijf nu overal de spin in het web? BAM werd aangehaald als een opdrachtgever die dat toelaat. "BAM is bij het aanbesteden van zestig naar vijf dakdekkersbedrijven gegaan. Wij zijn daar ??n van. We hebben vrijheden in het bestek en het gaat nog verder, naar een innoverende rol", zo beweerde Ulijn. Zusterbedrijf Het zusterbedrijf van ZND dakbedekking bv, Nedicom gevelbeplating, worstelde in de tussentijd met dezelfde marktvraagstukken. De directie stond voor de vraag hoe de twee bedrijven elkaar konden versterken en hoe Nedicom zou kunnen meeliften op het succes van ZND dakbedekking. Voor het antwoord draaide de directeur de vraag om. "Hoe kan ZND zich nog meer onderscheiden? Door een positionering van ons bedrijf als de partij waar de eigenaar moet zijn om zijn gebouw te verduurzamen. Wij gaan van dak en gevel naar de complete buitenschil, onder de gezamenlijke naam ZND Nedicom. Dat is onze nieuwe visie: creating the future building envelop", aldus Ulijn. 5 Schouwenburg typeerde deze visie als marktwerking. "Maar voor de echte, radicale verandering moet je naar de andere kant van de polder kijken. In hoeverre is dat een trend? Kijken we nou echt uit het venster wat er gebeurt? Denk aan PV-systemen en textiele wapening voor dakpannen." Geurts noemde in dit bestek de PV-sector als typisch voorbeeld. "Deze branche is zo gefocust op zijn producten, dat ze geen idee heeft hoe ze in de markt landen. Die mensen hebben behoefte aan partijen uit de bouw om mee te praten. Daar vallen twee werelden bij elkaar te brengen. Wij van de TU praten met die mensen en langzaam komt er iets in beweging. Vaak heeft onderzoek kans van slagen als bedrijven zeggen: `H?, hou me op de hoogte'. Dan gaat er een stroom lopen", legde de hoogleraar uit. Hierop erkende Ulijn het lastig te vinden om over de dijk heen te kijken. "Wat wij misschien fout doen en waar een kans ligt, is dat wij niet praten met fabrikanten buiten onze branche." Wat kan de branche met een andere trend, zoals specialisten die zich groeperen? Schouwenburg opteerde hier voor pragmatisme. "Kijk naar individuele partijen binnen een orgaan, niet naar het collectief. In het collectief liggen belangenverschillen, bij individuele partners heb je dat niet. Kies voor operationeel partnerschap", luidde zijn advies. "We zoeken meer partijen die zich betrokken voelen en willen participeren", volgens Geurts. "Uitwisselen van gedachten in een open sfeer, gekoppeld aan fundamenteel onderzoek," stelde Schouwenburg tot slot.