1 Discussi?ren over ketensamenwerking: `De sector zelf heeft de macht' 10-01-2013 Wat begon met een stelling op een blog, mondde uiteindelijk uit in een uitgebreide discussie over ketensamenwerking. Ogenschijnlijke tegenstellingen in visie tussen beide deelnemende heren, bleken niet zo ver van elkaar af te liggen als gedacht, ontdekten zij ook zelf. Op de renda-website mengden zich ook anderen in de discussie. Zoals Margriet Drijver, die vindt dat ? linksom of rechtsom ? elke verbetering in de huidige bouw een goede zet is. Tekst Janneke Klunder Bij het afwegen van de voor- en tegenargumenten voor de stelling (zie kader pag. 2), dringt zich volgens Jack van der Veen en Marcel Noordhuis de overduidelijke conclusie op, dat aanbesteden bepaald geen garantie is voor het scherp houden van toeleveranciers. "Het cre?ert een soort schijnwerkelijkheid waarbij het op de korte termijn lijkt alsof je slim bezig bent. Helaas blijkt goedkoop op de langere termijn heel vaak duurkoop", oordeelden zij. En dus luidde het eindoordeel dat het idee dat aanbesteding nodig is voor het scherp houden van toeleveranciers, een mythe is. foto Peter Galbraith 2 Nee, de bouw vraagt om een veel radicalere vorm van procesinnovatie dan alleen de betrokkenheid van bijvoorbeeld leveranciers bij de keten, volgens Jan Willem van de Groep. "Het vraagt om een vorm van procesvernieuwing die bijdraagt aan wezenlijke productontwikkeling en productinnovatie op gebouwniveau. Die projectoverstijgende samenwerking is dan veel belangrijker op het niveau van het aanbiedende supply network. Een aanbodmarkt waaruit de vrager een keuze kan maken, samen met zijn eindgebruiker." Volgens Margriet Drijver, directeur wonen bij BAM Wonen, zoeken de heren het te veel in de specificaties van de uitwerking. De bouw mag al blij zijn dat er een vorm van verbetering is, vindt zij. "Jullie cre?ren tegenstellingen die niet bestaan. In de bouwketen zijn nog zo veel verbeteringen mogelijk dat alles wat daarop gericht is voorlopig nog goed is", reageert zij. "Projectoverstijgende samenwerking tussen partijen, met of zonder opdrachtgever, bieden een oceaan aan verbeter- en innovatiekansen." Energetische verbeteringen Bij die samenwerking is er een onderdeel dat meer aandacht verdient: energetische verbeteringen en de effecten daarvan op de portemonnee van de bewoner. "Dit kan nog wel wat hoger op de agenda. Dat, in combinatie met het streven van Marcel en Jack om wonen betaalbaarder te maken, schetst een mooi toekomstperspectief", vindt Drijver. "Ik ben het 100 procent eens met jouw opmerking over het belang van energetische waarde. Volgens mij begint de noodzakelijke verbetering bij de opdrachtgever en het weghalen van het `schot' aldaar tussen bouw en exploitatie", antwoordt Van der Veen. "Als we de principes van ketensamenwerking volgen en de woonconsument als uitgangspunt nemen, dan wordt het doel bijvoorbeeld om de woonlasten met een x percentage te verlagen, zeg met 40 procent. Dat heeft ook gevolgen voor bouw en renovatie. Als opdrachtgevers die opdracht neerleggen bij hun ketenpartners en we gaan alle kennis, creativiteit en innovatie inzetten dan kunnen we de grote (energie)sprongen daadwerkelijk maken. Dat is mijn oplossing." "Daar sluit ik me graag aan. Er is erg veel verwarring over het begrip ketensamenwerking. Veel collega's van jullie zien het als een creatieve manier om een mooie plek te veroveren aan de voorkant van het bouwproces", luidt Van de Groeps reactie richting Drijver. "Het is dus uitermate belangrijk dat we als sector een gezamenlijke werkelijkheid scheppen over het begrip en de doelen die we nastreven met ketensamenwerking. Gelukkig zijn we nu een flinke stap verder met onze experimenten en kan ik ook echt hard maken dat slimme coalities in staat zijn betere spullen te maken voor aanmerkelijk minder geld. Dat is de vorm van innovatie die we nodig hebben om echt de duurzame stappen te zetten die jij aanhaalde Een mythe? Als onderdeel van de serie `MythBusters: over het waarheidsgehalte van stellingen betreffende het al dan niet toepassen van ketensamenwerking in de bouw', onderzochten Jack van der Veen (professor Nyenrode Business Universiteit) en Marcel Noordhuis (directeur Deloitte Real Estate Advisory), de stelling: Is het inderdaad zo dat aanbesteden nodig is om leveranciers scherp te houden, en leidt projectongebonden ketensamenwerking tot `luiheid' bij leveranciers? Zij kwamen tot de conclusie dat dit een mythe is en dat projectongebonden ketensamenwerking minstens zo goed werkt. Jan Willem van de Groep, programmaregisseur Energiesprong, pakte de handschoen op en reageerde. Eind 2012 publiceerde renda wekelijks een deel van de discussie tussen Van der Veen en Van de Groep, die hieruit voortkwam. Van de Groep kijkt daar vanuit zijn professie schijnbaar anders tegenaan. De volledige discussie is te lezen op renda. 3 richting Jack. De energienotaloze renovatie zoals BAM die nu ook uitwerkt in Apeldoorn zou in een `normaal' ketensamenwerkingstraject niet snel bedacht zijn of snel terzijde worden geschoven als zijnde niet haalbaar. Er is dus wel een trigger nodig om de bakens te verzetten naar innovatiedoelen binnen ketensamenwerkingsprocessen." Procesverbetering "Procesverbetering in de (woning)bouw is een goed middel om betaalbaar wonen te realiseren. Dit uiteraard naast een gezamenlijk streven naar energienotaloze woningen en het voorkomen van hoge onderhoudskosten", reageert renda-lezer ing. Wim van der Does. "Ook de in Nederland zeer hoge grondkosten spelen een grote kostenverhogende rol. Als positieve kanten van procesinnovatie kunnen bijvoorbeeld genoemd worden: afname faalkosten, samenwerking in de ontwikkelingsfase, ontwerpen met spelregels, kwalitatief betere woonproducten, kortere bouwtijd en procesontwikkeling bij bouwers en maatwerk voor gebruikers", somt hij er een aantal op. "Een mooie gedachte hierbij vind ik de volgende", haakt Van der Veen in. "Laten we een stip aan de horizon zetten; we formuleren een groot doel, bijvoorbeeld een verlaging met 40 a 50 procent van de integrale kosten van wonen. Als we dat willen realiseren dan is iedereen nodig en zijn alle aspecten die jij noemt van het grootste belang. Mijn devies is: alle stapjes in de goede richting helpen om dichter bij dat doel te komen. Jan Willems devies luidt: er zijn grote doorbraken nodig om bij dat doel te komen. Kortom, samen komen we er wel." Aanvliegroute "Sleutelbegrippen zijn wat mij betreft toch product- en marktinnovatie. Procesinnovatie is reuze belangrijk maar is wel een middel om dat te bereiken. Als we dat voor ogen houden, kiezen we misschien toch voor andere vormen van procesinnovatie", stelt Van de Groep. Hij reageert op Van der Veen, die vindt dat samenwerken geen doel op zich is, evenmin als innovatie. Harold van den Koedijk, projectadviseur bij Blyweert aluminium bv, constateert dat beide deelnemers het in grote lijnen eens zijn. "De discussie die de heren voeren is inspirerend en complex. Het lijkt erop dat er vergelijkbare doelen worden gesteld maar dat de aanvliegroutes anders zijn. Bij mij roept dit de vraag op of een gemiddelde vakgenoot in de bouw voor zichzelf een rol ziet in de verschillende routes. Daarnaast geeft het mij een gevoel om een keuze te moeten maken", reageert hij. "Zelf ben ik ervan overtuigd dat alle betrokken partijen dienen te verenigen om antwoord te kunnen geven op de projectoverstijgende maatschappelijke opgaven. Een allesomvattende, heldere en duidelijke visie waar alle partijen in de bouw zich in kunnen herkennen, is noodzakelijk. Eerst verenigen en dan verder wat mij betreft. Who has the power?", vraagt hij zich af. "De sector zelf heeft de macht", antwoordt Van der Veen. "Just do it; vind mensen die hetzelfde gedachtegoed aanhangen en ga aan de slag. Er zijn vele platforms. Wacht niet op een machtige partij, want die is er niet. En kiezen is helemaal niet nodig." Illustratie Svilen Milev