Daglicht onder de grond 36 Artikel Als gebruik wordt gemaakt van specifieke aanpassingen aan een daglicht- opening die de daglichttoetreding of -verdeling in het vertrek be?nvloedt, wordt gesproken van een daglichtsysteem. Deze daglichtsystemen wor- den vaak in de gevelzone geplaatst met het doel het daglicht verder in het achterliggende vertrek te brengen of het licht beter te spreiden. Er zijn veel van deze systemen beschikbaar. Uit een inventarisatie komen al negen basissystemen naar voren. Voorbeelden zijn systemen met spiegel- lamellen, prisma's, anidolische elementen en heliostaten. De bestaande systemen zijn in twee groepen te verdelen: daglichtsystemen in combinatie met het raam en op zichzelf staande daglichtsystemen ge?ntegreerd in het gebouw. Uit eigen onderzoek is naar voren gekomen dat weinig daglichtsystemen die op de markt zijn, kunnen voldoen aan een grote vraag van daglicht in een ondergrondse ruimte. De systemen uit de eerste groep vallen direct af. Daglicht onder de grond Mark van Westerlaak Mark van Westerlaak is onlangs afgestudeerd aan de Technische Universiteit Eindhoven, richting architectuur. Info: m.v.westerlaak@ gmail.com. Om ondergronds bouwen aantrekkelijk te maken is het belangrijk na te denken over de leefbaarheid. Een goed lichtontwerp is hier een wezenlijk onderdeel van. Uiteraard kun je kiezen voor kunst licht, maar dit kost energie en bovendien heeft daglicht eigen schappen die kunstlicht niet heeft. Zo heeft recent onderzoek aangetoond dat daglicht het dag en nachtritme be?nvloedt en de inventiviteit, creativiteit en productiviteit verhoogt. Mark van Westerlaak inventariseerde de bestaande daglichtsystemen en ontwikkelde een concept dat licht in ondergrondse ruimtes kan brengen. Als onderdeel van de studie is een gebouwontwerp waarin het daglichtsysteem is toegepast ontworpen. Het hoofd gebouw, de SenseHelix, heeft de vorm van een cilinder. De gevel is in de ruimte onder de grond volledig waar te nemen. Het is zelfs mogelijk te zien hoe de zon staat, omdat aan die kant van het gebouw de lichtintensiviteit groter is. Daglicht onder de grond 37 Artikel Het concept is niet-projectgebonden. De afmetingen van ??n koker zijn 900 x 650 mm. De architect kan bij de toepassing van het systeem zelf bepalen hoeveel kokers er worden toegepast in de gevel. Het ontwerp gaat uit van een vijftig procent transparante gevel, dus van een verhouding 1:1, maar bij minder gewenst licht in de ondergrondse ruimte kan de ver- houding bijvoorbeeld ook 1:3 of 1:5 zijn. Het systeem brengt niet alleen licht in ondergrondse ruimtes, maar de ko- kers spelen ook een rol bij de ventilatie. De kokers zijn ge?ntegreerd in het ventilatiesysteem waarin een grotere natuurlijke trek ontstaat. Hierdoor is er minder energie nodig om de lucht af te voeren. Getest Het systeem is getest in een daglichtkamer. De daglichtkamer had een vaste lichtsterkte van 16350 lux, een bewolkte hemel. Uit de test blijkt dat een koker van 900 x 650 mm in de gevel met een hoogte van 12 meter, op 16 meter onder het maaiveld en 2 meter van de gevel 200 lux op bu- reauhoogte levert. Dit is een daglichtfactor van 1,2 procent. De daglicht- factor is de verhouding tussen de verlichtingsterkte binnen en verlich- tingsterkte in het vrije veld en is een maat voor de daglichttoetreding. 200 lux is ruim voldoende voor de verlichting van algemene voorzieningen. Te denken valt aan verkeersruimten, horeca en informele ontmoetingruimten. De lichtsterkte buiten is rechtevenredig met de lichtsterkte binnen. 500 lux is noodzakelijk voor bureauwerkzaamheden. Dit houdt in dat er bij werk- plekken bijverlichting noodzakelijk is. Het systeem is niet direct rendabel omdat de dubbele gevelconstructie en de folies in verhouding kostbaar zijn. In de koker gaat momenteel circa 40 procent van het licht verloren al is hier nog veel te winnen met onderzoek. De voordelen van het systeem zijn vooralsnog voornamelijk van emotio- nele aard. Het concept is vastgelegd bij Benelux-Bureau voor de Intellec- tuele Eigendom. Voor doorontwikkeling is de auteur nog op zoek naar ge- interesseerde marktpartijen. Van de systemen die wel aan de grote vraag naar daglicht in een onder- grondse ruimte kunnen voldoen staan de kosten niet in verhouding tot de opbrengsten. Bovendien zijn de systemen doorgaans architectonisch slecht ge?ntegreerd. Ge?ntegreerd Met dit gegeven is gekeken naar de ontwikkeling van een nieuw daglichtsy- steem dat ge?ntegreerd is in een dubbele (klimaat)gevel. Hierbij wordt het licht over de volle hoogte van de bovengrondse gevel opgevangen. De ge- vel is opgebouwd in een transparante puienconstructie met een spouw van 650 mm. Door hier verticale tussenschotten te plaatsen, ontstaan er verti- cale kokers. Deze kokers worden om en om voorzien van een reflecterende, prismatische folie met een reflectiewaarde van meer dan 98 procent. Het licht dat op de gevel valt wordt door de folie in de koker gehouden en getransporteerd naar beneden. Hier is de pui voorzien van opaal glas, waar het licht doorheen schijnt en zo de ruimte verlicht. Doordat de buitenwand in zijn geheel licht aan de ruimte geeft ontstaat er, net als bij bovengrondse vertrekken, een natuurlijke verlichting van de ruimte. De totaal verlichte wand geeft een gevoel van een niet-transparant raam. De pui van de ondergrondse vertrekken is voorzien van opaal glas waar het licht doorheen schijnt. Doordat de buitenwand in zijn geheel licht aan de ruimte geeft ontstaat er, net als bij bovengrondse vertrekken, een natuurlijke verlichting van de ruimte. De totaal verlichte wand geeft een gevoel van een niettransparant raam.