renda special 2013/1corporaties, geef de regie uit handen 11 corporaties, geef de regie uit handen Burgerinitiatieven schieten als paddenstoelen uit de grond. Bewoners kopen gezamenlijk een windmolen om met de hele wijk te profiteren van lagere energiekosten, of ze toveren een oude fabriekshal om tot broedplaats. Zij organiseren festivals, buurtfeesten of markten om hun wijk te revitaliseren. De Wetenschappelijke Raad voor het Regerings- beleid (WRR) spreekt in een recent rapport zelfs van `de nieuwe burgereconomie' en roept de overheid op dit fenomeen te omarmen en te stimuleren. Toch blijkt dit in de praktijk niet makkelijk te realiseren. Er zijn in de afgelopen jaren veel cursussen en workshops over het onderwerp geweest en ook zijn er talloze boeken geschreven over inspraak en bewonersparticipatie. Werknemers van corporaties en ambtenaren zien niet zelden op tegen het contact met de burger (de bewoner), wat mede veroorzaakt wordt doordat zij vooral in contact komen met de mensen die allerlei bezwaren hebben. De positieve verhalen en initia- tieven krijgen minder makkelijk aandacht dan de klachten. Woningcorporaties en gemeenten zien de bewoner nog vaak als obstakel, wat het realiseren van renovatie- plannen in de weg staat. Maar het kan ook anders: geef bewoners de ruimte om zelf met voorstellen te komen en stimuleer ze daar- toe. Deze werkwijze leidt tot meer plezier bij zowel huur- ders als verhuurders, en uiteindelijk sneller tot ener- giebesparing. Dat stelt de Woonbond, landelijke belan- genvereniging van huurders. tekst simone ketelaars en barbara klomp nederlandse woonbond renda special 2013/1 corporaties, geef de regie uit handen12 Te laaT inforMeren E?n van de oorzaken van de overheersende beeldvorming over boze bewoners, is het in een te laat stadium informeren of betrekken van de belanghebbenden. Dit, terwijl die zelf vaak de beste idee?n hebben over de verbetering van hun woning en woonomgeving. Veel corporaties en gemeenten zien bewonerscommunicatie weliswaar als vast onderdeel van het planningsproces, maar betrekken de bewoners pas op het laat- ste moment. Eerst worden beleidsplannen intern ontwikkeld en financieel onderbouwd, om pas in de definitieve fase te worden voorgelegd aan bewoners. Dat terwijl een ingrijpend renovatieplan flinke gevolgen kan hebben voor de bewoners. Zij moeten tijdelijk hun huis uit, gaan meer huur betalen, moeten nieuwe gordijnen en vloerbedekking aanschaffen, en hebben langere tijd overlast van de werkzaamheden. Zodra de plan- nen dan al zo goed als definitief lijken en er alleen nog over details gepraat kan worden, geeft dat frustratie bij bewoners. Nog los van het feit of de plannen ook maatregelen betreffen die bewoners zelf noodza- kelijk achten of waar zij zelf wellicht betere idee?n over hebben. Het protest dat op deze manier ontstaat, heeft te maken met gevoe- lens van onmacht: `er kan toch niets meer veranderd worden aan de plannen', of `waarom horen we dit nu pas'? Ook heeft het te maken met het feit dat de ingrijpende plannen in eerste instantie misschien wel afschrikwekkend werken. Voor beide partijen ? huurder en verhuurder ? is deze manier van werken frustrerend. Bewoners of verhuurder betrekken soms de Woonbond op een dergelijk moment bij de plannen, om de bewoners te ondersteunen. De bond kijkt in het bijzonder naar de redelijkheid van de huurverhoging, de energiebespa- rende maatregelen, en de voordelen voor bewoners qua comfort en verlaging van de energierekening. Op een objectieve manier geeft ze een oordeel over de plannen vanuit bewonersperspectief, en probeert zo de mogelijk verstoorde verhouding te verbeteren. Verlagen energierekening Energiebesparing is een belangrijk thema geworden, en wordt steeds belangrijker. Van alle woonlasten zijn energielasten de afgelopen jaren het meest in prijs gestegen, en zullen de komende tijd nog verder omhoog gaan. Een groot deel van de huishoudens heeft nu al moeite om de maandelijkse woonlasten op te brengen. Steeds meer mensen kunnen de huur of de energierekening niet meer betalen, waardoor zij in betalingsproblemen raken en soms zelfs afgesloten worden van energie. Daarom helpt de Woonbond huurders, met het project `Bespaar energie met de Woonbond'. Hierbij krijgen huurders hulp bij het verlagen van de energierekening en het vergroten van het woon- comfort. Zo rijdt de Energiebus door het land om onderzoek te doen naar de mogelijkheden voor energiebesparing in woningen, en vragen huurders second opinions bij de Woonbond aan om te checken of de renovatieplannen goed zijn. Ook komen huurders in groten getale naar bijeenkomsten, schakelen de energieconsulent in, worden energie- coach, en doen mee aan acties van de bond in het kader van het Klimaatstraatfeest of andere energiebesparingscampagnes. iniTiaTief bij beWoners Het kan dus ook anders. Veel verhuurders zijn zich alleen niet bewust van de wensen en idee?n die bij bewoners leven. Ook veronderstellen zij vaak ten onrechte dat energiebesparing te ingewikkeld of te tech- nisch is om over te praten met bewoners. Terwijl wij als Woonbond de ervaring hebben dat het wel degelijk leeft onder huurders. Sinds 2008 namen al 75 bewonerscommissies het initiatief om de Energiebus van de Woonbond in te schakelen. Zij wilden lagere energielasten of een meer comfortabele woning zonder tocht, vocht en schimmelproble- men. De bewoners kunnen haarfijn uitleggen waar zij last van hebben, maar de problemen niet direct vertalen in concrete voorstellen voor verbetering van de woning. Medewerkers van de Energiebus doen daarom een technisch onderzoek in de woning en berekenen hoeveel energie er bespaard kan worden. Dit objectieve rapport is vaak het begin van een overlegtraject met de verhuurder. Voor medewerkers van verhuurders is dit vaak een wat spannende werkwijze. Want zij zijn gewend om zelf te bedenken in welke een sliMMe zeT Een ingrijpende renovatie door inzet van de Energiebus werd uitgevoerd in Groningen. De isolatie van de 64 appartementen in de Spicaflat schoot duidelijk tekort. De verhuurder, woningcorporatie Nijestee, wilde er jarenlang niks aan doen, totdat de bewonerscommissie in 2009 de Energiebus liet komen. Een slimme zet van de bewonerscommissie was om bij het bezoek van de bus de stadszender van Groningen uit te nodigen. Datzelfde deed de commissie toen ze later het rapport van de Ener- giebus overhandigde aan de directeur Woondiensten van Nijestee. Deze kon voor de camera van de lokale omroep weinig anders doen dan toezeggen dat de flat inderdaad ge?soleerd zou worden, binnen twee jaar. Nijestee is die toezegging nagekomen: eind 2011 is de flat aangepakt. Lucas Kuiper, voorzitter van de bewonerscommissie, vertelt dat alle wensen van de bewonerscommissie zijn ingewilligd. "De gevels en de plafonds van de bergingen op de begane grond zijn ge?soleerd, net als het dak en de borstweringen. Het enkelglas is vervangen door HR++-glas. Ook de keukens, douchecellen en toiletten in de woningen zijn verbeterd. Verder zijn de galerijen verhoogd en de toegangsdeuren van de appartementen verlaagd, zodat mensen die slecht ter been zijn geen speciale voorzieningen meer hoeven aan te vragen bij de gemeente", aldus Kuiper. De bewoners betalen voor de ingrepen een huurverhoging van 15 euro per maand. Meer dan driekwart van de huurders ging hiermee akkoord, omdat de stookkosten met 30 tot 40 procent omlaag zouden gaan. Dit voor- beeld laat zien dat huurders, vaak in de vorm van een bewoners- commissie of huurdersorganisatie, veel willen en kunnen bereiken. bekijk hoe bewoners van de spicaflat in 2009 hun gelijk haalden met hulp van de energiebus. Scan deze code met uw smartphone om de documentaire te bekijken. www.renda.nl renda special 2013/1corporaties, geef de regie uit handen complexen maatregelen noodzakelijk zijn. Er is een onderhoudsplan- ning en een begroting en daar kan niet zomaar van afgeweken worden. Toch zijn er al meerdere verhuurders ? tot nu toe alleen woningcorpo- raties ? die de wensen van de bewoners serieus nemen. Soms gaan zij uiteindelijk zelfs over tot een ingrijpende renovatie naar aanleiding van een bezoek van de Energiebus (kader). Echter wordt over het algemeen zelden voorafgaand aan een renovatie de vraag gesteld: `in welk complex willen de bewoners graag verbete- ring?', of `welke verbeteringen worden het meest gewaardeerd door bewoners?' Met die informatie kan veel meer worden gedaan. Zo blijkt uit onderzoek van de Woonbond in 2012 dat 86 procent van de hurende bewoners graag zonnepanelen op het dak wil. Bijna de helft van de ge?nteresseerden liet in het onderzoek weten zelfs zo veel mogelijk zonnepanelen op het dak te willen. Daar hebben zij een hogere eigen bijdrage voor over, omdat er ook een hogere opbrengst tegenover staat. Ruim de helft van de bewoners blijkt de zonnepane- len in principe niet zelf aan te willen schaffen. Daar zijn zij wel toe bereid als er met de verhuurder vooraf goede afspraken worden gemaakt over een restwaardevergoeding voor de panelen. energiebesparingsWeDsTrijD Diederik Samsom (PvdA) vroeg zich enkele jaren geleden in de Tweede Kamer al af waarom energiebesparingsplannen soms moeilijk doorgang vinden. Hij stelde voor om een wedstrijd tussen bewoners te organise- ren, zodat niet de verhuurder of gemeente degene is die de plannen probeert te verkopen, maar zodat bewoners zelf initiatieven nemen en met elkaar in competitie gaan om het meest te besparen. Hieruit is het succesvolle Klimaatstraatfeest ontstaan, waar elk jaar ongeveer 5000 straten aan meedoen. Door de opzet van de wedstrijd wordt energiebe- sparing leuk en maken buren op een luchtige wijze elkaar bewust van hun verbruik en de besparingsmogelijkheden. Onderdeel van de De Spicaflat na renovatie wedstrijd is ook dat bewoners aan hun verhuurder vragen om maatrege- len. Doordat zij zelf eerst al bespaard hebben, zijn zij zich meer bewust van de enorme winst die met gebouwmaatregelen behaald kan worden. Woningcorporaties maken nog maar weinig gebruik van dit soort bestaande initiatieven om in contact te komen met enthousiaste bewo- ners. Zij maken planningen en begrotingen om grip te krijgen op finan- ciering, inzet van werknemers en om de verwachtingen van huurders, gemeente en andere stakeholders te `managen'. VerrassingscoMplex Uiteraard pleiten wij niet voor het `u vraagt wij draaien'-model en zitten niet alle bewoners te wachten op het nemen van initiatieven. Maar het zou mooi zijn als bewoners meer gestimuleerd worden om hun wensen kenbaar te maken en zelf draagvlak te cre?ren. Waarom maakt een corporatie niet elk jaar ruimte voor ??n verrassingscom- plex? De bewoners met het beste of duurzaamste plan met voldoende draagvlak krijgen als beloning de uitvoering van het plan. Uiteraard binnen vooraf gestelde kaders. Er zijn voldoende instrumenten om de bewoners hierbij te helpen. Zij kunnen zelf een enqu?te houden onder medebewoners, klachten ? of positiever ? wensen inventariseren, of een brainstormavond organiseren. Wellicht kan de corporatie hen ondersteunen met het omzetten van deze wensen naar een concreet plan of hen budget geven om dit te laten doen. De Energiebus heeft bewezen dat het gesprek tussen verhuurder en bewoner ? soms na jaren van moeizaam contact over klachten ? soepeler loopt als er concrete verbetervoorstellen op tafel liggen. Want als er vooraf al draagvlak is voor een bepaalde aanpak, zal een participatieproces aan het eind niet veel tijd meer in beslag nemen. Welke corporatie neemt de handschoen op en laat zien dat deze werkwijze tot snellere proces- sen en meer energiebesparing leidt?