Concepten vergeleken 26 c Artikel Living Building Concept cHennes de Ridder E?n van de meest karakteristieke eigenschappen van de bouw is dat degenen die iets produceren dat niet zelf verzinnen. Vraagsturing optima forma zou je zeggen, maar dat met een maximum aan fragmentatie en een minimum aan structuur. In de `normale wereld' is de maker bijna altijd ook de verzinner en zijn het product en het productieap- paraat helemaal doorgedacht en uitgekauwd. De grootste ellende in de bouw is echter de scheiding tussen ontwerp en realisatie en de ad hoc productie in projecten. Dat heeft tot gevolg dat aanbieders geen alomvattend verstand hebben van hun uit- eindelijke leverantie, niet van de totale kosten, noch van de toegevoegde waarde voor de klant. Het belangrijkste gevolg is dat over de hele keten de vragers waarde mislopen en dat de aanbieders nauwelijks winst maken. Omdat er puur op projectbasis wordt gewerkt in de bouw ontbreekt een structurele basis voor innovatie omdat dat simpelweg niet loont. De bedoeling van het Living Building Concept (LBC) is dat de bouw net zo gaat werken als de `normale wereld'. Toegegeven, de manier van werken in de bouw is wat ingewikkelder dan in de normale consumentenmarkt, omdat bouwwerken wat langer leven dan auto's, mobieltjes en computers, en altijd in een ruimtelijke context staan. Het lastige is daarmee ook dat de wereld in en rondom een bouwwerk constant aan verandering onderhevig is. Het gebouw zou moeten kunnen veranderen, als het ware meebewe- gen met de veranderende gebruikerswensen, technologie, regelgeving, klimaat, et cetera. Daartoe wordt in het LBC de keten omgedraaid, waarbij ge?ntegreerde aanbiedende ketens ontstaan, die op gelijkwaardige basis met elkaar con- curreren met door hen ontwikkelde ge?ntegreerde producten. De ketens onderscheiden zich door uitgekiende aanbodstrategie?n, marketing en branding. Aanbieders luisteren goed naar hun klanten, maar doen nooit exact wat klanten zeggen, maar leveren altijd wel wat diezelfde klanten wil- len. De creativiteit die momenteel nog aan de vraagkant wordt gemobili- seerd verschuift daarmee dus naar de aanbodkant. De specificaties voor een te leveren product worden ook niet meer door een vrager gemaakt maar door de aanbieder. Dit betekent het einde van het klassieke meerpar- tijensysteem waarbij niemand meer weet of hij aan de vraag- of aanbod- kant zit. Er blijven slechts twee soorten spelers over: waardeconsumenten die ge?nteresseerd zijn in value for money, en waardeproducenten die ge- interesseerd zijn in money for value. Net zoals in de `normale wereld'. Het Living Building Concept, Conceptueel Bouwen of Slimbouwen? cConcepten vergeleken Er komt in de bouwwereld steeds meer aandacht voor de conceptuele benaderingen. De meest bekende benade ringen zijn het Living Building Concept, Conceptueel Bouwen, en Slimbouwen. Tijdens het Congres bouwIQ 2007 (onderdeel van Architect '07) gingen de geestelijke vaders Hennes de Ridder, Pieter Huijbregts en Jos Lichtenberg met elkaar in discussie. In dit artikel lichten ze elk nog een keer hun eigen benadering toe. Literatuur x `Werkboek Living Building Concept', te bestellen via www.livingbuildingconcept.nl; x `Conceptueel Bouwen ? Denken in doelgroepen' (ISBN: 90-5367-491-8) te bestellen via www.sbr.nl; x `Slimbouwen' te bestellen via www.aeneas.nl. Van links naar rechts: Hennes de Ridder, Pieter Huijbregts en Jos Lichtenberg Concepten vergeleken 27 c Artikel Slimbouwen cJos Lichtenberg Door veel milieuschade (grote bijdrage in trans- port, CO2-uitstoot, energiegebruik en bouw- en sloopafval) is het maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk de bouw te resetten. Bovendien valt te constateren dat gebouwen bouwtechnisch lang meekunnen, maar functioneel niet. Denk maar aan de leegstand in kantorenland en de sloop van relatief jonge gebouwen. Dat kan eigenlijk niet doorgaan. Ook om economische redenen is het nodig te veranderen. Door versnip- pering, faalkosten, inefficiency en optelinnovaties zijn de rendementen in de bouw ongezond laag. Er bestaat dus een dringende behoefte aan her- bezinning om uiteindelijk tot een integraal duurzaam en flexibel resultaat te komen. Dat kan met Slimbouwen bovendien op een economische basis en dat is ook nodig, want anders gebeurt het niet. Slimbouwen is een visie op conceptueel niveau, die door marktpartijen wordt gematerialiseerd. In essentie gaat het om het ontkoppelen van lei- dingen van de bouwkundige delen. En wel op een zodanige wijze dat er een afzonderlijke stap in het proces ontstaat waarin de installatie in ??n keer kan worden aangebracht. Dat gaat niet zomaar, dus moet je dat met nieuwe bouwtechniek faciliteren. Door de leidingen bovendien bereikbaar te houden wordt ook een goede basis voor flexibiliteit gelegd. Door leidin- gen in de constructiezone (bijvoorbeeld in leidingvloeren) te leggen, wordt ruimte bespaard en ontstaan dubbelschalige constructies die licht zijn en tegelijk zeer hoge geluidsisolaties halen. Er zijn inmiddels circa 25 projecten volgens het Slimbouwen concept gere- aliseerd. Grote aansprekende projecten zijn La Fen?tre (appartementen) in Den Haag, De Rode Haan (brandweer en kantoren) in Delft, Het Funen (wonen en werken) in Amsterdam en momenteel Kraanspoor (kantoren) in Amsterdam. De meeste projecten beginnen niet als een Slimbouwen pro- ject, maar eindigen wel op die manier, bijvoorbeeld omdat er vanwege gewichtbesparing voor de Infra+ vloer wordt gekozen. Vervolgens worden de flexibiliteit- en procesvoordelen ontdekt. Nu al wordt aanzienlijke bouw- tijdwinst en/of aanpasbaarheid tijdens het proces geboekt, maar de poten- tie is natuurlijk veel groter. Marktpartijen hebben het Slimbouwen ondertus- sen ontdekt. Men wil trainingen, begeleiding en tools. Een inmiddels opge- richte Stichting Slimbouwen kan hierin voorzien. b Conceptueel Bouwen cPieter Huijbregts Een beter beheersbaar proces, meer zekerheid over het eindresultaat en een gunstiger prijs/kwa- liteitsverhouding: dat is waar Conceptueel Bou- wen voor staat. Bij traditioneel bouwen brengt een opdrachtgever een aantal partijen bij elkaar om een unieke oplossing te realiseren. Die manier van bouwen voldoet niet langer om verschillende re- denen. De bouw is te complex geworden, het aantal participanten is enorm toegenomen, het aantal keuzemogelijkheden is verveelvoudigd en het is ondoenlijk om ie- ders expertise zodanig in te brengen dat een optimale oplossing ontstaat. Het gevolg: een ineffici?nt proces, hoge faalkosten en een oplossing die niet volledig voldoet. Er is al meermalen geprobeerd om dit probleem aan te pakken, maar altijd binnen de bestaande kaders. Omdat de wijze waar- op de bouw is georganiseerd in essentie niet meer werkt, leidt dat hooguit tot kleine verbeteringen. Kortom: het is tijd om op een fundamenteel an- dere manier naar de bouw te kijken. Zo is Conceptueel Bouwen ontstaan. Bij Conceptueel Bouwen maakt de klant een keuze uit een aantal concep- ten. Deze zijn vooraf ontwikkeld door ontwikkelaars, architecten, bouwbe- drijven of toeleveranciers. Afzonderlijk of (nog beter) in samenhang. Elk concept speelt in op de behoeften van een specifieke doelgroep. Daarna volgt maatwerk om ervoor te zorgen dat de gekozen oplossing volledig tegemoet komt aan de verwachtingen. Er zijn veel verschillende vormen van Conceptueel Bouwen. Voorbeelden ervan zijn Slimbouwen en het Li- ving Building Concept. Conceptueel Bouwen wordt toegepast in alle sec- toren van de bouw. Er zijn concepten voor elk schaalniveau. Zo zijn er concepten om gebieden te ontwikkelen, om bouwwerken te ontwikkelen en om bouwdelen mee te produceren. Conceptueel Bouwen krijgt bij steeds meer bedrijven vorm en inhoud. Er zijn al enkele honderden concepten beschikbaar. De slag naar de praktijk is dus gemaakt. Nu is het zaak om te zorgen dat Conceptueel Bouwen de hoofdstroom van de bouw bereikt. Dat lukt alleen als er nog veel meer concepten komen. Klanten moeten immers voldoende keuze hebben. Om te zorgen voor de broodnodige versnelling is het Netwerk Conceptueel Bouwen opgericht waarin bedrijven hun kennis en ervaring delen. Dat werkt eraan dat het aanbod toegankelijker wordt en bij opdrachtgevers beter bekend raakt. Ook opdrachtgevers zijn van harte welkom om zich aan te sluiten.