nr 2 2013 interview andr? k?ster6 "E?n ding staat buiten kijf: succesvolle ketenintegratie valt of staat met vertrouwen" CV Andr? K?ster 1964 geboren in Amsterdam 1982-1986 HTS Civiele Techniek, Hogeschool Utrecht 1986-1997 BAM Utiliteitsbouw 1997-2010 Heijmans Bouw en Woningbouw 2011-2012 directeur realisatie a.i., Ymere 2012-heden directeur Dura Vermeer Bouw Heyma BV Andr? K?ster is gehuwd en woont in Woubrugge. nr 2 2013interview andr? k?ster 7 interview Hij houdt wel van een carri?resprong, de directeur van renovatieaanne- mer Dura Vermeer Bouw Heyma BV uit Rotterdam. Het lijstje is op zijn minst afwisselend: Andr? K?ster begon zijn loopbaan bij de nieuw- bouwgiganten BAM en Heijmans, maakte vervolgens in 2011 een uitstap naar woningcorporatie Ymere, en keerde ruim een jaar geleden in het bedrijfsleven terug. K?ster blijkt een ketenpleitbezorger pur sang ? ervaringen uit het verleden hebben hem wijzer gemaakt. "Ongeacht de crisis, kon de bouw niet op dezelfde weg voort. Want als je ziet hoe er in het verleden Vinex-locaties in elkaar zijn geknutseld, schieten de tranen me alsnog in de ogen. Natuurlijk waren de hoge aanneemsom- men aantrekkelijk, maar tegelijkertijd vloog het geld er aan de andere kant met nog grotere bakken uit. Het zal zijn dat de crisis ketenontwik- keling heeft versneld, maar los daarvan heb ik ??n ding wel geleerd: bouwen doe je niet onder elkaar, maar naast elkaar. En nu dus ook met renovaties", zegt K?ster. ondernemingsgezind K?ster deed zijn eerste ketenervaring op als interimmer bij Ymere. Hij werkte er een jaar lang als directeur realisatie, totdat zijn gevoel hem vertelde dat Heijmans "wel zo'n beetje was afgerond". De eerste Ymerense ketenintegratieschreden waren toen al gezet, met Dura Vermeer als trendsettende deelnemer voor nieuwbouwproductie. Maar de corporatie wilde ? net als K?ster zelf ? verder en beoogde co-making ook voor het onderhoud van bestaande woningvoorraden. "De periode bij Ymere had naast veel goede, ook een minder geslaagde kant. Want grote woningcorporaties zijn behalve professio- nele, tegelijkertijd ook nogal gelaagde organisaties. Het viel bij nader inzien niet mee om voor letterlijk elke stap een handtekening te moeten vragen. Daarvoor ben ik te ongedurig en wellicht ook te ondernemings- gezind. Wel is daar de liefde voor de renovatietak ontstaan", vertelt hij. En dus koos K?ster voor het louter renoverende Dura Vermeer Bouw Heyma. Zijn eerste wapenfeit bestond uit het binnenhalen van een tien- jarig contract met Ymere, voor niet ingrijpende woningverbeteringspro- jecten. Partner in dat contract werd VOF Hemera, een combinatie van de aannemersbedrijven Hemuba en Era Contour. Co-mAKing "Ketenintegratie is niet nieuw, het is vooral in de nieuwbouw al redelijk ingeburgerd. Maar meestal gebeurt het met ??n hoofdaannemer die de keten inricht, beoordeelt en eventueel uitbreidt. Ik durf te stellen dat een extra hoofdaannemer een meerwaarde vormt. Want doe je het samen, dan deel je kennis. Elk aannemersbedrijf heeft zijn eigen exper- tise en specialiteiten, en bundeling leidt tot betere prestaties", volgens de directeur. In het geval van Hemera geschiedt die kennisdeling tussen tekst sjoerd meuleman foto's jasper hof photography de nieuwbouw lijkt, als gevolg van welke overwe- ging ook, nu definitief door- drongen van de noodzaak tot samenwerking. een stap verder gaat aannemersbe- drijf dura Vermeer Bouw Heyma BV, dat ketenintegra- tie ook introduceert in groot- schalige renovatieprojecten. "We moeten toe naar nog gelijkwaardigere ketenpart- ners", stelt Andr? K?ster, directeur bij de aannemer. andr? k?ster: betere prestaties door bundeling nr 2 2013 interview andr? k?ster8 lijstjes. "Corporaties zijn niet achterlijk, ze weten heel goed dat vooral renovaties zich moeilijk laten begroten. Het gaat om het kweken van begrip, je moet vertrouwen wekken. Wanneer in de `risicopot' na afloop een overschot resteert, kan die de volgende keer met minder toe. Maar voor een tekort zijn wij als uitvoerenden verantwoordelijk, simpelweg omdat we het dan gewoon niet goed genoeg hebben gedaan. Elk verge- lijkbaar project is daarom een leerproces", vertelt K?ster. Veel ? vooral tijdwinst ? valt daarbij te halen in het voortraject. Was het voorheen nog zo dat onderaannemers en leveranciers pas gingen rekenen nadat de architect zijn stukken gereed had, nu komen bestek en tekeningen geza- menlijk en parallel tot stand. "Kennis wordt direct ingeschakeld wanneer het nodig is", gaat hij verder. "Een architect moet een kozijnstaat niet zelf willen maken, daar is de fabrikant veel kundiger in. Zo voorkom je dubbele werkzaamheden en vanzelfsprekend dus ook onnodige kosten. Iets soortgelijks geldt voor opnames. Want denk je nu echt dat architec- ten of aannemers de aangewezen partijen zijn om versleten dakbedek- king te inspecteren? Nee, dat moet de dakdekker zelf doen. Buitenop- names werden vroeger door de aannemer alleen gedaan, nu lopen er acht co-makers rond een pand. Iedere deelnemer heeft zijn eigen exper- tise, maar de verantwoordelijkheid wordt gedeeld." BeWonersteVredenHeid Naast een transparante directievoering dient ook de organisatie zelf anders te werken. Werknemers moeten volgens K?ster hun houding veranderen van afwachtend naar meer proactief. Omdat bewoners tijdens de renovatie in de woning blijven, is het van groot belang dat er helder wordt gecommuniceerd. Zowel voor, tijdens als na afloop van het werk. "Bewoners hebben niet altijd even goede ervaringen met verhuurders. Zo is uitgesteld onderhoud is een veelgehoorde klacht. Terwijl die bewoners voor corporaties van levensbelang zijn. Je zult hen de projecten in. Dit betekent dat beide aannemers dezelfde hoeveel- heid projecten krijgen toebedeeld, waarbij ze om en om uitvoeren. Een andere functionele werkwijze, is volgens K?ster de gezamenlijke uitvoe- ring van een project. Bijvoorbeeld Dura Vermeers samenwerking met bouwbedrijf Heembouw en De Sleutels. Deze corporatie heeft circa 8000 Leidse huurwoningen in bezit. "Co-making is niet alleen gunstig voor uitvoerende partijen, juist corporaties zelf varen er wel bij", legt K?ster uit. "Zij krijgen immers betere producten tegen lagere prijzen. De Sleutels wilde een pilotrenovatie van 252 woningen door twee aanne- mers, waarvan de uitvoering apart van elkaar zou geschieden. Na afloop zou blijken met wie de corporatie verder zou gaan." Het verbond met Heembouw functioneerde dusdanig goed dat de corporatie besloot met beide verder te gaan. Achteraf gezien eigenlijk wel logisch, vindt K?ster. "Want twee weten simpelweg meer dan ??n. Daar komt bij dat bouwers karakterologisch competitief zijn ingesteld. Onderling zullen ze niet snel voor elkaar willen onderdoen. Met die instelling worden op het eerste gezicht onmogelijke problemen, in de praktijk toch oplosbaar. Want doe je het alleen, dan wordt er op een gegeven moment afgehaakt. Maar door elkaar op te stuwen, blijkt de oplossing onverwacht toch mogelijk." omslAg Ketenpartner word je niet vanzelf, daar is een omslag voor nodig. Bijvoorbeeld bij de prijsvorming, die in het verleden doorgaans in neve- len gehuld werd. Dat is definitief verleden tijd, stelt K?ster. "Je zult het bijna niet geloven, maar prijsaanbiedingen geschieden totaal transparant. Begrotingen zien er weer uit zoals ze er behoren uit te zien, met achter elke regel de kostprijs van een bewerking. Niet meer, niet minder." Dat roept de vraag op van risico's. Want hoewel co-making ongetwijfeld leidt tot minder faalkosten, lijken maar weinig renoverende bouwpartijen helderziend genoeg voor re?le opnames achter weggetimmerde leidin- gen en onder dakbedekkingen. "E?n ding staat buiten kijf: succesvolle ketenintegratie valt of staat met vertrouwen. Niet alleen tussen de uitvoerende partijen onderling, maar wellicht nog meer in relatie met de opdrachtgever. Twee documenten zijn daarbij hoe dan ook leidend. Aller- eerst de begroting met daarin dus de werkelijke kostprijs, en daarnaast een aparte lijst met gereserveerde bedragen voor risico's. En het is nu juist de kunst om die risicolijst beheersbaar te houden", legt K?ster uit. VerAntWoordelijKHeid Volgens de directeur hebben opdrachtgevers begrip voor onzekerheids- Corporaties zijn niet achterlijk, ze weten goed dat vooral renovaties zich moeilijk laten begroten nr 2 2013interview andr? k?ster 9 daarom direct ? in het voortraject dus ? bij de plannen moeten betrek- ken. En die aanpak werkt, zo blijkt uit de cijfers", legt K?ster uit. Hij doelt op tevredenheidsonderzoeken die het bedrijf standaard meteen na afloop van een project uitvoert. Daaruit blijkt dat huurders nu aanmerkelijk tevredener zijn dan over de manier waarop het vroeger ging. Ook is niet onbelangrijk is of de bewoners de woningverbetering na afloop de moeite waard vinden. "Corporaties renoveren niet gratis, daar staat huurverhoging tegenover. Daarbij zijn bewoners klant, en zoals iedere klant dus ook koning", zegt K?ster. Hi?rArCHie Ketenintegratie is uiteindelijk bedoeld om betere producten tegen scherpere prijzen mogelijk te maken. Dat, terwijl de bouwbranche al moeite genoeg heeft met overleven. Niettemin is K?ster niet bang voor te weinig inkomsten. "Vergeet niet dat het voor ons nu even minder belangrijk is hoeveel geld er precies wordt verdiend. Veel meer van belang is continu?teit. De overeenkomst met Ymere is gesloten voor tien jaar. Dat geeft zekerheid en wekt vertrouwen. Bovendien komen processen gezamenlijk tot stand, iets wat veel prettiger werkt", vindt hij. Toch denkt K?ster dat er nog veel meer te halen valt. In het bijzon- der aan de voorkant van een project voorziet hij vergaande ontwikkelin- gen. "Zoals het nu gaat, blijft er in zekere zin sprake van hi?rarchie. De opdrachtgever zoekt een hoofdaannemer en die zoekt vervolgens co-creatoren. Beter nog zou een van meet af aan gecre?erde coalitie zijn van gelijkwaardige partijen, om gezamenlijk een probleem van de opdrachtgever te kunnen oplossen." Ter illustratie wijst hij op een onlangs bezochte bijeenkomst van direc- teuren en managers van woningcorporaties. De vraag kwam hier aan de orde of het de aanwezigen louter ging om opgavenvervulling, of dat zij belang stelden in een op termijn goed en rendabel product. Ofwel: is 30.000 euro de absolute grens voor een woning of mag het eventueel iets meer kosten, mits dit resulteert in een w?l renderend project? "Voor vraagstukken als deze schiet traditionele co-making tekort", stelt K?ster. "Daarvoor zul je op gelijkwaardige basis partijen moeten betrek- ken met voldoende expertise, zoals energieleveranciers, installateurs, investeerders of financi?le adviesbureaus. Kort gezegd gaat het om ontzorging van een opdrachtgever. Hij zit met een probleem en de oplossing wordt geregeld door die partijen." Dat de aannemer hierdoor zijn leidende positie verliest, ziet K?ster niet als nadeel. "Je krijgt er veel voor terug: kennis en expertise die uiteindelijk geld zullen opleve- ren. Ik denk dat we toe moeten naar rendabele totaalconcepten op de langere termijn." Hij pleit daarbij voor in tijdsduur verlenging van de keten, voor het dagelijkse en planmatige onderhoud, met substantieel lagere kosten. Behalve garantie op kwaliteit ? de bouwer onderhoudt immers zijn eigen werk ? zorgt de integrale aanpak voor een hoeveel- heid onderhoud die niet meer zal zijn dan strikt noodzakelijk. rendABiliteit Een voorbeeld betreft de Kunsthal Rotterdam. De exploitatie ervan geraakte meer en meer op losse schroeven, aangezien het museum al geruime tijd te kampen had met een onrendabele exploitatie. Deze was hoofdzakelijk te wijten aan de staat van het gebouw: verouderde instal- laties, niet ge?soleerde gevels en kierende kozijnen. Met zeer hoge energiekosten tot gevolg. "Normaal gesproken zou de gemeentelijke ontwikkeltak het gebouw laten renoveren, om dan na afloop maar te hopen op een haalbare exploitatie. Ditmaal zijn wij gevraagd om samen met een installateur, energieleverancier en een facilitair bedrijf het gebouw in kaart te brengen, met als uitgangspunt rendabiliteit voor de komende vijftien jaar. En dat is gelukt want in juni dit jaar starten we met de renovatie, gekoppeld met vijftien jaar exploitatie tegen een vaste prijs", licht K?ster toe. Zijn bedrijf had een plan als dit nooit alleen kunnen ontwikkelen. "Gespecialiseerde partijen zoals een energieleve- rancier en installateur heb je hiervoor gewoon nodig. Daarvoor wil ik als aannemer graag mijn leidende positie opgeven." duurzAAmHeid Wat in deze tijd niet mag ontbreken, is het thema duurzaamheid. In hoeverre worden innovatieve ontwikkelingen gestimuleerd door keteninte- gratie? K?ster geeft toe te moeten zoeken naar bevestigende voorbeel- den. "Het is moeilijk aan te tonen dat sec ketenintegratie leidt tot meer duurzame initiatieven. Er komen betere producten tot stand met boven- dien minder verspilling, dus dat zou je duurzaam kunnen noemen. Maar toepassing van werkelijk innovatieve en milieubesparende materialen en/ of bouwmethodieken, hangt toch veelal af van beschikbare budgetten. En die zijn tegenwoordig nu eenmaal niet al te hoog", erkent hij. Uit de bere- kening voor het dak van de Kunsthal kwam naar voren dat isolatie welis- waar fors bespaart op het energieverbruik, maar niet voldoende om de kosten ervan te dekken. Dus is besloten om het dak niet te isoleren. "Qua energieverbruik niet duurzaam inderdaad. Maar je ontkomt niet aan constante afwegingen. De beglazing bijvoorbeeld werd aangeboden met tien jaar garantie, terwijl het gebouw nog vijftien jaar mee moet. Is tien jaar dan te weinig? Of moet er voor vijftien jaar gegarandeerd glas in de kozijnen, omdat dat duurzamer is? Zelf denk ik van niet, want het risico op breuk of andere calamiteiten is feitelijk te verwaarlozen", vindt K?ster. met VertrouWen Ondanks de verhuurdersheffing, 643.000 werklozen en dagelijkse fail- lissementen, ziet K?ster de toekomst met vertrouwen tegemoet. En waarom zou hij ook niet: een deel van de omzet is voor de komende tien jaar gegarandeerd, en er zijn meerdere gesprekken gaande voor ketenvorming met andere corporaties. Want ? en hij kan het niet genoeg benadrukken ? juist bij renovaties vormen ge?ntegreerde werk- processen een absolute meerwaarde. Veel meer nog dan bij zijn vorige liefde, de grote nieuwbouwprojecten van BAM en Heijmans. "Renova- tie is toch een totaal andere tak van sport dan bouwen in een maagde- lijk weiland. Je moet flexibel zijn, kunnen manoeuvreren in bewoonde wijken en woningen, door problemen heen kunnen kijken, gevoel hebben voor valkuilen en natuurlijk zowel de buurt als de aanwezige bewoners op ??n lijn zien te krijgen. Want als je die tevreden maakt, heb je het goed gedaan", stelt hij tot slot. Het is moeilijk aan te tonen dat sec ketenintegratie leidt tot meer duurzame initiatieven