1 Aandacht voor woningventilatie 4-10-2012 Woonhuisventilatie is van belang voor een gezond binnenmilieu in huis. Nu woningen steeds beter ge?soleerd worden, vaker mechanische ventilatiesystemen aangelegd worden en er minder natuurlijke ventilatie van de woning is, gaat er frequenter iets mis met ventilatie. Globaal voldoet 50 procent van de opgeleverde mechanische ventilatiesystemen niet aan de minimum kwaliteitseisen van dit moment. Bovendien is het onderhoud niet geregeld en weten bewoners onvoldoende over hoe ze met een systeem om moeten gaan. Voor veel bewoners is ventilatie nauwelijks een aandachtspunt. Tekst Milieu Centraal De bouwsector heeft in 2010 een beleidsovereenkomst opgesteld, de Kop-Staartaanpak, om deze situatie te verbeteren. Een aantal kernelementen van deze aanpak is gericht op het verbeteren van de opleverkwaliteit van ventilatiesystemen. E?n van de zes kernelementen van het actieplan KopStaart betreft de oprichting van een informatiepunt voor de bewoner. Dit kan een huurder zijn maar ook een eigenaar-bewoner. Het informatiepunt helpt bewoners met vragen over ventilatie, signaleert en registreert problemen en koppelt deze VACpunt Wonen 2 gebruikerservaringen terug aan de partijen in de keten. Begin 2013 starten Milieu Centraal, Vereniging Eigen Huis, Nederlandse Woonbond, VACpunt Wonen, Uneto-VNI (vertegenwoorder installateurs) en VLA (vertegenwoordiger fabrikanten) met dit Informatiepunt Ventilatie. Van groot belang Het belang van het thema ventilatie wordt breed erkend door architecten, adviseurs, installateurs, fabrikanten, bewoners en bewonersorganisaties als Vereniging Eigen Huis, Nederlandse Woonbond en VACpunt Wonen. Ook consumentenvoorlichtingsorganisatie Milieu Centraal en de ministeries BZK en I&M onderschrijven het belang van goede ventilatie. De afgelopen jaren is door deze partijen veel kennis en ervaring opgedaan rondom dit thema. Het is tijd om deze informatie te ontsluiten en bewoners te prikkelen om met goede ventilatie aan de slag te gaan. Partijen in de nieuw- en verbouwsector zetten momenteel stappen om een goede opleverkwaliteit van ventilatiesystemen bij nieuw- en verbouw te implementeren. Deze aanpak heeft vooral consequenties voor de partijen in de bouwketen. De rol en positie van de bewoner kan echter nog versterkt worden, bijvoorbeeld door de bewustwording over de noodzaak van goed ventileren te vergroten. Het informatiepunt Het Informatiepunt Ventilatie richt zich op bewoners van bestaande woningen en op kopers van nieuwbouwwoningen. Alle typen bewoners kunnen bij het Informatiepunt terecht: huurders, woningeigenaren, VvE-leden en ook verhuurders. Het is een punt waar betrokkenen terecht kunnen met vragen en problemen rondom ventilatie en waar ze worden doorverwezen naar de juiste partijen. Op de website van Milieu Centraal vinden bewoners informatie over het ventilatiesysteem dat zij in huis hebben. Zij kunnen daar een advies-op-maat-tool invullen om te bepalen wat voor systeem zij in huis hebben, of zij dat goed gebruiken en of er bepaalde risicofactoren zijn waar ze op moeten letten. Na invullen van het advies op maat weet de bewoner wat voor ventilatiesysteem hij in huis heeft, wat er goed gaat in het gebruik van het systeem en wat De plaatsing van een ventilatie-unit. Foto: VACpunt Wonen 3 voor verbetering vatbaar is. Bovendien is er verdiepende informatie op de website beschikbaar: over elk type systeem is een uitgebreide beschrijving van de werking te vinden. De website helpt bewoners al een heel eind op weg. Voor specifieke vragen of het melden van problemen met ventilatie, komt er daarnaast een helpdesk beschikbaar. De Nederlandse Woonbond doet dit voor huurders, en de VVE voor woningeigenaren. Binnenkomende vragen worden geregistreerd en geanalyseerd, zodat er een beter beeld ontstaat van zaken die bij bewoners leven. Deze informatie kan gebruikt worden om ventilatiesystemen te verbeteren en om te komen tot oplossingen voor de meest genoemde problemen. De gebruikerservaringen zijn daarom ook van belang voor adviseurs, ontwerpers, woningcorporaties, installateurs en fabrikanten. Verschillende ventilatiesystemen Natuurlijke ventilatie 69 procent van alle huizen beschikt over natuurlijke ventilatie. 60 procent daarvan gebeurt met roosters en 40 procent zonder. De meeste oudere huizen, grofweg van voor 1975 en appartementen van voor 1965, hebben natuurlijke ventilatie. In nieuwbouw wordt natuurlijke ventilatie zelden meer toegepast. Luchtdichte woningen kunnen namelijk niet zonder een vorm van mechanische ventilatie. Bij natuurlijke ventilatie met roosters wordt lucht aangevoerd via regelbare toevoervoorzieningen in de gevel (roosters of klepramen met ventilatiestand) en afgevoerd via ??n of meer verticale kanalen door het dak. De aanvoerroosters zitten in principe in droge ruimten (bijvoorbeeld slaap- of woonkamer), de afvoerkanalen zitten in natte ruimten zoals keuken en badkamer. Daarmee wordt voorkomen dat vochtige lucht zich door het huis verspreidt. Behalve aan- en afvoer via ventilatievoorzieningen zoals roosters en kanalen, vindt bij natuurlijke ventilatie een deel van het luchttransport plaats via naden en kieren in de constructie. Het Informatiepunt Ventilatie start in januari 2013, met een eigen website: www.informatiepuntventilatie.nl. Tot die tijd wordt verwezen naar www.milieucentraal.nl/ventileren. De principewerking van ventilatie. Figuur FME 4 Mechanische ventilatie Zo'n 30 procent van de huizen in Nederland heeft een mechanisch afvoersysteem. Mechanische ventilatie met aanvoer van lucht door onderdruk is vanaf de jaren zeventig in nieuwe huizen toegepast. In huizen die sinds die tijd zijn gebouwd, is actieve ventilatie nodig aangezien luchtverversing via naden en kieren niet meer voldoende is. De huizen zijn steeds beter kierdicht gemaakt om onnodig warmteverlies te voorkomen. Ook in nieuwe woningen wordt mechanische afvoer nog vaak toegepast. Bij een ventilatiesysteem met mechanische afvoer wordt lucht actief afgevoerd met behulp van een continu werkende afzuigunit met een elektrische ventilator. De lucht wordt afgevoerd via ventielen die uitkomen op een kanalensysteem richting het dak. Het actief afvoeren zorgt voor onderdruk in de woning, waardoor vanzelf lucht van buiten wordt aangezogen via ventilatieopeningen in de gevel, zoals roosters. De roosters voor toevoer van lucht bevinden zich in ieder geval in slaap- en woonkamer, soms ook in badkamer en keuken. De ventielen voor de afvoer zitten in natte ruimten (badkamer, keuken, toilet), om te voorkomen dat vocht door de woning wordt verspreid. Mechanische afvoersystemen zijn te bedienen met een twee- of driestandenschakelaar. De schakelaar bevindt zich meestal in de keuken. Balansventilatie Balansventilatie is ??n van de meest energiezuinige ventilatiesystemen. Balansventilatie met warmteterugwininstallatie (wtw-unit) wordt vaak in nieuwbouw toegepast, omdat met dit systeem makkelijk aan geldende energieprestatie-eisen kan worden voldaan. Dit systeem komt alleen voor in woningen die na 1980 zijn gebouwd. Bij balansventilatie wordt zowel de aan- als afvoer van lucht actief geregeld. De twee actief geregelde luchtstromen zijn met elkaar in balans, vandaar de term balansventilatie. De ventilatie-unit bevat twee ventilatoren, ??n voor de aanvoer en ??n voor de afvoer van lucht. De ventilatie-unit bevat bovendien meestal een warmtewisselaar (daarom wordt de ventilatie-unit vaak ook wel wtw- unit genoemd). De warmtewisselaar draagt de warmte uit de afgevoerde ventilatie-unit over op de binnenkomende lucht die van buiten komt. Als de warmtewisselaar een rendement heeft van meer dan 90 procent, wordt wel gesproken van HR-wtw. Wtw-units zonder HR hebben een rendement van rond de 60 procent. Een ventilatieventiel voor de badkamer. Foto VACpunt Wonen 5 De luchtstromen komen niet met elkaar in contact. Er zijn namelijk twee aparte luchtkanalenstelsels door de woning voor aan- en afvoer. Ventilatielucht wordt de woning ingeblazen via ventielen in de woonkamer en de slaapkamer en weer afgevoerd via afzuigventielen in natte ruimten (badkamer, keuken en toilet). Zo wordt onnodig vocht niet door de woning verspreid. Het systeem is regelbaar middels een schakelaar die meestal drie standen heeft en die doorgaans in de keuken zit.